نوجوانان و آینده موفق

چگونه در خانواده عمل کنیم تا نوجوانان ما دارای آینده ای توام با موفقیت و کامیابی باشند

چگونه در خانواده عمل کنیم تا نوجوانان ما دارای آینده ای توام با موفقیت و کامیابی باشند؟

برای آنکه بتوانیم برای فرزندان نوجوان خود آینده ای سرشار از موفقیت و کامیابی داشت، باید به دو دوره زندگی او توجه ویژه ای داشته باشیم:

▪ اول: دوران کودکی فرد

▪ دوم : دوران نوجوانی

دلیل این دسته بندی آن است که دوران نوجوانی ادامه دوران کودکی بوده و بخش مهمی از شخصیت یک فرد در دوران کودکی شکل می گیرد. اگر بتوانیم در دوران کودکی یک فرد به برخی مسایل توجه ویژه کنیم به دوران نوجوانی و آینده آن فرد کمک شایانی کرده ایم. به عبارت دیگر ما می توانیم ضمن کنترل محیط خارجی رشد کودک و به کار بردن معیارهایی صحیح در این دوران گام های اولیه آینده موفق یک فرد را رقم بزنیم. به عنوان نمونه یکی از مسایل که باید در دوران کودکی فرد توجه کنیم تغذیه کودک است.

مورد دیگر بیماری ها و آسیب هایی است که در دوره کودکی فرد را تهدید می کند که لزوما" توجه و پیشگیری در این امر مهم است. همچنین نوع جامعه پذیر کردن فرد و آموزش های ابتدایی هدفدار نیز در این دوره مهم و اساسی است. در ادامه در دوران کودکی هر فرد به نوعی رفتارهای والدین و بزرگترهای تاثیرگذار را تقلید می کند که باید در این زمینه مراقب رفتارهای خود در دوران رشد و شکل گیری شخصیت کودک باشیم. چرا که هر نوع اعمال منفی و مثبت به عنوان عاملی برای تقلید کودک می شود و عواقب آن در آینده مشهود است. اما مرحله بعدی توجه به دوران نوجوانی فرد است. ( هر چند برخی نکاتی که ذکر می کنیم را باید از دوران کودکی فرد هم انجام دهیم). این دوران از مهمترین دوران زندگی هر فرد در جریان رشد و تکامل شخصیتی است. چرا که یکی از مهمترین و بحرانی ترین اتفاق زندگی یعنی بلوغ، در این دوره به وقوع می پیوندد. در این دوره، فرد هم از لحاظ روحی تاثیرپذیر است و هم از لحاظ جسمی و جنسی دارای شرایط و نیازهای جدید می باشد.

توجه به این نکات می تواند برای آینده او بسیار مهم باشد. یکی از این مسایل رشد و توسعه احساس اعتماد به نفس در نوجوان است. یعنی باید احساس اتکای به خود و اعتماد به نفس را در انجام امور شخصی در نوجوان پرورش داد که این امر می توان با برخی سیاستها و شرایط تربیتی در فرد ایجاد و تقویت کرد. انجام کارهای شخصی خود در منزل و برخی کارها و امور خانواده در بیرون از منزل(آن دسته از اموری که در حد و اندازه توان یک فرد نوجوان باشد) می تواند زمینه ساز این امر باشد و در فرد نوجوان این احساسات را تقویت کند.

مساله بعدی توجه و تحسین فرد نوجوان درانجام امور است. چرا که در این مرحله نوجوان در کشاکش حقارت و سازندگی است و توجه و تحسین ما برای انجام امور شخصی، تحصیلی و خانوادگی نوجوان می تواند احساس سازندگی را در او پرورش دهد. در واقع این امر می تواند احساس عدم توانایی را در فرد نوجوان کاهش دهد. مساله دیگر آن است که فرد نوجوان به دلیل برخی اتفاقات مانند بلوغ و تغییرات روحی، روانی و جسمانی، به دنبال جستجوی هویت خویش است و می خواهد نقش خود را در محیط زندگی و جامعه خود بیابد. ما می توانیم در این دوره با توجه بیشتر و کمک به فرزند نوجوان خود او را در یافتن هویت و نقش خود کمک کنیم. این امر می تواند با نزدیکی و صمیمیت بیشتر با فرزندمان و همچنین آگاه کردن او از طریق دادن برخی وظایف و امور مهمتر خانواده میسر می گردد. در واقع باید او را هم کمی در این زمینه آزاد بگذاریم و هم در برخی موارد از آزادی های او بکاهیم.

شناخت ارزش ها و هنجارهای عمومی جامعه به فرد نوجوان در این برهه بسیار کمک کننده است. عدم کمک به فرزند نوجوان در یافتن هویت و نقش خود به سردرگمی، تزلزل، بحران هویت و بحران شخصیت در او می انجامد. همچنین در این مرحله آموزش صحیح به فرد نوجوان برای داشتن تجربه اجتماعی مفید مهم است. این آموزش را می توان به کمک فیلم، موسیقی، هنر، ادبیات و.... فراهم کرد. این آموزش ها سبب می شود تا او در شناخت فردیت خود و واکنش های اجتماعی موفق تر باشد و بهتر بتواند با فرهنگ کلی جامعه آشنا شده و در این مسیر هویت و نقش خود را بهتر بشناسد. آموزش صحیح ما، وسایل ارتباط جمعی، هنر و ادبیات، موسیقی و فیلم در کنار آموزش های منظم و مطابق با اصول مدرسه می تواند کمک شایانی به فرزند نوجوان ما بکند. اما لازم است بدانیم که هر یک از این عناصر می تواند در آسیب زدن به فرد نوجوان موثر باشد و او را از مسیر آینده موفق بازدارد که باید در کاربرد همه این عناصر دقت، ظرافت و حساسیت کامل را در نظر داشت. نکته مهم دیگر در این دوره دادن استقلال به فرزند نوجوان است. بسیاری از والدین فکر می کنند که اعطای این استقلال فرد را به انواع آسیب ها نزدیک می کند، در حالی که دادن استقلال همراه با کنترل و نظارت مداوم و غیرمحسوس می تواند فرد نوجوان را از عصیانگری و پرخاشگر بودن در آینده نجات دهد.

اگر نوجوان احساس استقلال عمل کند و بداند که این استقلال تا زمانی که به سمت و سوی انحرافات نرود برای او فراهم است، نهایت لذت و استفاده را می برد. در این حالت او می داند که استقلال عمل فعلی و حتی بیشتر او مرهون آن است که از آن سو»استفاده نشود و همچنین می داند که هرگونه سو» استفاده از این استقلال عمل توسط والدین دیده می شود (در نتیجه کنترل والدین) پس از آن به نحو درست و مناسب استفاده می کند. این استقلال عمل بزرگترین کمک برای آینده نوجوان است. در این دوره مساله دیگری که باید به فرزند نوجوان آموزش داد معیارهای اخلاقی و قانونی جامعه است. باید فرزند نوجوان ما بداند که پذیرش و احترام به قانون و اخلاقیات جامعه ضروری و مهم است و عدم اجرا» و پایبندی به آن می تواند زمینه مجازات و طرد از جامعه را در پی داشته باشد. اما در این زمینه باید هم از افراط و تفریط پرهیز کرد، هم از اجبار و زور.

در واقع باید نوجوان را با انجام برخی نقشها و برخی امور و در شکلی نرم و اثرگذار با این شرایط و معیارها آشنا کرد. زور و اجبار و افراط فرد نوجوان را دلزده می کند و تفریط و بی خیالی او را نسبت به این مسایل بی تفاوت بار می آورد. پس باید در این مهم نهایت دقت و ظرافت را به کار گرفت. نکته قابل ذکر در این زمینه آن است که می توانیم این امور را به شکلی کاملا" عملی در فرد ایجاد کنیم. بدین شکل که با رعایت این امور توسط فرد نوجوان او را تشویق کنیم و با سرپیچی از این معیارها به او گوشزد کنیم که کارش اشتباه بوده و تکرار آن می تواند زمینه های مجازات و طرد عمومی را فراهم کند. به عبارت دیگر تایید و تحسین فرد نوجوان می تواند موجب خرسندی او و تکرار عمل گردد و از اینکه رفتارش مورد پذیرش و رضایت دیگران شد، لذت روانی می برد که در این مرحله برایش بسیار مطلوبتر از لذت مادی و جنسی است.

در همین زمینه باید فرد نوجوان بداند که در کنار قوانین و اخلاقیات جامعه، احترام به حقوق اجتماعی و شهروندی دیگران هم ضروری و لازم است. این امر هم، نیاز به آموزش و تجربه اجتماعی دارد. به عبارت دیگر هم باید به نوجوان خود بیاموزیم که به حقوق فردی و اجتماعی دیگران اهمیت دهد و هم زمینه هایی را فراهم کنیم تا این مهم را تجربه نماید و از طریق این تجربه بهتر بتواند این امر را فراگیرد. در مجموع می توانیم با انجام این امور و آموزش و تجربه اجتماعی در زمینه تربیت و جامعه پذیری نوجوانان خود، آنها را برای داشتن یک آینده ای سرشار از موفقیت و کامیابی آماده نموده و به آن امیدوار بود.

نویسنده : دکتر امر الله امانی کلاریجانی