خطر جوشکاری برای چشم و پوست

۸ توصیه ایمنی به جوشکاران

جوشکاری از کارهای سخت و پرخطر است. در جوشکاری برای اتصال ۲ فلز به یکدیگر آنها را در محل جوش به صورت مذاب درمی‌آورند که برای این کار روش‌های متعددی وجود دارد؛ یکی، جوشکاری با گاز و دیگری با برق یا قوس الکتریکی که هرکدام از این روش‌ها مخاطرات و نکته‌های ایمنی خاص خودش را دارد. در «سلامت شغلی» این هفته ۸ توصیه ایمنی و بهداشتی را که در این شغل حائز اهمیت است، مرور می‌کنیم...

۱. در جوشکاری با برق، برای ذوب کردن محل اتصال دو قطعه، از حرارت خیلی زیاد قوس الکتریکی استفاده می‌شود؛ یعنی حرارتی حدود ۵ هزار درجه سانتی‌گراد که به‌راحتی فلزات را برش می‌دهد و ذوب می‌کند. یکی از خطرهای عمده جوشکاری با برق، برق‌گرفتگی است. برای اینکه از خطر برق‌گرفتگی پیشگیری کنیم، باید تمام قسمت‌ها و مسیرهای عبور برق از منبع و مسیرهای عبور و محل جوش را از نظر عایق بودن و ایزوله بودن بررسی کنیم. در صورت مشاهده هر نوع پارگی و فرسودگی، سیم‌ها باید سریع تعویض شوند. همچنین برای پیشگیری از خطر برق‌گرفتگی، جوشکارها باید هنگام کار لباس‌های عایق بپوشند. پیشبند و دستکش آنها باید عایق باشد و هیچ‌گونه گیره یا پرچ فلزی در آن وجود نداشته باشد. به علاوه هنگام کار آنها باید کفش مخصوص با کفی لاستیکی استفاده کنند.

۲. گرمای فوق‌العاده زیاد قوس الکتریکی، نور خیره‌کننده و خطرناکی ایجاد می‌کند. همچنین این قوس امواج کوتاه و بلند دیگری هم تولید می‌کند که برای جوشکار خطرناک است. این امواج می‌تواند به چشم و پوست آسیب برساند. به همین دلیل جوشکارها باید هنگام کار از عینک و ماسک محافظ صورت با شیشه‌های تیره و دستکش‌های چرمی استفاده کنند. بالا زدن آستین هنگام کار ممکن است باعث آسیب پوست و ایجاد حالتی شبیه آفتاب سوختگی شود. در این مواقع توصیه می‌شود منطقه جوشکاری با استفاده از دیوارهای متحرک یا پرده‌های ضخیم و نسوز از سایر قسمت‌ها جدا شود تا سایر افراد هم در معرض خطر قرار نگیرند.

۳. گرمای زیاد تولیدشده در محل جوش ممکن است باعث پرتاب ذرات بسیار داغ به اطراف شود که پوشیدن لباس مناسب و ایزوله کردن منطقه عملیات در کاهش این نوع خطرها موثر است. همچنین برای پیشگیری از خطر حریق توصیه می‌شود لباس جوشکاری همیشه تمیز و عاری از چربی و مواد آتش‌گیر باشد.

۴. در جوشکاری با برق ممکن است افراد در معرض امواج الکترومغناطیس قرار بگیرند. برای کاهش خطر احتمالی این پرتوها، توصیه می‌شود منبع تولید برق یا دستگاه اصلی جوش با بدن فرد جوشکار فاصله داشته باشد. چون این امواج با بیشتر شدن فاصله، به شدت کاهش پیدا می‌کنند. در صورتی که این امکان وجود نداشته باشد، می‌توان با قرار دادن مانع بین منبع و منطقه جوشکاری، تاثیر این امواج را کم کرد.

۵. یکی از شایع‌ترین حوادثی که سلامت جوشکارها را در معرض خطر قرار می‌دهد، آسیب‌های چشمی ناشی از پرتاب ذرات ریز و داغ ناشی از جوشکاری است. ورود این ذرات به چشم جوشکاران معمولا باعث ایجاد زخم و عفونت می‌شود. بهترین گزینه برای پیشگیری، استفاده مداوم از عینک و ماسک است. باید دقت داشت که عینک باید در قسمت‌های کناری پوشش مناسب داشته باشد و کاملا روی صورت قرار بگیرد و محل‌های تهویه آن طوری باشد که در اطراف راهی برای ورود ذرات ریز وجود نداشته باشد.

۶. در بعضی از انواع جوشکاری هنگام انجام کار سروصدای زیادی نیز تولید می‌شود. در این صورت منطقه پرسروصدا باید از نظر صوت ایزوله شود تا از انتشار صوت به سایر قسمت‌ها پیشگیری شود. افرادی هم که در منطقه پرسروصدا کار می‌کنند، باید از گوشی حفاظتی که صوت دریافتی را به‌وسیله گوش کاهش می‌دهد، استفاده کنند.

۷. گرمای فوق‌العاده زیاد جوشکاری، گازها و بخارها و دود و غبارهایی پدید می‌آورد که بسیار خطرناک است. به‌خصوص اگر سطوحی که جوشکاری می‌شوند، قبلا رنگ شده یا آغشته به روغن باشند، این گاز و غبارها خطرناک‌ترند. به علاوه این ذرات معمولا آنقدر ریز هستند که بتوانند راحت وارد ریه افراد شوند و در طولانی‌مدت سلامت آنها را به خطر بیندازند. ذرات زیان‌آوری که در این دود و غبارها وجود دارند عبارتند از باریم، بریلیوم، کادمیوم، کلسیم، کروم، مس، فلوئور، آهن، سرب، منیزیم، سیلیس، نیکل و روی. همچنین گازهای فسفین، منوکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و ازن نیز طی عملیات جوشکاری ایجاد می‌شود که برای سلامت مضر است. برای کاهش و کنترل این خطرها، تهویه مناسب و سیستم مکشی که این ذرات را از ناحیه تنفسی کارگر دور کند، بهترین گزینه است.

۸. گاهی قطعاتی که باید به هم جوش داده شوند، آنقدر سنگین یا بزرگ هستند که نمی‌توان آنها را در ارتفاع مناسبی قرار داد و سپس به هم جوششان داد. به همین دلیل جوشکارها مجبور می‌شوند به حالت خمیده و چمباتمه یا گاهی هم با دست و سر بالا (وقتی سطح مورد نظر بالاتر شانه‌های آنها باشد) کار کنند. اینطور مواقع توصیه می‌شود از کار کردن طولانی‌مدت پرهیز و تا حد امکان وضعیت بدن خود را به حالت تعادل نزدیک کنند. مثلا اگر سطح کار بالاتر از شانه‌های آنهاست، به جای اینکه با دست‌های کشیده و سر رو به بالا کار کنند، بهتر است در صورت امکان با قرار دادن چهارپایه‌ای خودشان را به محل کار نزدیک‌تر کنند یا در صورتی که سطح کار پایین‌تر از ارتفاع مناسب قرار دارد، بهتر است به جای خم کردن کمر و پشت، با قرار دادن یک یا هر دو زانو روی زمین، با پشت صاف کار کنند.

اول ایمنی، دوم کار

یک جوشکار می‌تواند از تماس با آلودگی و آلاینده‌هایی که در طول جوشکاری از راه‌های مختلف تولید می‌شوند، پرهیز کند. استفاده از تهویه عمومی مناسب، مکش موضعی، اشکال مختلف حفاظ‌های تنفسی و شرایط مناسب کاری و نیز استفاده از یک گاز محافظ مناسب نمونه‌هایی از اقدام‌های پیشگیرانه‌اند. نوع پیشگیری به اینکه جوشکاری باید داخل محیط‌های سربسته یا خارج آن انجام شود و نیز به اندازه قطعه کار و... بستگی دارد.

? نکته مهم در جوشکاری

تهویه عمومی: برای جوشکاری در محیط‌های سربسته، باید تهویه عمومی برای رقیق‌کردن آلاینده‌های هوا به‌طور مناسبی وجود داشته باشد. میزان قابل‌قبول تهویه برای آلایندگی ناشی از جوشکاری ۳۲میلی‌گرم بر مترمکعب است. در کارگاه‌های بزرگ با سقف‌های بلند، حرکات طبیعی هوا تهویه عمومی را تامین می‌کند که معمولا کافی است. در موارد دیگر، باید از سیستم تهویه اضافی استفاده شود.

مکش موضعی:‌ هرجا که تهویه عمومی ناکافی و نامناسب به‌نظر می‌رسد، باید برای بهبود موقعیت جوشکار مکش موضعی به کار رود. مکش موضعی هر قدر نزدیک به محل جوش باشد، تا حد ممکن از انتشار آلاینده‌ها در میان کارگاه جلوگیری می‌کند. یکی از مزیت‌های مکش موضعی نسبت به تهویه عمومی آن است که به مقدار هوای کمتری نیازمند است. تنها نقص وسایل مکش موضعی، این است که مشکل می‌توانند به‌طور صحیحی استفاده شوند بنابراین برای کار، باید یک دستگاه مکش موضعی نزدیک به قوس تعبیه شود. در مورد جوشکاری‌های عظیم، تهویه باید همیشه با کار جوشکاری مطابقت داشته باشد. مکش موضعی برای کار در موارد خرده جوشکاری که در یک پست کاری ثابت انجام می‌شود، بیشتر مناسب است. در بعضی از تجهیزات جوشکاری، دستگاه مکش موضعی که بر تفنگ جوشکاری نصب شده است، بر وزن تفنگ می‌افزاید. همچنین مکش موضعی در هر وضعیت جوشکاری همیشه کارایی ندارد. بالاخره مکش موضعی خیلی قوی، نامناسب است چون ممکن است باعث به هم خوردن جریان گاز محافظ شود. این موضوع در مورد تهویه هم وجود دارد.

حفاظت از سیستم تنفسی: در موارد خاصی بعضی از اشکال حفاظت از سیستم تنفسی می‌توانند به کار برده شوند. اگر نوع آلاینده مشخص باشد، از یک ماسک فیلتردار می‌توان استفاده کرد. البته فیلتر فقط فیوم را دفع می‌کند، درحالی که گازها از میان آن عبور می‌کنند. یک کلاهخود جوشکاری با هوارسان خارجی آلاینده‌ها را در منطقه تنفسی جوشکاران رقیق می‌کند.

توجه به شرایط کاری:‌ در جوشکاری معمولا موقعیت جوشکار نزدیک به قوس و توده آلاینده‌ها تنظیم شده است که از نقطه جوشکاری‌شده به سمت بالا متصاعد می‌شود. درنتیجه جوشکار مقادیر زیادی از فیوم و گازها را تنفس می‌کند. با تغییر این وضعیت و تامین حفاظ‌های تنفسی در برابر توده صعود کرده فیوم و گازها، می‌توان به کاهش خطرهای سلامت جوشکار کمک کرد. حین جوشکاری در هوای آزاد، جوشکار باید از جهت وزش باد مطلع باشد و موقعیت خودش را طبق آن تنظیم کند. اگر در هنگام وزش شدید باد، جوشکاری قوس گاز فلزی انجام شود، باد، محافظ را دچار از هم گسیختگی می‌کند. طراحی صحیح کلاهخود جوشکاری یا نقاب، به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای آلوده‌کننده‌های هوا را در منطقه تنفسی جوشکاران کاهش می‌دهد. کلاهخود یا نقاب باید گلو و قسمت‌هایی از قفسه‌سینه را بپوشاند.

استفاده از گاز محافظ مناسب:‌ انتخاب گاز محافظ بر مقدار آلاینده‌های هوا تاثیر می‌گذارد. دی‌اکسیدکربن و دیگر گازهای اکسیدکننده باعث تشکیل ذرات آلاینده ناشی از جوشکاری بیشتری می‌شوند.

محمدرضا میرغلامی