جنگی که گنج شد

دلایل وقوع جنگ از نگاه رهبری

آیت الله خامنه ای ازجمله شخصیت های برجسته و ممتاز نظام جمهوری اسلامی می باشند که نه تنها از نخستین ساعات شروع جنگ تحمیلی تا پایان آن، در سطوح گوناگون مدیریتی و نظارتی نقش های مهمی را ایفا کردند، بلکه ماه ها قبل از آن، با مشاهده نشانه های حمایت هدف دار کشورهای خارجی از عراق برای تجاوز به مرزها و قلمرو کشورمان، طی مصاحبه با خبرگزاری پارس در ۲۰ فروردین ۱۳۵۹ نسبت به آن هشدار داده و خواستار اقدامات پیشگیرانه شده بودند۱.

ایشان درحالی که یک روحانی بوده و ظاهراً نسبتی با امور نظامی نداشتند، در سمت های رسمی و غیررسمی، برای تقویت قدرت و اقتدار آن در شورای انقلاب و در سمت هایی نظیر نماینده امام خمینی(ره) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نماینده شورای انقلاب در وزارت دفاع، معاونت وزارت دفاع و نماینده امام در شورای عالی دفاع و سخنگوی آن شورا تلاش کردند و در این مدت، درک عمیق و صحیحی از ساختار نیروهای مسلح اعم از سپاه و ارتش و ضرورت هماهنگی و اقتدار آن دو نیرو کسب کرده بودند.

در سال اول جنگ تحمیلی نیز به صورت مستقیم و بلافاصله با پوشیدن لباس نظامی در جبهه های جنگ جنوب و غرب کشور حضور یافتند و در کنار شهید چمران و ستاد جنگ های نامنظم او، ضمن دادن روحیه به سپاهیان اسلام، از مسائل و مشکلات جبهه هانیز اطلاعات دقیق و دست اولی تهیه و هر هفته زمانی که برای اقامه نماز جمعه تهران و شرکت در جلسه های شورای عالی دفاع به تهران می آمدند، به اطلاع امام خمینی(ره) می رساندند.

در طول دوران هشت ساله ریاست جمهوری نیز، گرچه امکان حضور ایشان در جبهه ها وجود نداشت، اما به عنوان دومین مقام رسمی کشور و ریاست شورای عالی دفاع و از سال ۱۳۶۵ به بعد با امور مربوط به جنگ و دفاع مقدس در ارتباط بوده و لحظه ای از تجهیز به تقویت نیروهای مسلح ورفع نیازمندی های آن و تلاش برای خودکفایی در تولید سلاح و مهمات و جنگ افزارهای نظامی غافل نبودند. همچنین با بازدید از جبهه های جنگ و شرکت در مراسم های سان و رژه و سخنرانی در جمع نظامیان، به تقویت روحیه جنگاوری و دشمن ستیزی آن ها کمک می کردند.

در عرصه سیاست خارجی جنگ تحمیلی نیز یکی از عناصر اصلی تصمیم گیری و از ارکان اجرایی و سیاسی در امر مذاکرات سیاست خارجی مربوط به جنگ و پشتیبانی ازآن بوده اند. بنابراین همچون امام خمینی(ره) و سایر مسئولان ارشد کشور به پیگیری امور مربوط به جنگ به عنوان اولویت اول کشور نگاه می کردند. مذاکره با سازمان ها، تعاملات و سران کشورهای خارجی، پیگیری حقوقی موضوع جنگ از طریق مجامع و سازمان های بین المللی، خنثی سازی تبلیغات عراق و جهان استکباری برای وارونه نشان دادن حقایق جنگ و عدم پذیرش صلح تحمیلی تا زمان بازگرداندن نیروهای متجاوز دشمن به مرزهای بین المللی و مواردی از این قبیل بخشی از تلاش های ایشان بوده است.

از تریبون نماز جمعه تهران نیز به نحو شایسته ای برای پیشبرد امور جنگ، تشویق و ترغیب مردم برای اعزام به جبهه های جنگ و کمک های مردم به جبهه های جنگ و همچنین خنثی سازی تبلیغات هدف دار و دروغین دشمن و حامیان آن و ذکر حقایق جبهه های جنگ بهره برداری می نمودند. پس از ذکر مقدمه ای از نقش و جایگاه آیت الله خامنه ای در رابطه با جنگ تحمیلی و دفاع مقدس به ترسیم و تبیین موضوع جنگ تحمیلی و دفاع مقدس از نگاه ایشان می پردازیم:

آیت الله خامنه ای جنگ تحمیلی عراق بر ضد نظام جمهوری اسلامی ایران را «جنگ میان اسلام و کفر» می دانند که قدرت های استکباری و در رأس آن ها آمریکا برای مقابله با انقلاب اسلامی طراحی و توسط دولت بعثی عراق اجرا کردند. ایشان در خطبه نماز جمعه ۲۸ شهریور ۱۳۵۹، یعنی سه روز قبل از آغاز رسمی جنگ گفتند: «نیروهایی که باید با اسرائیل بجنگند، پشت مرزهای جمهوری اسلامی متمرکز شدند. آمریکا می دانست که حضور نظامی او در ایران برایش گران تمام خواهد شد. بسیاری از نقشه ها و هدف های خود را به دست حکام بعثی پست و مزدور عراق انجام می دهد.»۲

برمبنای یادشده جنبه عقیدتی و ایدئولوژیکی دفاع مقدس بر سایر جنبه های معمول تقدم داشت و درواقع جنگ عقیده با عقیده بود. آیت الله خامنه ای اهداف و انگیزه های تجاوز عراق به قلمرو جمهوری اسلامی ایران را به شرح زیر برمی شمارند:

۱) مقابله با اسلام و انقلاب اسلامی: «جنگ تحمیلی هشت ساله، محاصره اقتصادی وانواع حملات بی شمار سیاسی و تبلیغاتی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی، درحقیقت با انگیزه فشار بر اسلام و دشمنی با آن انجام گرفت و ما افتخار می کنیم که به خاطر گوهر عزیز یک دانه ای که با خود داشتیم- یعنی ایمان به خدا و عمل به اسلام- سال ها مورد خشم جنون آمیز و انتقام سبعانه قدرت های جهانی قرار گرفته و سپر بلا شدیم.»۳ در جای دیگر نیز اشاره می کنند: «غرب به خاطر دشمنی با اسلام و ترس از اسلام مبارز، به عراق کمک کرد تا نگذارد که جمهوری اسلامی در جنگ به پیروزی قاطع نظامی دست پیدا کند و عراق را از صحنه خارج نماید.»۴

۲) براندازی یا تضعیف نظام جمهوری اسلامی: «جنگ را به وجود آوردند، تا نظام اسلامی را ازبین ببرند یا وادار به تسلیم کنند، برای آن ها فرقی نمی کرد. می خواستند با جمهوری اسلامی به خاطر اشتغال و گرفتاری های جنگ ساقط بشود، یا اگر ساقط نمی شود،همان طوری که بیشتر کشورهایی که به این مصیبت ها دچار می شوند و بالاخره روبه یک قدرتمند می کنند و پیش او دست دراز می کنند، شاید ملت ایران و نظام عظیم الشأن این ملت هم مجبور بشوند درمقابل دشمنان تسلیم بشوند، دست دراز کنند وبگویند خیلی خوب، تسلیم هستیم. نگذارید دیگر عراق این قدر ما را بکوبد. بدون تردید هدف شان این بود؛ اما این آرزو هم به دل شان ماند.» (۵)

ایشان درجایی دیگر اشاره دارند:«دراول انقلاب، استکبار با مطالعه دقیق به این نتیجه رسید که باید ملت ایران را به خاطر انقلابی که به اسلام عظمت می بخشد، مورد فشار شدیدی قرار بدهد تا به خیال خود، هم آن ها را از انقلاب پشیمان کند و هم وضع ملت ایران برای کشورهای دیگر عبرتی بشود.جنگ که به راه افتاد، همه نیروهای قابل توجه دنیای کفر و استکبار، پشت سر رژیم جنگ افروز قرارگرفتند. تصمیم قطعی آن ها، این بود که جمهوری اسلامی را نابود کنند؛ اما اراده خدای متعال غیر از این بود.» (۶)

۳) جلوگیری از سازندگی و آبادانی کشور:«این جنگ را بر ما تحمیل کردند، یکی از هدف های عمده اش همین بود که نگذارند کشور ما ساخته بشود، نگذارند این نیروهای کارمانند چشمه ای بجوشند، نگذارند پول بیت المال که دراختیار دولت است، خرج وضع محرومیت بشود؛ خواستند ما را دائم به جنگ و به حمله خارجی سرگرم نگهدارند.» (۷)

۴) تجزیه کشور:«آن نیروی مجهز به همه ابزارهای مدرن جنگی، نیامده بود که برود. مگر ارتش عراق به ایران آمده بود که برگردد؟اگر می خواست برگردد، نمی آمد؛ آمده بود که خوزستان را از آن خود کند، منابع نفت را از جمهوری اسلامی بگیرد و این ننگ و ذلت را برپیشانی جمهوری اسلامی ابدی کند و بگوید جمهوری اسلامی نتوانست یک استان ثروتمند و نفت خیز خودش را حفظ کند.» (۸)

البته جنگ ابعاد وسیع تری داشت وخسارات مادی و انسانی فراوانی به بار آورد اما چون به عرصه تجلی و تأثیر معنویت و ایمان سپاهیان ایرانی تبدیل شد، لذا علاوه بر خنثی کردن همه توطئه های دشمن، عناصر سازندگی و خودکفایی نیز از دل دفاع مقدس جوشید واهداف و انگیزه های حمله به جمهوری اسلامی ایران به ضد خود تبدیل شد.«جنگ تحمیلی هشت ساله، ملت ما را عزیزتر کرد. اگر چه طراحان این توطئه می خواستند به جمهوری اسلامی ضربه بزنند، اما ملت بزرگ ما با ایستادگی و مقاومت خود در راه خدا، این توطئه را به وسیله و نردبانی به سمت قله آرزوها و ارزش های اسلامی و وسیله ای برای پیشرفت تبدیل کرد.» (۹)

بنابر آنچه گفته شد درسایه نظام ولایی به رهبری امام خمینی (ره) و ایمان راستین به خدا و نگرش عقیدتی به دفاع مقدس، نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران همه به الگویی برای استقلال و پـیشرفت ملت ها تبدیل شد و همه پرچم دار عزت و سربلندی اسلام و در داخل نیز موجب اتحاد و انسجام مردم گردید و ارزش ها وپیام های انقلاب ایران از این رهگذر به سراسر جهان صادر گردید.

سجاد راعی گلوجه

منابع:

۱-درمکتب جمعه؛ مجموعه خطبه های نماز جمعه تهران، ج ۲، به کوشش مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۶۴، ص .۳۴۱

۲- همان، ص .۳۱۰

۳- حدیث ولایت؛ مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری، ج ۱، به کوشش دفتر مقام معظم رهبری، تهران، سازمان مدارک فرهنگ انقلاب اسلامی، ۱۳۷۵، صص ۲۲۴-۲۲۳

۴-همان، ج ۴، ص .۵۵

۵- همان، ص ۸، ص .۱۱۸

۶-همان، صص۲۵۶-.۲۵۵

۷-همان، ج ۷، ص .۲۸۰

۸-همان، ج ۱، ص .۲۹۴

۹-همان، ج ۵، ص .۱۱۲