گازکربنیک را دستگیر کنید

آلاینده ای مثل دی اکسید کربن را می توان متهم اصلی یا مظنون اصلی آلودگی هوای کره زمین پنداشت این مولکول حیاتی امروزه متهم اصلی در تخریب محیط زیست زمین محسوب می شود

آلاینده‌ای مثل دی‌اکسید کربن را می‌توان متهم اصلی یا مظنون اصلی آلودگی هوای کره زمین پنداشت. این مولکول حیاتی امروزه متهم اصلی در تخریب محیط زیست زمین محسوب می‌شود.

زمین در روزگاری دور مملو از دی‌اکسید کربن بود. اما با پیدایش و ظهور زیست‌مندانی ساده (همچون پلانکتون‌ها و جلبک‌های سبز آبی و در نهایت گیاهان) جو زمین به آرامی از این ماده خالی و به میزان اکسیژن آزادش افزوده شد. به عبارت علمی، جو زمین از حالت کاهنده به حالت اکساینده درآمد، اما امروزه به نظر می‌آید این جو دوباره به گذشته‌هایش تمایل بیشتری نشان می‌دهد یا درست‌تر بگویم، ما آدم‌ها داریم کاری می‌کنیم که زمین و جو آن مملو از دی‌اکسید کربن شود.

دی‌اکسید کربن عامل اصلی گرمایش جهانی محسوب می‌شود. جهانگرمایی فقط قضیه گرم شدن نیست، بلکه با دگرگونی دمایی و اقلیمی همراه است. مثلا این که به دلیل گرم شدن یک درجه (کم و بیش) در ۱۰۰ سال میزان یخ‌های قطبی چه تغییری می‌کنند به تنهایی مد نظر نیست. همین یک مورد یعنی آب شدن یخ‌های قطبی می‌تواند به کاهش ذخیره آب‌های شیرین کل کره زمین بینجامد. حتما می‌دانید که فقط ۲ درصد آب‌های کره زمین شیرین است و از این مقدار هم ۹۰ درصدش به شکل یخ در مناطق قطبی قرار دارد و اگر این یخ‌ها آب شود و بریزد داخل اقیانوس، یعنی آب شیرین را از دست داده‌ایم. از سوی دیگر، این آب شدن یخ‌های قطبی به تغییر مرزهای جغرافیایی هم منجر می‌شود. کشورهایی را که ساحل‌های وسیع دارند و ارتفاعات آنچنانی‌ای ندارند، در نظر بگیرید. با بالا آمدن آب در اثر آب شدن یخ‌های قطبی، مردم این کشورها بخش‌های بزرگی از سرزمینشان را زیر آب رفته می‌بینند (بیچاره هلند‌ی‌ها و...) و همین مورد به چه مهاجرت‌هایی از سر ناچاری منجر می‌شود و تغییر و تغییر و تغییر.

حتی امروزه مطمئن هستیم افزایش دی‌اکسید کربن و در نتیجه گرمایش جهانی به کاستن پدیده ابرناکی هم می‌انجامد. به عبارتی جهانگرمایی باعث می‌شود میزان تولید ابرها و در نتیجه تولید نزولات جوی هم کاهشی معنی‌دار پیدا کند. دنیای عجیب و به هم پیوسته‌ای داریم.

● گاوها مقصر اصلی در تولید اکسید کربن

شاید باور نکنید، اما یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های گاز دی‌اکسید کربن در دنیا، گاوها هستند. آنها حجم زیادی علوفه می‌خورند و انرژی آن را در بافت‌های ماهیچه‌ای (و چربی) خود ذخیره می‌کنند تا به ما تحویل دهند و ما از این انرژی ذخیره شده به عنوان غذا و منبع انرژی خود استفاده کنیم. اما این گاوها برای این‌که این کار را انجام دهند به سوخت و ساز روی می‌آورند و در فرآیند هضم غذای خود مقادیری هم گاز دی‌اکسیدکربن تولید می‌کنند. میزان تولید گاز دی‌اکسید کربن گاو‌ها زیاد است. خب تا اینجای کار مشکلی نیست، مشکل آنجاست که ما تعداد بسیار زیادی از آنها را پرورش می‌دهیم و نگه می‌داریم.

این گونه است که گاوها مقام نخست تولید دی‌اکسید کربن را دارا هستند. از سوی دیگر انسان برای حمل و نقل خود بیش از ۱۰۰ سال است از موتور‌های احتراقی بهره می‌برد. این موتورها برای این که کار کنند، به سوزاندن سوخت‌های فسیلی می‌پردازند. یعنی سوخت فسیلی را با اکسیژن مخلوط کرده و می‌سوزانند و از انرژی حاصل برای حرکت استفاده می‌کنند. در این فرآیند هم یکی از محصولاتی که ناخواسته تولید می‌شود دی‌اکسید کربن است. باز هم البته تکنولوژی‌های قدیمی‌تر میدان تولید دی‌اکسید کربنشان بیشتر از تکنولوژی‌های جدید است و علاوه بر آن تعداد بسیار زیاد خودروهایی که ما از آنها استفاده می‌کنیم باعث افزایش شدید و روز افزون دی‌اکسیدکربن شده است.

علاوه بر خودروها و وسایل نقلیه موتوری دیگر (هواپیما، ترن‌، کشتی و...) بسیاری از صنایع نیز برای ایجاد حرکت و چرخاندن چرخ‌هایشان به همین روش سوزاندن سوخت‌های فسیلی روی می‌آورند. مثلا برای تولید برق ما به نیروگاه‌های حرارتی روی می‌آوریم.

آنها هم تولید کننده‌های دی‌‌اکسید کربن‌اند که به شکل صنعتی در حال این کار هستند. مصارف خانگی دیگری که با سوختن همراهند، مثلا پخت و پز یا گرمایش هم در این فرآیند نقش بازی می‌کنند.

● چه باید بکنیم؟

مثل هر پرونده جنایی دیگر، وقتی متهم اصلی شناخته شد باید متهم را گرفت و اگر جرمش اثبات شد او را به سزای اعمالش(مثلا حبس) رساند. در این مورد نیز همین گونه است. می‌دانیم که دی‌اکسیدکربن عامل بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی است. اما این مولکول بر خلاف همتایان دیگرش (گازهای گلخانه‌ای مانند متان) در صنایع کارکرد آنچنانی ندارند که بتوانیم از آنها استفاده کنیم. پس واقعا تنها کاری که با آن می‌توانیم بکنیم این است که با صرف هزینه‌های گزاف او را گرفته و حبس کنیم. در فرآیندی که به آن تثبیت یا حبس دی‌اکسیدکربن می‌گوییم، این مولکول را گرفته و در جایی امن ذخیره می‌کنند. این فرآیند بسیار حساس و البته پر هزینه است. برای این‌که بتوان دی‌اکسید کربن را حبس کرد، روش‌های زیادی وجود ندارد. پس از آن‌که گاز کربنیک (دی‌اکسید کربن) را جداسازی کردیم باید آن را در مخازنی محکم تا ابد نگهداری کنیم. بهترین مخازنی که تا کنون برای این امر شناخته شده است، مخازن طبیعی و حفره‌های غیرقابل نفوذ زیرزمینی است. مثلا چاه‌های نفتی که امروزه به برکت طمع بشری خالی از نفت هستند.

اینها مخازن خوبی هستند.کل این فرآیند برای هر تن گاز کربنیک چیزی حدود ۲۷ تا ۷۰ دلار هزینه در بر دارد. شاید خود این مبلغ چندان بزرگ به نظر نیاید، اما وقتی بدانید مثلا در همین کشور خودمان ایران، سالانه بیش از ۲۲ میلیون تن دی‌اکسید کربن تولید می‌شود (حدود ۲ درصد از کل تولید جهان) آن وقت متوجه می‌شوید که جمع‌آوری دی‌اکسید کربن چه میزان خسارت مالی به ما وارد می‌کند (برای تثبیت این مقدار دی‌اکسید کربن به رقمی حدود ۵۹۴ میلیون تا یک میلیارد و ۵۴۰ میلیون دلار در هر سال نیاز داریم)‌.

این مبلغ با بخشی از درآمد نفتی ایران برابری می‌کند. به نظرتان شایسته است که چنین مبلغی را براحتی از دست بدهیم؟ به نظر که این طور نمی‌آید.

● و سخن آخر

عدم تولید دی‌اکسید کربن تقریبا یک شوخی محسوب می‌شود. بسیاری از فعالیت‌های ما ناخواسته به تولید دی‌اکسید کربن منجر می‌شود. حتی دیدنِ یک صفحه اینترنتی هم در تولید دی‌اکسید کربن نقش دارد، بنابراین همه ما وقتی مسوول تولید این ماده‌ایم پس مسوولیتمان را بپذیریم و در رفع آن هم بکوشیم. همه ما. به همین سادگی.

● راهکارهای ساده برای کاستن تولید دی‌اکسید کربن

۱ـ گوشت قرمز کمتری مصرف کنید. اگر روزانه فقط ۴۵۰ کیلوکالری گوشت قرمز مصرف کنید باعث شده‌اید تا در سال حدود ۹ تن دی‌اکسید کربن تولید شود.

۲‌ـ از خودروی شخصی‌تان کمتر استفاده کنید.

۳ـ از میوه‌هایی استفاده کنید که تولید محل سکونتتان باشد یا در نزدیک‌ترین محل سکونتتان تولید شده باشد. میوه‌های وارداتی برای رسیدن به شما از هواپیما یا کشتی یا حداقل کامیون استفاده کرده‌اند.

۴‌ـ برای خشک کردن لباس‌هایتان از آفتاب کمک بگیرید و خشک‌کنِ ماشین لباسشویی‌تان را روشن نکنید.

۵‌ـ خودرویتان را در دوره‌های منظم به محل‌های معاینه فنی ببرید. با تنظیم موتور خودرو می‌توانید کمک بسیار زیادی به کاستن از دی‌اکسید کربن کنید.

۶‌ـ اینترنت به تنهایی حدود یک درصد تولید دی‌اکسید کربن را به خود اختصاص داده است. بنابراین اگر کاری ندارید بیخودی در اینترنت نچرخید. جدا از هدر دادن وقتتان، دارید به انتشار دی‌اکسید کربن در دنیا کمک می‌کنید.

۷‌ـ اگر یخچالتان برفک می‌زند فکری به حالش کنید. دارد به انتشار دی‌اکسید کربن می‌پردازد.

۸‌ـ وقتی می‌خواهید آب بنوشید، ظرف آب را از یخچال برداشته و در یخچال را ببندید.

۹‌ـ اگر می‌خواهید ورزش کنید، بهتر است در فضاهای باز و طبیعی ورزش کنید. ورزش کردن با تردمیل‌ها و ابزارهای دیگر در سالن‌های ورزشی به انتشار بیشتر گازکربنیک می‌انجامد.

۱۰‌ـ در زمستان خانه‌تان را بیش از حد گرم نکنید. بهتر است کمی لباس گرم‌تر بپوشید.

۱۱‌ـ درختان و فضای سبز را گسترش دهید و آنهایی که الان موجودند را مراقبت کنید.

● متهمان ردیف اول تولید دی اکسید کربن

۱‌ـ آتشفشان: بزرگ‌ترین عامل ایجاد دی‌اکسید کربن در سیاره ماست، یک عامل طبیعی.

۲‌ـ پوسیدن گیاهان: رتبه دوم را داراست. این هم عاملی طبیعی است.

۳‌ـ اقیانوس‌ها: آب‌های سطحی اقیانوس‌ها براحتی دی‌اکسیدکربن آزاد می‌کنند. این هم یک عامل طبیعی است.

این متهمان را نباید عامل اصلی افزایش میزان دی‌اکسید کربن دانست چون اینها طبیعی هستند و طبیعت می‌داند چگونه از پسشان بربیاید.

۴‌ـ تولید انرژی الکتریکی (۳۷درصد)‌

۵‌ـ حمل و نقل زمینی (خودروها ، قطار و...) ۲۱ درصد

۶‌ـ صنایع (۱۸ درصد)‌

۷‌ـ مصارف خانگی (۱۶ درصد)‌

۸‌ـ باقی موارد (۸ درصد)‌

متهمان ردیف ۴ تا ۸ را عوامل انسانی تولید گاز کربنیک می‌نامیم و همین‌هاست که برای طبیعت و سلامت ما مضر هستند. طبیعت نمی‌داند با آنها چگونه باید برخورد کند.

محمدرضا نوروزی