نقشه فعالیت های كشوردر حوزه توسعه ICT در آموزش و پرورش

با پیشرفت بشر و تحولات جدید در فناوری اطلاعات و ارتباطات,جوامع انسانی به سوی جامعه اطلاعاتی و جامعه دانایی محور حركت می كنند

۱-مقدمــه:

با پیشرفت‌ بشر و تحولات جدید در فناوری اطلاعات و ارتباطات، جوامع انسانی به سوی جامعه اطلاعاتی و جامعه دانایی‌محور حركت می‌كنند. در جامعه دانایی‌محور، آنچه سبب ایجاد مزیت می‌شود، مهارتهایی است كه دانش و اطلاعات را با كارایی به خدمات و كالاهای نو و ابتكاری تبدیل می‌كند. باگذشت زمان، همانطوركه نقش اطلاعات و دانش در افزایش بهره‌وری جوامع مهمتر می‌شود، توسعه نیز بیشتر جنبه نرم‌افزاری پیدا می‌كند و مسایلی مانند آموزش و تربیت نیروی انسانی متناسب با نیازهای زمان، بیشتر مورد توجه دولتها قرار می‌گیرد.

تحولات ناشی از انقلاب اطلاعاتی تا آنجا مهم و قابل توجه بوده‌اند كه امروزه فرد با سواد به كسی اطلاق می‌شود كه ۴ مهارت پایه‌ای را داشته باشد. یعنی افزون بر سوادهای سنتی، (سواد خواندن، نوشتن و حساب)، سواد جدیدی مطرح شده كه یونسكو از آن به عنوان سواد اطلاعاتی و ارتباطاتی (Information & Communication Litracy) نام می‌برد.

در كشور ما ایران فراگیرترین نهادی كه به امر آموزش و تربیت نیروی انسانی می‌پردازد، وزارت آموزش و پرورش است كه حدود یك چهارم جمعیت ایران را در خود جای داده است. متناسب با تحولات جدید در عصر اطلاعات ،آموزش و پرورش هم باید تحولاتی را از سر بگذرند تا بتواند جایگاه مؤثر خود را در رشد و پیشرفت جامعه بیابد. در این فضا آموزش و پرورش با سه مسئله اساسی مواجه است. آموزش و پرورش از یك طرف باید مهارتهای جدید مورد نیاز در عصر اطلاعات را به دانش‌آموزان آموزش دهد و از طرف دیگر باید ابزارها و فناوری جدید را در خدمت آموزش بكار گیرد و بالاتر از همه اینها باید به اصلاح فرایندها و مهندسی مجدد سازمان خود متناسب با عصر اطلاعات بپردازد.

براساس بخشی از مفاد بیانیه اجلاس سران كشورهای جهان پیرامون جامعه اطلاعات (۲۰۰۳ WSIS) تمام كشورهای امضاكننده باید طبق یك برنامه زمان‌بندی مشخص توسعه ICT در دبیرستانها را تا سال ۲۰۱۰ و توسعه ICTدر سایر مقاطع تحصیلی را تا سال ۲۰۱۵ به پایان برسانند. این در حالی است كه آموزش و پرورش در مسیر انطباق با عصر اطلاعات با چند مانع جدی روبروست. تمركزگرایی شدید در حیطه‌های برنامه‌ریزی آموزشی و در حیطه‌های اجرایی، از ویژگیهای فرهنگی و ساختاری آموزش و پرورش ماست كه با عصر اطلاعات كه تأكید زیادی بر نوآوری و ابتكار و مدیریت و رهبری یادگیری دارد، فاصله بسیاری دارد. موارد دیگری چون ضعف انگیزه و مهارتهای معلمان، نامناسب بودن فضاهای آموزشی، كمبود توان تحقیقاتی و محدودیتهای مالی آموزش و پرورش، از مهمترین موانع این عرصه هستند و در برنامه‌های توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش باید مد نظر قرار گیرند.

آنچه در ادامه می‌آید نقشه جامعی است از فعالیتهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش ایران.

تلاش ما بر این بوده كه گزارش كاملی تهیه شود اما با همه تلاشها، این گزارش خالی از اشكال نیست. لذا از همه صاحبنظران درخواست میشود با نظرات اصلاحی و تكمیلی خود، این متن را بهبود بخشند.

۲- شروع فعالیتها

اولین فعالیتهای آموزش و پرورش در بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات به اواخر دهه ۶۰ برمی‌گردد. در این سالها ،طراحی سیستم MIS وزارتخانه آموزش و پرورش شروع شد كه تاكنون بخوبی فعال بوده و بسیاری از فعالیتهای اداری توسط این سیستم پیگیری می‌شود. ازجمله : سیستم حقوق و دستمزد پرسنل ـ صدور احكام كارگزینی ـ نقل و انتقالات معلمین ـ تخصیص معلم به مدارس ـ‌ ارزشیابی معلمین ـ ثبت و كنترل نمرات دانش‌آموزن.

پس از آن ودر سال۱۳۷۱ طرح " نظام جامع انفورماتیك" توسط دفتر فناوری اطلاعات وزارتخانه ارائه شد كه طی آن پایگاههای اطلاعاتی پیرامون عوامل مختلف (درس، دانش‌آموز، نیروی انسانی، فضای آموزشی) تشكیل شد. پس از این فعالیتها و در اواخر دهه ۷۰، در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش مطالعاتی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نسبت آن با آموزش و پرورش انجام شد. (قبل از طرح تكفا)

پس از مدتی، "شورای راهبری توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش" تشكیل شد كه بالاترین مرجع توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش است و اغلب وظیفه سیاستگذاری و نظارت در این حوزه را داراست.

در مهرماه سال ۸۱ ، با مصوبه شورای راهبری توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش، طرحی تحت عنوان "طرح توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش" شروع بكار كرد. مدیر این طرح، مهندس علاقه‌مندان از معاونین وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزرات آموزش و پرورش است .

۳- عمده‌ترین فعالیتهای انجام‌شده

۳-۱- تدوین طرح جامع توسعه فناوری اطلاعات در وزارت آموزش و پرورش

پس از ایجاد یك وفاق جمعی در بین مدیران سازمان آموزش و پرورش، تهیه یك طرح جامع كه نمایانگر حركت آینده آموزش و پرورش باشد، ضرورت یافت. براین اساس در سال ۸۱ و پس از انجام چندین مورد مطالعات عمیق در معاونت پژوهش و برنامه‌ریزی وزارتخانه و در دفتر مدیریت طرح توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش، متنی تحت عنوان "سند استراتژیك توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش" منتشر شد كه در آن به اهداف، چشم‌اندازها و مأموریتهای آموزش و پرورش در عصر اطلاعات پرداخته شده بود. به منظور اجرایی كردن مفاد این سند استراتژیك، در زمستان ۸۲، سندی تحت عنوان "برنامه‌های عمده توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش" تهیه شد كه مبنای عمل آموزش و پرورش در سالهای آتی قرار خواهد گرفت.

۳-۲- طراحی و توسعه شبكه ملی مدارس كشور (شبكه رشد)

اولین فعالیتها برای مطالعه و طراحی شبكه ملی مدارس كشور (شبكه رشد) از سال ۱۳۷۹ آغاز شد. هدف شبكه رشد، فراهم كردن محیطی است برای تعامل همه افراد مرتبط با آموزش و پرورش وایجاد محیطی برای اتصال همه مراكز آموزش و پرورش به یكدیگر.

شبكه رشد، در عین حال محلی است برای ارتباط اولیای دانش‌آموزان با مسؤولین مدارس و محلی است برای ارائه تعلیمات كمك درسی و غیر درسی به دانش‌آموزان. مسؤولان شبكه رشد در نظر دارند با تبدیل كردن شبكه رشد به یك شاهراه اصلی، ارتباط دهنده همه شبكه‌های آموزشی تحت وب باشند و دانش آموزان را در فضای مجازی، راهنمایی و جهت‌دهی كنند.

ازجمله طرحهای اعلام‌شده توسط مسؤولان شبكه رشد، اختصاص پست الكترونیك (E-mail) به همه دانش‌آموزان (فعلاً دانش‌آموزان دبیرستانی) و اولیای آنها بر روی شبكه رشد است كه طی آن ارتباط مدرسه با دانش‌آموز و اولیای آنها از طریق این پست الكترونیك خواهد بود. طرح جامعی برای توسعه شبكه رشد تهیه شده و قوانین و ضوابطی هم برای فعالیت شبكه‌های آموزشی تحت وب در كشور تهیه شده است. طبق اعلام مسؤولین آموزش و پرورش، قرار است تا پایان شهریور ۸۳، امكان اتصال همه مدارس كشور به شبكه رشد فراهم شود كه طی آن گام بسیار مفیدی در جهت حذف كاغذ از روابط اداری آموزش و پرورش برداشته می‌شود. تاكنون هفت همایش كشوری توسط شبكه رشد برگزار شده كه طی آنها به مباحث پیرامون شبكه رشد و توسعه ICT در آموزش و پرورش پرداخته شده است.

شبكه رشد از طریق آدرس www.Roshd.ir قابل دسترسی است.

بجز شبكه رشد(شبكه ملی مدارس كشور) كه در قالب طرحهای منسجم وزارت آموزش و پرورش دنبال می شود ، یك شبكه دیگر به نام شبكه مدرسه در كشور فعال است كه به منظور توانمند سازی جوانان ایرانی با استفاده از فناوریهای نو(بویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات) راه اندازی شده است .

آدرس الكترونیكی شبكه مدرسه: www. Schoolnet.ir

۳-۳- تجهیز مدارس و مراكز آموزشی به آزمایشگاه رایانه و اتصال به شبكه

بدیهی است كه یكی از قدمهای لازم برای انطباق آموزش و پرورش با عصر اطلاعات، فراهم آوردن تجهیزات سخت‌افزاری لازم برای مدارس كشور است. از آنجا كه تعداد مدارس كشور و نیازمندیهای سخت‌افزاری آنها بسیار زیاد است، حجم عمده‌ای از بودجه توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش باید صرف این بخش شود.

طرح تجهیز مدارس از مهرماه ۸۰ شروع شده و مسؤولیت آن برعهده سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی است. تاكنون دو مرحله از این طرح انجام شده كه در مرحله اول، ۶۵۰۰ دبیرستان كشور به آزمایشگاه رایانه مجهز شدند و در مرحله دوم، ۱۰۰ مركز تربیت معلم و آموزشكده فنی از تجهیزات لازم بهره‌مند شدند. این طرح در همین مرحله بدلیل كمبود اعتبار متوقف شده است. هم‌اكنون به ازای هر ۶۰ نفر دانش‌آموز متوسطه یك رایانه در مدارس وجود دارد. در برخی موارد از PC های دست دوم برای تجهیز مدارس استفاده شده است.

۳-۴- آموزش معلمان، دانش‌آموزان و سایر پرسنل آموزش و پرورش

۳-۴-۱- آموزش كاربری كامپیوتر :

درسال ۸۲-۸۱ ، ۱۰۰ هزار نفر آموزش ICDL دیدند كه شامل افراد زیر می‌شوند:

كلیه مدرسان تربیت‌معلم، ۳۰% دبیران متوسطه‌ ،۵۰% هنرآموزان هنرستانها، نیمی ازكارشناسان ستادی.

در بحث‌آموزش‌معلمان،تدوین سرفصل دوره آموزشی و استانداردها توسط آموزش و پرورش بوده ،

آموزش از طریق بخش خصوصی و در پایان،آزمون توسط آموزش و پرورش .

۳- ۴-۲- آموزش سواد تخصصی :

تدوین ۱۲۰ ساعت دوره آموزشی با هدف آماده كردن معلمان برای بكارگیری IT در آموزش. این دوره ها در مرحله برنامه‌ریزی است و تا كنون تنها ۱۰۰ معلم و كارشناس برای تولید محتوای الكترونیكی آموزش دیده اند.

۳-۴-۳- آموزش كارشناسان برنامه‌ریزی و تـالیف كتب درسی :

آشنایی با ویژگیهای برنامه درسی مبتنی بر وب و آشنایی با خصوصیات آموزش شبكه‌ای و اینترنتی

۳- ۴ -۴- آموزش مسؤولان فناوری مدارس : آموزش نگهداری و پشتیبانی سایت مدارس (بعنوان تكنسین‌ آزمایشگاه رایانه)

---