بازنشستگی سقوط به دره فقر و افسردگی

امروز که حکم بازنشستگی اش آمد, نه لبخندی بر لبانش بود و نه امیدی در چشمانش در کشور ما هرکس که بازنشسته می شود به جای آنکه فارغ از کار و تلاش, آسوده خاطر باقی زندگی را در کنار همسر و فرزندانش بگذراند باید به فکر شغلی دیگر باشد تا بلکه از این طریق بتواند با اندک حقوق بازنشستگی به تأمین معاش زندگی بپردازد

امروز که حکم بازنشستگی‌اش آمد، نه لبخندی بر لبانش بود و نه امیدی در چشمانش. در کشور ما هرکس که بازنشسته می‌شود به‌جای آنکه فارغ از کار و تلاش، آسوده‌خاطر باقی زندگی را در کنار همسر و فرزندانش بگذراند باید به فکر شغلی دیگر باشد تا بلکه از این طریق بتواند با اندک حقوق بازنشستگی به تأمین معاش زندگی بپردازد. پس از ۳۰ سال سابقه خدمت صادقانه اکنون باید بدون هیچ پشتوانه، دوران طلائی بازنشستگی را در دود و ترافیک تهران به مسافرکشی بپردازد.دکتر امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس در این‌باره می‌گوید: متأسفانه دولت تسهیلات لازم را برای افراد بازنشسته در نظر نمی‌گیرد.برخلاف همه کشورهای جهان که دوران بازنشستگی، دوران استراحت و رسیدن به آرامش است و فرد حداقل از لحاظ هزینه‌های بیمارستانی و سایر مسائل تأمین بوده و مشکلی ندارد که البته این خدمات مختص به کارمندان دولت نبوده و حتی مردم عادی که مشاغل آزاد و غیراداری دارند نیز وقتی به سن معینی می‌رسند از مزایای حقوق بازنشستگی برخوردار هستند.این در حالی است که سن بازنشستگی در ایران به خاطر ویژگی‌های فرهنگی و سنتی موجود یک دوران پرهزینه محسوب می‌شود. از سوی دیگر با این حقوق ناکافی بسیاری از آنها از نظر امنیت اجتماعی، مسکن، تأمین مخارج اجاره و... دچار مشکلات عدیده‌ای هستند. همچنین کمک‌های غیرنقدی به مستمری‌بگیران هیچ دردی را درمان نمی‌کند و با این‌گونه کمک‌های ناچیز باری از دوش آنها برداشته نمی‌شود و نوعی تحقیر بازنشستگان و توهین به آنهاست. همه این عوامل نشانگر آن است که تأمین اجتماعی در جامعه ما ضعیف است و سازمان ذیربط می‌بایست تسهیلات مناسبی با توجه به شرایط و تورم موجود در جامعه به افراد سالمند و مستمری‌بگیر ارائه دهند.از سوی دیگر این اقدامات در جامعه به تغییر نگرش جوانانی که در ادارات و سازمان‌ها مشغول به‌کار هستند، منجر می‌شود. چرا که با نحوه ارائه خدمات دولت به بازنشستگان و مستمری‌بگیران در جامعه، یک کارمند جوان دیگر رغبتی به انجام وظایفش ندارد. بنابراین می‌داند در آینده او نیز با مشکلات این‌چنینی روبرو خواهد بود. پس سعی می‌کند با انتخاب شغل دوم و سوم از وقت اداری خود بزند تا حداقل در دوران کهنسالی بتواند از زندگی نسبتاً مرفهی برخوردار باشد.دکتر قرائی‌مقدم یکی از عواقب اجتماعی عدم رسیدگی به مسائل و مشکلات بازنشسته‌ها در جامعه را بدبینی سیاسی، فرهنگی و تأثیرات منفی روحی ـ روانی می‌داند و می‌گوید: بررسی‌ها در ژاپن و اروپای غربی و امریکا نشان می‌دهد که افراد با رسیدن به سن بازنشستگی احساس خشنودی دارند اما در کشور ما به‌دلیل تأمین هزینه‌های بالای زندگی مجبور به روی آوردن به مشاغلی همچون رانندگی و... می‌شوند. این در حالی است که به گفته مدیر کل تأمین اجتماعی تهران بزرگ بیش از ۱۳۰ میلیارد ریال کمک غیرنقدی به ۲۲۸ هزار نفر بازنشسته، از کارافتاده و بازمانده در سطح تهران بزرگ اختصاص یافته است. همچنین فروشگاه‌های معدودی برای تهیه کالاهای ضروری و غیرضروری در نظر گرفته شده که این فروشگاه‌ها در مکان‌های دور از دسترس مستقر هستند.یکی از بازنشستگان در این‌باره می‌گوید: میزان مبلغ بن در نظر گرفته شده برای مستمری‌بگیران و بازنشستگان بسیار اندک است و با این حقوق اندک و کمک‌های غیرنقدی ناچیز مشکلی از مشکلات ما حل نمی‌شود از طرفی اجناس مرغوبی در این فروشگاه‌ها موجود نیست.بازنشسته دیگری می‌گوید: حقوقمان کفاف هزینه‌های صعودی زندگی را نمی‌دهد. اکثر ما با داشتن چند فرزند و نوه و رفت‌وآمد آنها که هر کدام اگر هفته‌ای یک‌بار هم به ما سر بزنند کلی هزینه‌تراشی می‌شود تازه با این مبلغ بن ۶۰۰ هزار ریالی چگونه می‌توان مشکلات معیشتی را برطرف کرد. پس از پرداخت حدود سی‌سال حق بیمه به سازمان تأمین‌اجتماعی، خدمات‌درمانی که ارائه می‌دهند ناکافی بوده و از جهت پرداخت هزینه دارو نیز فقط تا سقف مشخصی بیمه تعهد می‌کند و مازاد آن را به ناچار باید به‌صورت آزاد پرداخت کنیم.تورم ۱۶ درصدی سالانه در مقابل اضافه حقوق کمتر از ۱۰ درصد روز‌به‌روز بر حجم مشکلات بازنشستگان می‌افزاید. اکثر کارمندان ایرانی از کمبود حقوق و مزایا شکایت دارند و معتقدند حقوقی که دولت در ازاء زحماتشان می‌پردازد، بسیار کم است.رسول طاهری بازنشسته راه‌آهن با اشاره به مشکلات معیشتی خود و خانواده پس از بازنشستگی می‌گوید: پس از بازنشستگی ماهی ۱۵۰ هزار تومان حقوق می‌گیرم. این حقوق بخور و نمیر ۱۵ روز اول کفاف خرجم را می‌دهد تازه این زمانی است که آخر هفته‌ها میهمان نداشته باشیم.وی درباره ارائه بن خرید کالا می‌افزاید: به‌نظر من این بن‌ها زمانی می‌تواند به بازنشستگان کمک کند که مایحتاج مورد نیاز آنان در فروشگاه‌های موردنظر موجود باشد. من چندبار به فروشگاه‌ها مراجعه کردم تا بلکه مقداری مرغ و روغن و برنج بگیرم، اما هیچ‌کدام از این اقلام را نتوانستم بگیرم.دکتر طلعت شریعت‌زاده درباره مشکلات بازنشستگان و اعطاء تسهیلات در این‌باره معتقد است: فردی که ۳۰ سال تمام در یک پست کارمندی یا کارگری زحمت کشیده انتظار ندارد که پس از بازنشستگی دوباره به‌کار دیگری مشغول شود. از نظر روانی این فرد توان جسمی و روانی اشتغال مجدد را ندارد. اما بسیاری از این افراد به‌دلیل عدم تأمین معیشتی مجبور به اشتغال پس از بازنشستگی می‌شوند.این اقتصاددان و استاد دانشگاه می‌افزاید: اعطاء تسهیلات به سالمندان و بازنشستگان در تمام دنیا به گونه‌ای است که آنان پس از فراغت از کار و بازنشستگی فقط به فکر گذراندن اوقات فراغت خود هستند. در ایران نیز باید سیاستی تدوین شود که حقوق بازنشستگان هم‌تراز با تورم و افزایش قیمت‌ها، افزایش یابد. همچنین ارائه تسهیلاتی مانند بن باید از نظر اقتصادی دارای تعریف خاصی باشد و فرد در هر زمانی که نیازمند مایحتاج و کالائی بود بتواند براحتی آن را تهیه کرده و در اختیار خانواده قرار دهد. وی با انتقاد از سیاست‌های هماهنگ‌سازی حقوق بازنشستگان بیان می‌کند: بازنشستگان یکی از محرومترین اقشار این جامعه هستند و بیش از ۹۰ درصد آنان در زیر خط فقری که از سوی دولت اعلام شده، قرار دارند. قرار بود دولت یک نظام هماهنگ برای حقوق بازنشستگان در نظر بگیرد اما پس از گذشت چند سال هنوز هیچ لایحه و طرح مشخصی در این‌باره به تصویب نرسیده است. به راستی این افراد باید تا کی در فشار مالی به‌سر ببرند. مسئولان به این نکته توجه ندارند که این افراد دارای فرزندند و در این رابطه بیش از افراد جامعه درگیر خرج و مخارج زندگی هستند. پس باید راه‌حل منطقی و درستی در این‌باره اندیشید نه ۵۰ و ۶۰ هزار تومان بن کالا. این طرح‌های ضعیف و مقطعی دردی را از آنان دوا نمی‌کند.یکی از بازنشستگان می‌گفت: ”اگر می‌دانستیم حاصل ۳۰ سال زحمت و خدمت این است هیچ‌وقت خدمت نمی‌کردیم.“

سارا قاسمی