خانه یونسكو برای ایران

بالاخره بعد از گذشت نزدیك به نیم قرن از تاسیس یونسكو و ایجاد كلوب های وابسته به آن در كشورهای دنیا, ایران نیز در سال ۸۳ صاحب سه كلوب یا خانه یونسكویی شد

بالاخره بعد از گذشت نزدیك به نیم قرن از تاسیس یونسكو و ایجاد كلوب‌های وابسته به آن در كشورهای دنیا، ایران نیز در سال ۸۳ صاحب سه كلوب یا خانه‌ یونسكویی شد.

"خانه خاطرات" كه در زمینه گردشگری و شناساندن تاریخ و میراث طبیعی و مردمی كشور به جوانان فعالیت می‌كند، "خانه من حق دارم" كه نام یونسكویی باشگاه حقوق دانش‌آموزی است، وظیفه دیده‌بانی حقوق دانش‌آموزان را برعهده دارد و "خانه دوستی با فرهنگ‌ها" واسطه تعامل فرهنگی و دوستی میان فرهنگ دو كشور ایران و فرانسه است. از میان این سه خانه، دو خانه "خاطرات" و "دوستی با فرهنگ‌ها" غیردولتی و "من حق دارم" دولتی یا نیمه دولتی است. در حال حاضر در ۱۶۱ كشور عضو كلوب‌های یونسكو، نزدیك به شش هزار كلوب یا باشگاه با حوزه فعالیتی متنوع وجود دارد. هند و ژاپن دارای بیشترین تعداد این خانه‌هاست و در كشور همسایه‌مان كویت نیز نزدیك به یكصد "خانه" وجود دارد.

"پژمان اسماعیلی" مسؤول راه‌اندازی خانه‌های یونسكو و مسئول دفتر دبیركل كمیسیون ملی یونسكو در ایران می‌گوید: خانه‌های یونسكو در واقع همانند یك علامت هشدار در كشورها عمل می‌كنند، هشداری برای داخل و خارج كشور، برای حفظ و آموزش اندوخته‌های فرهنگی و انتقال و شناساندن آن به دنیای خارج.

در واقع همین خانه‌ها نقطه اتصال با یونسكو در زمینه‌های مختلف فرهنگ ایرانی است. اگرچه اكثر این خانه‌ها (یا نهادها) تقریبا همان فعالیت سابق خود را انجام می‌دهند اما تحت لوای یونسكو درآمدن و مجبور به رعایت یكسری از مقررات و برنامه‌ها شدن به نوعی، هم هویت جدید و مهمی به این مراكز می‌بخشد و هم امكان ارائه دستاوردها و اقدامات آنها را به سازمان ملل در سطح جهان فراهم می‌كند.

● خانه یونسكویی شدن‌

خانه یونسكویی شدن با پیشنهاد دفتر یونسكو در ایران (در وزارت علوم) یا درخواست موسسه یا مركز NGO صورت می‌گیرد و پس از انعقاد قرارداد، آن مركز می‌تواند نام یونسكو را برای همه یا بخشی از فعالیت‌های خود (مرتبط با اهداف یونسكو) برگزیند. در حال حاضر تنها سه مركز كه یكی تقریبا نیمه دولتی و دوتای دیگر غیردولتی‌اند (موسسه سماء كه در حوزه گردشگری فعالیت می‌كند (خانه خاطرات) و موسسه سینا كه به واسطه انجمن دوستی ایران و فرانسه، انجمن دولتی با فرهنگ‌ها نام گرفته، مشغول فعالیت هستند.

اما اسماعیلی می‌گوید: قصد این است كه این خانه در سراسر كشور اما به مرور گسترش یابد، خانه خبر (با روزنامه شرق)، خانه نقش جهان در اصفهان با هدف حفظ میراث فرهنگی، خانه شهید (با بنیاد شهید) و خانه ایثارگران (با دفتر معاونت ایثارگران ریاست جمهوری)، همچنین خانه شوراها (با دفتر شورای عالی استان‌ها) كلوب‌های در دست برنامه است، در حالی كه از شهرهای یزد، كرمانشاه، تبریز، شیراز و خوزستان نیز تقاضا برای كلوب یونسكوشدن وجود دارد.

این خانه‌ها پس از تشكیل و سامان یافتن فعالیت‌هایشان می‌توانند كم‌كم حلقه‌وار به هم متصل شده و با گسترش حیطه فعالیت‌های خود حتی با كلوب‌های كشورهای دیگر هم مرتبط شوند.

اما اسماعیلی از تدوین اساسنامه كلوب‌های یونسكو در ایران سخن می‌گوید. وی با بیان اینكه شورای عالی برنامه‌ریزی یونسكو كه متشكل از مدیران بالای وزارت علوم، آموزش و پرورش، سازمان ملی جوانان، ریاست جمهوری و وزارت ارشاد است، وظیفه تدوین این اساسنامه را بر عهده دارند، می‌گوید: شرایط و فعالیت این خانه‌ها باید هم‌سنخ با فرهنگ كشور باشد.

● خانه من حق دارم‌

خانه من حق دارم شاید اولین خانه‌ای بود كه با حضور رئیس سازمان دانش‌آموزی و دكتر توكل مدیركل یونسكو در ایران طی قراردادی رسما عضو یونسكو شد.

باشگاه حقوق دانش‌آموزی وابسته به سازمان دانش‌آموزی كه با هدف پاسداشت، ترویج و دیده‌بانی حقوق دانش‌آموزان تاسیس شده است، با برگزاری مسابقه "من حق دارم" به نوعی پیش‌نویس منشور حقوق دانش‌آموزی را تهیه و تدوین و برای تصویب به مجلس دانش‌آموزی فرستاد. بعد از آن آموزش حقوق دانش‌آموزی در ۲۹ استان كشور به مرور آغاز شد.

"امید ملكی" مدیركل بین‌الملل سازمان دانش‌آموزی هدف از خانه یونسكوشدن این باشگاه را دیده‌بانی حقوق دانش‌آموزی و اتصال به NGO های دیگر می‌داند.

وی با بیان اینكه این باشگاه اولین خانه یونسكو در خاورمیانه با چنین موضوع، محتوا و هدفی است می‌گوید: اولین قدم در فعالیت‌ها آموزش كنوانسیون حقوق كودك است كه در دوره اول به ۴۰ دانش‌آموز برگزیده و مستعد از سراسر كشور آموزش داده شد تا آنها نیز خوشه‌وار آموزه‌های خود را به دیگران منتقل كنند.

اما وی درباره ارتباط با كلوب یا خانه‌هایی كه دارای موضوع و فعالیتی مشابه با آن هستند می‌گوید: پارلمان دانش‌آموزی اروپا و یكی دو باشگاه در فرانسه با همین حوزه فعالیت وجود دارند كه سالانه اجلاس جهانی نیز برگزار می‌كنند.

"ملكی" اظهار امیدواری می‌كند پس از توافقی كه با یونسكو انجام شده امكان ارتباط با این مراكز فراهم شود.

● انجمن دوستی با فرهنگ‌ها

انجمن دوستی با فرهنگ‌ها با هدف ایجاد و تحكیم رابطه فرهنگی میان دولت ایران و فرانسه در حالی به فعالیت مشغول است كه بیش از ۴۰ انجمن دوستی میان ایران و دیگر كشورها وجود دارد و انجمن دوستی ایران و فرانسه نیز به عنوان اولین خانه یونسكویی میان فرهنگی در ایران به ثبت رسید.

"دكتر فتوحی" كه دكترای اقتصاد دارد و بعد از ۳۰ سال به ایران بازگشته می‌گوید: حوزه فعالیت این انجمن مباحثی است كه دنیا در حال حاضر با آن روبه‌روست، ایدز، مهاجرت، تحول در روابط انسانی و انعكاس آن در رفتار مردم در كنار مباحثی كه اشاره به تعاملات فرهنگی دو كشور دارد و یا تقدیر از بزرگان فرهنگ دو كشور چون، "هانری كربن" و "ویكتور هوگو" كه پیش از این برگزار شده است.

و اما برگزاری برنامه‌هایی با عنوان "آدینه‌های فرهنگی" با حضور منتقدان و فرهیختگان فرهنگ دو كشور با نمایش فیلم و برگزاری سخنرانی با موضوعات اجتماعی در حواشی زندگی دو فرهنگ ایرانی و فرانسوی كه در جهت همكاری‌های یونسكو با كلوب‌هاست از سوی انجمن طرح‌ریزی شده است.

"دكتر فتوحی" می‌گوید: هدف ما بیشتر جذب جوانان و دانشجویان در برنامه‌هاست تا با ایجاد زمینه تعامل با فرهنگ فرانسه كم‌كم تصورات غلطی كه در جوامع غربی از ایران شكل گرفته از بین برود.

وی می‌گوید: اگر شرایطی مهیا شود تا امكان ارتباط و تعامل میان خانواده‌های دو كشور برقرار شود حتی می‌توان كودكان فرانسوی را دعوت به حضور در خانواده‌های ایرانی و برعكس كرد. وی در مورد ایجاد شاخه‌ای از این انجمن در فرانسه برای انجام فعالیت‌های مشابه می‌گوید: "انجام چنین كاری آن هم به سرعت امكاناتی می‌خواهد كه كم‌كم و در آینده مهیا خواهد شد."

● خانه خاطرات‌

اما خانه خاطرات كه در حوزه جهانگردی، گردشگری و آموزش تورگردانی فعالیت می‌كند قرار است خاطرات ملی، فرهنگی، باستانی و حتی مذهبی ایران را با انجام سفرهایی با حضور جوانان، خانواده‌ها، سالمندان و... زنده نگه دارد و ذهنیت آنها را نسبت به ایران، تغییر دهد.

"سیده هنگامه سیدمصطفوی" مدیرعامل موسسه خانه خاطرات می‌گوید: تهیه گزارش، فیلم، عكس، نقاشی، داستان‌نویسی، برگزاری مسابقه و... ابزاری است كه هدف ایجاد خاطره را در طی سفرها ممكن می‌كند. این دستاوردها به یونسكو ارائه می‌شود تا به شیوه‌های مختلف به دنیا منتقل شود.

وی با بیان اینكه بیشتر این سفرها با حضور اعضای رسمی و نیمه‌رسمی فعلی و قبلی موسسه انجام می‌شود، می‌گوید: این گردش‌ها با سفرهای عادی كه فرد به همراه خانواده خود مسافرت می‌كند فرق دارد. افراد به خصوص جوانان در این سفرها تغییر می‌كنند و دیدشان عوض می‌شود، هنگامی كه كارشناسان و اساتید فن كه حتما در سفرها و بازدیدهای ما از اماكن حضور دارند از جزئیات تاریخ طبیعی و مردمی و معماری آنجا سخن می‌گویند، هم اطلاعات بچه‌ها زیاد می‌شود و هم حسی غرورآمیز نسبت به داشته‌هایشان پیدا می‌كنند، حسی كه قبلا در سفرهای عادی در آنها ایجاد نمی‌شد.

اما مصطفوی می‌گوید: اگر قرار باشد ما وظیفه اصلی خود یعنی خاطره‌سازی را ایجاد كنیم باید افرادی را در سفرها همراه كنیم كه واقعا سفر برایشان خاطره‌انگیز باشد، در واقع نیاز به سفر در آنها وجود داشته باشد. وی با بیان اینكه جوانان بسیاری هستند كه شاید دوست داشته باشند حتی یكبار سوار هواپیما شوند یا در یك هتل اقامت كنند اما امكان آن برایشان موجود نبوده می‌گوید: ما برای ترتیب دادن سفر به همكاری ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف نیاز داریم، مثلاً دانشگاه‌ها و مدارس با در اختیار گذاشتن خوابگاه‌ها و كلاس‌های خود یا مثلا ارائه تخفیف برای بلیت‌های هواپیما.

وی می‌گوید: شركت آسمان تقبل كرده تا تخفیف ویژه‌ای برای این سفرها به ما اختصاص دهد.

به نظر می‌رسد مشكل مالی مخصوصا برای موسسه‌های مستقل و NGO هایی كه به شكل خانه یونسكو درمی‌آیند، مهم‌ترین عامل بازدارنده در توسعه وگسترش فعالیت‌ آنهاست. در حال حاضر هنوز هیچ كمك مالی از سوی یونسكو به این مراكز نرسیده، اگرچه بسیاری از آنها معتقدند فعالیت تحت لوای یونسكو، استفاده از برنامه‌ها و ارائه داده‌ها به این سازمان خود موقعیت مغتنمی است، اما به نظر می‌رسد تنها راه كارآمدی این مراكز گسترش و ارتباط زنجیر‌ه‌وار و مستمر آنها باهم و یونسكو و تدوین اساسنامه‌ای است كه راه‌هایی را برای ارائه و دریافت كمك مالی برای این مراكز ممكن كند. اگرچه بسیاری از این مراكز غیردولتی توانسته‌‌اند در حد وظایف كاری خود به واسطه كلاس‌های آموزشی، حداقل نیازهای یونسكویی شدن خود را برآورده سازند