جهان به خاطر چه کسی خلق شد

آیا این حدیث صحیح است که اگر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نبود جهان خلق نمی شد, و اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود پیامبر خلق نمی شد و اگر حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ نبود, آن دو خلق نمی شدند

آیا این حدیث صحیح است که اگر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نبود جهان خلق نمی‌شد، و اگر علی ـ علیه السّلام ـ نبود پیامبر خلق نمی‌شد و اگر حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ نبود، آن دو خلق نمی‌شدند. در این صورت منافاتی با این موضوع که پیامبر بالاترین انسان‌ها است پیدا نمی‌کند؟

پاسخ :

در پاسخ به سوال فوق باید گفت که در صحّت و سقم و استناد این حدیث شک و شبهه است و شاید نظر اکثر محققین این باشد که فقرات پایانی روایت صحیح نبوده و بعدها به آن اضافه شده است لکن بر فرض صحّت این روایت شاید بتوان آن را چنانکه برخی بزرگان فرموده‌اند این چنین توجیه کرد که «مراد این است که اگر درعلم خداوند این ذات‌های مقدس و وجود پاک نبودند، خداوند عالم امکان را ایجاد نمی‌کرد.»[۱] علت ایجاد و بقاء عالم، این ذوات مقدس می‌باشند.

بر اساس روایات، چهارده معصوم ـ علیهم السّلام ـ همه یک نور هستند و امتیازی به یکدیگر ندارند، مگر در بعضی جهات[۲] و ... یعنی آنان در مقام وحدت نوری، کثرتی ندارند تا یکی اول و دیگری دوم باشد. این که در روایات جامعه می‌خوانیم: «و انّ ارواحکم و طینتکم واحدة» اشاره به همین حقیقت دارد که چهارده معصوم ـ علیهم السّلام ـ یک نور هستند و در این جهت با هم اتّحاد دارند. بر اساس روایات این اتّحاد نه تنها در اول خلقت بوده، بلکه در نظام مادّی و زندگی دنیوی، حقیقت آنان یکی بوده است و در عین تعدد صوری، ظاهری و جسمانی آنان با همدیگر وحدت و اتّحاد دارند.

امام باقر ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: ای جابر! اول مخلوقی که خداوند خلق فرمود محمّد و عترت هدایت شده آن حضرت بود. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر می‌گوید: به حضرت عرض کردم، اشباح چیست؟ فرمود: سایه نور، بدن‌های نوری، بدون روح که مؤید به روح یگانه و واحد بودند و آن روح القدس است.

این روایت به روشنی حکایت‌گر این حقیقت است که روح آنان در عین اینکه یک حقیقت و موجود واحد است، حقیقت همه چهارده معصوم است، یعنی هم حقیقت رسول الله است و هم حقیقت تک تک اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ و در عین یکی بودن، متعدد هم هستند و همه ظهورات روح واحد و حقیقت واحد می‌باشند.

امام باقر ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: ای جابر! اول مخلوقی که خداوند خلق فرمود محمّد و عترت هدایت شده آن حضرت بود. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر می‌گوید: به حضرت عرض کردم، اشباح چیست؟ فرمود: سایه نور، بدن‌های نوری، بدون روح که مؤید به روح یگانه و واحد بودند و آن روح القدس است

این روایت با صراحت کامل می‌فرماید: آنان ابدان نوری بودند که ارواح متعدد نداشتند، بلکه مؤید به یک روح بودند و آن عبارت است از روح القدس .

در این حدیث شریف به ظاهر به نور (روحی و بدنی) حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ اشاره شده است، ولی به دلیل وحدت نوری چهارده معصوم ـ علیهم السّلام ـ گویا این حدیث می‌خواهد بگوید: اگر شما چهارده معصوم نبودید، جهان را خلق نمی‌کردم. به بیان دیگر ظاهر این روایت خطاب به آن دو وجود مقدس است، ولی به دلیل وحدت آن دو با دوازده معصوم دیگر مقصود حقیقتی است که همه آنها در آن اتّحاد داشتند و هیچ گونه تعدد و کثرتی ندارند تا بحث رتبه و تقدم و تأخر پیش آید.[۳]از این روایت استفاده می‌شود که معصومین ـ علیهم السّلام ـ در واقع اتّحاد دارند و کثرتی ندارند فضیلت و برتری یکی بر دیگری، تا لازم بیاید ما درصدد توجیه برآییم. این سه وجود مقدس قائم بر یکدیگر هستند که اگر هر کدام از آنها نبودند دیگری هم نبود، یعنی حدیث برتری حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ بر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ و علی ـ علیه السّلام ـ نیست، بلکه معنایش این است که علّت به وجود آمدن عالم هستی این ذوات مقدسه‌ می‌باشند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. ترجمه المیزان، ترجمه سید محمّد باقر موسوی، جلد اول، جامعه مدرسین، آیه ۳۰ سوره بقره در بحث روایی.

۲. پرسش‌ها و پاسخ‌ها راهنما شناسی، محمّد رضا کشفی، مجموعه پرسش‌های دانشجویی، ص ۶۳.

پی نوشت ها :

[۱] . تبریزی، الانوار الالهیه فی مسائل العقائدیه، قم، دار الصدیقه الشهیده، ص ۹۱.

[۲] . مجلسی، محمد باقر،بحارالانوار، بیروت، ج ۲۵، ص ۱ و ج۳۶، ص ۲۸۰.

[۳] . کشفی، محمّد رضا، پرسش‌ها و پاسخ‌های راهنما شناسی، مجموعه پرسش‌های دانشجویی، ص ۶۳.

منبع : اندیشه قم