فلسفه پرستاری ضرورتی برای حرفه ای شدن

فلسفـه عبارتست از جستجـوی معنی در جهـان (۱) و یا مطالـعه مشكلاتـی كه غایـی، انتزاعی و عمومی هستند (۲) یك بیانیه فلسفی حقایق را تعریف، ارزشها را كشف و شواهدی برای حمایت از عقاید و عملكردهای فرد فراهم میآورد (۳).هر فرد در زندگیش دارای فلسفهای است. با بلوغ فكری افراد، فلسفه شخصیشان نیز متكامل مـیشود. فلسفه‌ها چارچوب یا رهنمودهایـی را ارائه مـیدهند. فلسفه‌هـای شخصی پرستـاران مستقیماً با فلسفه‌شان از پرستاری در تعامل بوده و بر رفتارهای حرفهایشان تأثیر میگذارد (۴).

عقاید بیشتر پرستاران قبل از ورود به حرفه پرستاری از صحبتهای افراد فامیل، دوستان و رسانه های گروهی و حتی فیلمهای در مورد پرستاران شكل میگیرد، كه با شروع به كار و زمانـی كه فرد به یـك پرستار حرفـهای و بـا صلاحیت تبدیل میشود دچار تغییر میگردند.

فلسفه مجموعهای از اصول و عقاید در مورد یك پدیده است و این دیـدگاه جهانی (پارادایم) است كه آن پدیده، ایدهآلها و اهدافش را توضیح میدهد. نتایج فلسفه مجموعه‌های از عقاید درباره دنیا و روش بررسی یافتن پاسخهای سئوالات است. رهبران پرستـاری احساس كردند بـرای توسعه فلسفه لازم است نخست حیطه پرستاری را تعریف كنند. حیطه میادین یا قلمرو فعالیت و تأثیر آن است. عموماً نظریه پردازان پرستاری چهار حیطه را برای پرستاری مورد اتفاق نظر قرار دادهاند كه عبارتند از شخص، محیط، سـلامت و پرستاری. برای نوشتن فلـسفه باید این چهار حیطه را تعریف كرد. مثلاً اساس شخص را چگونه میبیند (یك كل) یا محیط را به صورت داخلی، خارجی یا هر دو ببیند. همچنین بگوید سلامتی چیست؟ چگونه به بیماری مربوط بوده و آیا بیماری جزئی از سلامتی است؟ پرستاری چیست؟ هدفش چیست؟ از كجا آمده و به كجا خواهد رفت. با نوشتن خلاصهای از ارتباط این حیطههـا بـا هـم مفهومـی از پرستـاری شـكل میگیرد (۵).

داشتـن فرآیندی از فلسفـه حرفهای فـردی مكتوب و بازبینی آن بسیار مفید است اما برای بیمارستانها و دانشكدههای پرستاری بیان عقاید مشترك پرستاری بهصورت نوشتاری كه هدف هدایت عملكرد پرستاران شاغل آن محیط است، حائز اهمیت بیشتری میباشد. بنابراین، توسعه فلسفه پرستاری صرفاً یك فعالیت آكادمیك مورد نیاز اعتبارسنجی نیست. داشتن یك فلسفه نوشتاری میتواند پرستاران را در تصمیـم گیـریهای روزانـه در فعـالیتهـای پرستاریشان هدایت كند (۶). پرستاران با نوشتن فلسفه‌های شخصی پرستاری خود، در واقع عملكردهای حرفهای خود را منعكس كردهاند كه باید در بر گیرنده سؤالات زیر باشند: پرستار چه كسی است؟ ماهیت سازمان و محیطی كه در آن مشغول به كار هستید چیست؟ ارزشها و عملكردهای هدایتگر عملكردهای حرفهایتان چیستند؟ مسئولیتهای شما به عنوان یك پرستار چیست؟ بر چه اهداف و شواهد علمی برای هدایت عملكردهایتان و غایت فلسفه پرستاری خود تكیه دارید؟ آیا شهود یا چیزهای دیگری هستند كه بر عملكرد پرستاری شما تأثیر بگذارند؟ با پاسخ به این سؤالات هر پرستار میتواند فلسفه پرستاری خود را كشف نماید (۷).

به این ترتیب فلسفهای كه در محیطهای بالینی مثل پرستاری بكار میرود به ارزشها و اعتقادات متخصصان حرفهای دربارهٔ مراقبت و روشهای ارائه مراقبت بر میگردد كه با فلسفه آكادمیك فرق دارد. چرا كه متخصصان حرفهای ممكن است در مورد منشأ و تكامل عقایدشان فكر نكنند، در حالی كه دغدغه اصلی فلسفه آكادمیك همین مورد است. به همین دلیل است كه نظریه پردازان پرستاری، فلسفه‌های پرستاری كه دغدغهٔ پرستاری و اهداف آن را دنبال میكنند، پیشنهاد میدهند (۸).

فلسفه بینالمللی جامعه پرستاری در سپتامبر۲۰۰۳ پایهگذاری شد. هدف آن ایجاد یك شبكه بینالمللی از افراد كشورهای مختلف به منظور ارتقاء و حمایت از نظام فلسفه پرستاری است.

این مركز اطلاعاتی درباره جامعه و چگونگی عضو شدن به همراه دسترسی به ژورنال(Nursing Philosophy) و جزئیات فلسفه بینالمللی از كنفرانسهای پرستاری و سایر حوادث میباشد.میباشد و دارای ماهیت قانونی است (۹).

فلسفه‌های ما از پرستاری با فعالیتها (عملكردهای) سنتی پرستاری هماهنگ نیست.

تقاضا برای آموزش بالینی رو به رشد است و عملكردهای قدیمی ما به این تقاضاها پاسخ نمیدهد چرا كه عملكردهای سنتی، گذشته و حال محور هستند نه آینده محور پس لازم است با خلاقیت، تعلیم و تربیتی منطبق بر فلسفه‌های به روز داشته باشیم (۱۰).

فلسفههای پرستاری بیانیههایی هستند از عقاید دربارهٔ پرستاری و نمودهایی از ارزشها در پرستاری كه به عنوان پایهای برای تفكر و عمل به كار میروند (۱۱). فلسفهٔ پرستاری در بردارندهٔ ماهیت پرستاری (هستی شناسی)، ماهیت دانش پرستاری (معرفت شناسی) و ماهیت جاری پرستاری (اخلاقیات) است كه تولید عقاید حرفهای و نظریه را باعث میشود (۱۲).

برای تعریف یك حرفه به این ویژگیها نیاز است: داشتن یك استاندارد آموزش، سازمانهای حرفهای، تعهد، اقتدار، آموزش مداوم. بدنه دانش و شایستگی‌ها، ارزشهای اجتماعی و لوایح اخلاقی (۱۳). البته گریش(Gerrish) در مقاله خود نتیجه میگیرد كه با تثبیت حرفه یا حتـی ایجاد حیطه‌هایـی از یك حرفه جدیـد، اعتماد به نفس بوجود نمیآید و تنها، پاسخگویی رشته تقویت میشود. با این وجود باعث تضمین قانونی شغلی شده و امنیت نقش كاری پرستاران را در آینده موجب میشود (۱۴).

ممكن است خوانندگان بپرسند فلسفه در فعالیت‌های روزانه پرستاری چه نقشی دارد و چگونه میتواند به پرستار در امر مراقبت از مردم كمك كند؟ پاسخ این است كه حداقل برای شناخت دنیای موجود پرستاری و مقصدی كه احتمالاً در آینده به آن میرسد، مهم است بدانیم پرستاری از كجا آمده است. نكته مهم دیگر این است كه بدانیم چه كسانی تصمیمات در خصوص آنچه كه پرستاری را میسازد و نحوه انجام كارها میگیرند؟ به گفته مازروی (Mazrui,۱۹۹۶) پرستاری به طور تاریخی ریشه در مذهب و علم كه هر دو جهانی بوده و حامی پیشرفت آن میباشند، دارند (۱۵).

بویس (Bevis.۱۹۸۹) چهار دورهٔ فلسفی در تاریخ پرستاری كه پرستاری را تكامل بخشیده و هنوز هم بر پرستاری امروزه اثر دارند شناسایی نمود. این دوره‌ها منعكس كنندهٔ تأثیرات فلسفی بر مجموع اطلاعات پرستاری بوده و استراتژیهایی در جهـت شنـاخت پرستـاری امـروزه فراهـم میآورند.

اولین دوره، ریاضت كشی (asceticism) از زمان افلاطون بوده و از ایده‌آلیسم كه یك حقیقت روحی غایی ماوراء حقایق فیزیكی را بیان میدارد، برخاسته است. در این دوره پرستاری به صورت خود انكاری و فدا شدن در راه وظیفه بود كه به عنوان كاری سخت با سود دهی برای كارفرما و منفعت مالی بسیار اندك برای پرستاران تلقی میشد. تأثیرات این طرز تفكر علیرغم تلاشهای نایتینگل (Nightingle) در معرفـی اولیه علـم پرستـاری تا ایـن دوره كماكان وجود دارد. دومین دوره رمانتیسم (به معنی وابستگی به زیبائیهای ناشی از تصورات شخصی) از زمان تأكید بر مادیگرایی رئالیسمها كه از انقلاب صنعتی مجدداً رشد كرده بودند، تكامل یافت. طی این دوره زمانی پرستاری به عنوان نیروی كمكی وفادار پزشكان تبدیل و نقش كاری در منازل به بیمارستانها منتقل شد. جایی كه دانشجویان بیشتر مراقبتها را ارائه داده و پرستاران فارغ التحصیل نقش سوپر وایزری ایفا میكردند. بویس بیان میكند این دورهٔ زمانی تأثیر زیادی بر برنامه‌های آموزشی پرستاری تا اواسط قرن بیستم داشته است.

جنگ جهانی دوم دوره زمانی جدیدی از رئالیسم معرفی كرد كه بویس آن را پراگماتیسم لقب داد. پراگماتیسم به معنی نتایج عملی با ارزش چیزی است كه تفسیر فلسفی بویس از این دوره خصوصیت مفید بودن آن است. زمان جنگ موجب خلق مراقبتهای حاد شد و به دلیل كمبود نیروی كمك پرستار، كارگران مراقبت بهداشتی و تكنیسینها برای كمك به پرستاران بوجود آمدند. سرانجام در اواخر این دورهٔ زمانی، واقعیتهای عملی بالینی غالب شدند. نیاز به بخشهای ویژه، توانبخشی و سایر بخشهای سیار پرستاران را قادر ساخت بار دیگر به تمركزشان بر مراقبت از مددجو یا نیاز انسان برگردند. این دورهٔ انتقال زمینه‌های بـرای ظهـور دورهٔ زمانـی چهـارم یعنـی اگزیستنسیالیسم انسانی شد. كه اعتقاد دارد حقیقت در ذهن شخص وجود دارد و مجموع یك شخص بیشتر از مطالعات علمی اجزایش است. در این فلسفه حق آزادی شخص در انتخاب و مسئولیت در قبال خود وجود دارد. این ارزشها بر تعاملات پرستار- مددجو، مسئولیت‌پذیری پرستاران و اختیارات حرفهای نیز تأثیر گذاشت (۱۶). با توجه به دورههای مختلف فلسفی و تأثیراتی كه پرستاری طی زمان از مكاتب فلسفی گرفته به نظر میرسد پرستاری نیازمند فیلسوفان پرستاری است كه دیدگاه‌های پرستاری نسبت به خود رشته، دغدغه‌های مربوط به خوب بودن غایی انسان، تكامل سیستمهای اعتقادی منعكس كننده اخلاقیات و معنای پرستاری را چارچوببندی نمایند. باید به خاطر داشت كه فلسفه پرستاری هیچگاه بر سنگ كنده كاری نمیكند بلكه كاری دائمی برای پیشرفت باقی میماند (۱۷) .

مریم روانی‌پور

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی بوشهر و دانشجوی دكتری دانشكده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان.

E-mail: m_ravanipour@nm.mui.ac.ir

منابع:

۱. Chitty Kay Kittrell. Professional Nursing–concepts and challenges. ۴th ed. Evolve Elsevier & Saunders. ۲۰۰۵.

۲. Rutty J.E.The nature of philosophy of science,theory and knowledge relating to nursing and professionalism.Journal of Advanced Nursing ۱۹۹۸; ۲۸ (۲): ۲۴۳.

۳. http://www.odu.edu/webroot/orgs/hs/nurs/nursing.nsf/pages/۴۰۱-fa۹۹philpap

۴. Chitty Kay Kittrell. Professional Nursing–concepts and challenges. ۴th ed. Evolve Elsevier & Saunders. ۲۰۰۵.

۵. Guidlineson the philosophy of nursing Available on: http://www.nurses network.co.uk/ nurseshome/general articles/philnurs.shtml

۶. Chitty Kay Kittrell. Professional Nursing–concepts and challenges. ۴th ed. Evolve Elsevier & Saunders. ۲۰۰۵.

۷. http://www.odu.edu/webroot/orgs/hs/nurs/nursing.nsf/pages/۴۰۱-fa۹۹philpap

۸. Cronin Patricia and Rawlings Karen. Knowledge for contemporary nursing practice . Mosby. ۲۰۰۴.

۹.http://omni.ac.uk/browse/mesh/D۰۱۰۶۸۷.html

۱۰.Aphilosophy of nursing education, Peggy Chinn, university of Connecticut/ppt/۱۹۹۹ Available on: http://www.sp.uconn.edu/~plchinn/caring_curric/sld۰۰۱.htm.

۱۱. Chitty Kay Kittrell. Professional Nursing–concepts and challenges. ۴th ed. Evolve Elsevier & Saunders. ۲۰۰۵.

۱۲. http://Jan.ucc.nau.edu/~erw/nur/۳۰۲/

۱۳. Oweis Arwa I. Bringing the professional challenges for nursing in Jourdan to light. International Journal of Nursing Practice ۲۰۰۵; ۱۱: ۲۴۴-۲۴۹.

۱۴. Gerrish Kate, McManus Mike and Ashworth Peter.Creating what sort of professional Masters’ level nurse educationas a professionalising strategy. Nursing Inquiry ۲۰۰۳;۱۰: ۱۰۳-۱۱۲.

۱۵. Herdman E A. The illusion of progress in nursing. Nursing Philosophy ۲۰۰۱; ۲: ۴-۱۳.

۱۶. Lindberg J B, Hunter M L, and Kruszewski A Z. Introduction to nursing. ۳rd ed. Lippincott Co.۱۹۹۸.

۱۷. Hood L J and Leddy S.K. Conseptual bases of professional nursing. ۵th ed. Lippincott Co.۲۰۰۳.

۱۸. Winters Janice and Ballou Kathryn A. The idea of nursing science. Journal of advanced nursing ۲۰۰۴; ۴۵ (۵): ۵۳۳-۵۳۵.

۱۹. Rutty J.E.The nature of philosophy of science,theory and knowledge relating to nursing and professionalism.Journal of Advanced Nursing ۱۹۹۸; ۲۸ (۲): ۲۴۳.

۲۰. Rolfe Gary.The theory practice gap in nursing: from research–based practice to practioner-based research. J-ADV-Nur ۱۹۹۸; ۲۸: ۶۷۲-۶۷۹.

۲۱. Le May Andree.Bridging the research-practice gap: exploring in research cultures of practioners and managers. J-ADV-Nur ۱۹۹۸; ۲۸: ۴۲۸-۴۳۷.

۲۲. Holt J, Barrett C, Clarke D and Monks R. The globalization of nursing knowledge. Nurse Education Today ۲۰۰۰; ۲۰: ۴۲۶-۴۳۱.

۲۳. Perry Donna J. Self Transcendence: Lonergan’s key to integration of nursing theory, research and practice. Nursing Philosophy ۲۰۰۴; ۵: ۶۷-۷۴.

۲۴. Bowler Susan and Mallik Maggie. Role extention or rxpantion: a qualitative investigation of the perceptions of senior medical and nursing staff in an adult intensive care unit. Intensive and Critical Care Nursing ۱۹۹۸; ۱۴: ۱۱-۲۰.

۲۵. Kikuchi June. Towards a philosophic theory of nursing. Nursing Philosophy ۲۰۰۴; ۵: ۷۹-۸۳.

۲۶. Wain Wright P. Practical Nursing Philosophy the universal ethical code (Book Review). International Journal of Nursing Studies ۲۰۰۲; ۳۹ (۲): ۲۴۳.

۲۷. Barnard Alan. Philosophy of technology and nursing. Nursing Philosophy ۲۰۰۲; ۳: ۱۵-۲۶.

۲۸. Perry Donna J. Self Transcendence: Lonergan’s key to integration of nursing theory, research and practice. Nursing Philosophy ۲۰۰۴; ۵: ۶۷-۷۴.

۲۹. Holt J, Barrett C, Clarke D. and Monks R. The globalization of nursing knowledge. Nurse Education Today ۲۰۰۰; ۲۰: ۴۲۶-۴۳۱.

۳۰. Savage Peter. Philosophical counseling. Nursing Ethics ۱۹۹۷; ۴ (۱): ۳۹-۴۸.

۳۱. MC Eween M. and Wills E M. Theoretical basis for nursing. Lippincott: Williams & Wilkins. ۲۰۰۲.

Abstract

Title: Nursing philosophy: A need for professionalization

Authors: M. Ravanipour

Philosophy is a statement of ideas and values that can be expressed in an individual or common form among a group members such as a nursing school. Nurses should know about their philosophy as well as their organization at the time of employment, nursing care and their communication with the patients. Nursing philosophy makes an approach toward function, knowledge and research. This also plays a major role in production and development of knowledge in domain of nursing and its professionalization. So, the goal of nursing philosophy is formation and conduct of nurses’ function through nursing theories. Since, knowing and better application of philosophy for all nursing personnel is based on cognition of basic philosophical concepts, and as this issue has not been clearly discussed in Bachelor’s and master’s degree periods, the researcher decided to study different aspects of philosophy and its role in nursing by her own experiences and through articles and other valid scientific resources.

Key words: Philosophy, nursing, nursing philosophy, professionalization.