از صفر تا صد تولید و فروش کتب نفیس

«کالایی لوکس در کتابفروشی ها » شاید این بهترین عنوانی باشد که بتوان برای کتاب های نفیس و گران قیمت به کار برد کتاب هایی که چاپ, عرضه و مشتری خاص خودشان را دارند و در نهایت حتی فصل فروش خاصی هم برای آنها مطرح می شود

«کالایی لوکس در کتابفروشی‌ها.» شاید این بهترین عنوانی باشد که بتوان برای کتاب‌های نفیس و گران‌قیمت به کار برد. کتاب‌هایی که چاپ، عرضه و مشتری خاص خودشان را دارند و در نهایت حتی فصل فروش خاصی هم برای آنها مطرح می‌شود.

امروز و در صفحه کتاب به سراغ دو ناشر فعال در زمینه انتشار کتاب‌های نفیس رفته‌ایم تا با آنها درباره پدیده‌ای به نام «کتاب نفیس» سخن بگوییم، پدیده‌ای که این روزها در کنار عنوان «کتاب فاخر» بسیار آن را می‌شنویم؛ اگرچه پیشاپیش و به​صورت کلی باید بگویم ناشران کتاب‌های نفیس نیز با گرانی‌های فعلی کاغذ دست و پنجه نرم می‌کنند؛ زیرا این شرایط برای کتاب‌های نفیس سخت‌تر است؛ کتاب‌های دانشگاهی، تخصصی، کاربردی و... باز هم مشتریان خاص خود را خواهند داشت، ولی کتاب نفیس که فقط برای ویترین کتابخانه و هدیه دادن به کار می‌آید، راحت‌تر از لیست خرید خارج می‌شود.

● کتاب نفیس چیست؟

به نظر شما آیا هر کتابی که کاغذ گلاسه داشته باشد و چهاررنگ باشد، کتاب نفیس به حساب می‌آید؟ این مهم‌ترین بخش تعریف فعالان این حوزه است.

کاوه علینقی ـ مدیر نشر و پخش کتاب آبان ـ در تعریف کتاب نفیس می‌گوید: در حوزه نشر و پخش، کتاب نفیس به کتابی اطلاق می‌شود که کاغذ گلاسه یا به عبارت دیگر کاغذ مرغوب داشته باشد و همچنین پنج رنگ یا شش رنگ باشد. علاوه بر این، صحافی مرغوب و طرح جلد و حتی قاب خوب داشته باشد. یعنی همه مراحل تولید کتاب، بالاترین کیفیت را طی کرده باشند.

از نظر علینقی در تعریف کتاب نفیس متن و حتی شیوه نوشتار آن نیز مهم است. مثلا متن باید با قلم استادان خوشنویسی نوشته شده باشد. همچنین کتاب باید شامل آثار استادان نقاشی و مینیاتور باشد. تصاویر کتاب‌های ایرانشناسی و عکاسی نیز باید به دست عکاسان توانا تهیه شده باشد.

رضا یساولی ـ مدیر انتشارات یساولی ـ علاوه بر ویژگی‌های ظاهری کتاب‌های نفیس به اهمیت محتوای آن نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: محتوای این کتاب‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که ارزش پرداخت هزینه زیاد را داشته باشد. خصوصا با توجه به این که جنبه کاربردی این کتاب‌ها نیز کمتر است.

مثلا قرآن‌های مورد استفاده در خانه‌ها معمولا فرسوده می‌شوند و برگه‌هایش به دلیل مطالعه زیاد رنگ و رویشان از بین می‌رود.

ولی وقتی قرآن نفیس به چاپ می‌رسد، هم این متن ارزش پرداخت هزینه زیاد را دارد و هم این که جایگاه خاصی در نگاه مسلمانان‌ دارد که بخواهند آن را در کتابخانه‌های خود نگهداری کنند. به نظر من این کار برای حفظ شأن قرآن است. همان‌طور که ما به خاطر شأنی که برای امام رضا(ع)‌ قائلیم،‌ گنبد حرم ایشان را از طلا می‌سازیم.

منفعت یادگیری ویژگی‌های کتاب نفیس بیش از هر کسی برای مشتریانی کارآمد است که با کتاب‌هایی از جنس کاغذ گلاسه و چندرنگ مواجه می‌شوند و حتی هزینه زیادی را بابت آن می‌پردازند، ولی در نهایت خریدار واقعی کتاب نفیس نیستند. مشتریان این دسته از کتاب‌ها باید استادان تذهیب، خوشنویسی و نگارگری را بشناسند تا بتوانند کتاب باارزشی را خریداری کنند.

از طرف دیگر، خریداران این دسته از کتاب‌ها باید توانایی تشخیص چرم مصنوعی و طبیعی را از هم داشته باشند. به گفته علینقی، در چرم دستی معمولا نقش برجسته بر آن حک می‌شود و همین باعث می‌شود تا قیمت کتاب از ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان افزایش پیدا کند.

ولی ناشرانی که در جلدهای گالینگور خود از چرم مصنوعی استفاده می‌کنند، قیمت‌ها را محدود به ۱۵۰ یا ۲۰۰ هزار تومان می‌کنند. او تاکید می‌کند جلدهای گالینگور، تنها رویه‌اش چرم است.

● تولید کتاب نفیس

همان‌طور که گفتیم، تولید کتاب نفیس فقط به کاغذ گلاسه و پنج‌رنگ‌بودن آن نیست، بلکه چاپخانه‌های پیشرفته و صحافی‌های باکیفیت نیز می‌خواهد.

علینقی با اشاره به این که برخی چاپخانه‌های ایران دستگاه‌های پیشرفته‌ای دارند، می‌گوید: تعداد چاپخانه‌های بسیار عالی و باکیفیت در کشور انگشت‌شمار است مانند چاپ ابیانه. ولی با توجه به بالابودن هزینه‌های تاسیس چاپخانه، در کل چاپخانه‌های ایران خوب است.

نکته: منفعت یادگیری ویژگی‌های کتاب نفیس بیش از هر کسی برای مشتریانی کارآمد است که با کتاب‌هایی از جنس کاغذ گلاسه و چند رنگ مواجه می‌شوند و حتی هزینه زیادی بابت آن می‌پردازند، ولی در نهایت خریدار واقعی کتاب نفیس نیستند

اما اشکال اصلی صحافی عقب‌افتاده‌ای است که داریم. زیرا در کشور ما هنوز کارگران هستند که جلدسازی می‌کنند و می‌چسبانند و... در حالی که در دیگر کشورها کاغذ را از یک طرف به دستگاه می‌دهند و از طرف دیگر کتاب آماده را تحویل می‌گیرند. صحافی‌ها چون کار دست است، هم هزینه زیادی به عهده ناشر می‌گذارد و هم موجب بدقولی‌های صحافان می‌شود.

با توجه به اهمیت متن در کتاب‌های نفیس، سوال مهمی که مطرح می‌شود این که تا چه اندازه ناشران می‌کوشند محتوای جدیدی را به کتاب نفیس تبدیل کنند.

علینقی می‌گوید غزلیات شمس و عطار را ما برای نخستین بار به شکل واقعا نفیس به چاپ رساندیم که استقبال خوبی هم از آن شد. از حدود سه سال پیش تاکنون سه بار کتاب غزلیات شمس تجدید چاپ شده است.

یساولی معتقد است پیدا کردن کتاب نفیس با موضوع جدید کار آسانی نیست. زیرا معمولا همان محتوا دائم چاپ می‌شود. بعضی از کتاب‌های جدید را نیز ناشران به خاطر مشتریان خاص به چاپ می‌رسانند.

با توجه به این که زمینه اصلی کار انتشارات یساولی، عکاسی و نقاشی و به طور کل هنر است، ما زمانی اثر جدیدی چاپ می‌کنیم که بدانیم عکاس یا نقاش‌مان تکنیک خاصی را به کار گرفته که در چند سال آینده ارزش کارش شناخته می‌شود. از این طریق، هم به‌نوعی آن هنرمند را معرفی می‌کنیم و هم به‌نوعی اسپانسر کار او می‌شویم.

او تاکید می‌کند: به طور کلی چون تولید کتاب‌های نفیس سرمایه زیادی نیاز دارد، ناشران برای چاپ محتوای جدید باید عوامل مختلفی را در نظر بگیرند و البته سال‌ها فعالیت در این زمینه ما را در پیداکردن سوژه‌ها کمک می‌کند.

● خریداران کتب نفیس

رضا یساولی معتقد است کتاب نفیس، بیش از هر چیز برای هدیه‌دادن به کار برده می‌شود.

پس خریدار کتاب نفیس، قشر متوسط به بالاست. خود به خود در این میان، قشر دانشجو از مشتریان این کتاب‌ها حذف می‌شوند. زیرا دانشجو کتاب را برای خواندن، یادداشت‌برداری، زیراکس و... خریداری می‌کند.

یکی از خریداران اصلی کتاب‌های نفیس ارگان‌های دولتی هستند. یساولی با اشاره به این نکته می‌گوید: معمولا ارگان‌های دولتی برای اعیاد و جشن‌ها و برگزاری مسابقات و سمینارها و‌.... بخش عمده کتاب‌های نفیس ما را خریداری می‌کنند.

دسته دیگر مشتریان کتاب‌های نفیس کلکسیونرها هستند. یساولی درباره این دسته از مشتریان می‌گوید: افراد کتاب‌بازی هم هستند که اصلا کتاب‌های نفیس را حتی باز نمی‌کنند تا از محتوای آن آگاه شوند.

اینها فقط کتاب‌های نفیس را خریداری می‌کنند تا کلکسیون خود را تکمیل کنند. خرید کلکسیونرها زمان مشخصی ندارد، بلکه طی سال پخش می‌شود. اینان برای از دست‌ندادن فرصت خرید کتاب و ترس از دست‌دادن چاپ‌های جدید کتاب، معمولا در همان ابتدای زمان توزیع، کتاب را خریداری می‌کنند.

هر چند باز هم می‌توانم بگویم این اتفاق معمولا در پاییز رخ می‌دهد زیرا ما بخشی از آثارمان را با توجه به فصل خواب سرمایه در پاییز به بازار ارائه می‌کنیم.

بنا بر گفته یساولی، زمان اصلی فروش کتاب‌های نفیس از جشن‌های بیست و دوم بهمن است تا پایان عید نوروز. به همین دلیل، این دسته از ناشران، معمولا در فصل‌های تابستان و پاییز مشغول آماده‌سازی مقدمات تولید این کتاب‌ها و کارهای اجرایی آن هستند تا بتوانند از ابتدای زمستان محصولات خود را در بازار توزیع کنند و سفارش‌های لازم را دریافت کنند.

اگر شما تاکنون برای خرید کتاب نفیس اقدام کرده‌اید، به چه مناسبت بوده است؟ علینقی، با توجه به این که کار نشر و پخش را در کنار هم به عهده دارد، معتقد است فروش کتاب‌های نفیس بیشتر در شب عید، روز معلم و اعیاد مذهبی افزایش پیدا می‌کند.

در هر صورت این مشتریان هستند که تصمیم می‌گیرند در خانه‌هایشان ظروف لوکس داشته باشند یا کتاب نفیسی که شاید گاهی برای دیدن زیبایی خطش یا زیبایی تصاویرش باید به سراغش رفت.

در عمل، انتخاب افراد در سبک زندگی‌شان می‌تواند خرید کتاب نفیس را به بالاترین یا پایین‌ترین حد خودش در زندگی شخصی برساند. آن که طالب خریدن و هدیه دادن کتاب نفیس است، بدون دغدغه خاصی، همان‌طور که دیگر اجناس گران می‌شود، برای کتاب نفیسی که گران‌تر از قبل‌شده هم هزینه می‌کند.

حورا نژادصداقت