اهمیت جهاد با مال و نفس

الحمد لله رب العالمین و الصلاهٔ والسلام علی سیدنا محمد و علی آله و اصحابه و اتباعه اجمعین.
خواهران و برادران دینی، تلاش‌گران و مجاهدان راه خدا، سلام و درود خدا بر شما باد.
هم‌چنان‌که …

الحمد لله رب العالمین و الصلاهٔ والسلام علی سیدنا محمد و علی آله و اصحابه و اتباعه اجمعین.

خواهران و برادران دینی، تلاش‌گران و مجاهدان راه خدا، سلام و درود خدا بر شما باد.

هم‌چنان‌که می‌دانیم ما مسلمانان معتقدیم که نظام هستی قانونمند است و بر اساس اسباب و مسببّات پایه‌ریزی شده است. لذا برای انجام هر کاری و رسیدن به هر هدفی به‌کارگیری اسباب و وسایل شرعی مناسب، ضروری است و بعد از آن، باید بر خدا توکّل نمود تا هدف مورد نظر تحقّق یابد.

سعی انجام امور بر تو رواست رمز پیروزی توکّل بر خداست.

هدایت خداوندی هم مانند هر چیز دیگر از این قاعده مستثنی نیست و برای کسب آن‌ باید زمینه‌ی مناسب فراهم کرده و اسباب و وسایل مناسب به‌کار گرفت که وسایل مربوط به آن تلاش و کوشش؛ یعنی«جهاد» است.

وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ[۱] ‌یعنی: کسانی‌ که ‌برای ‌ما به ‌تلاش ‌ایستند و در راه ‌ما جهاد کنند، آنان ‌را در راه‌های‌ منتهی ‌به ‌خود رهنـمود مـی‌گردانیم و قطعاً خدا با نیکوکاران ‌است.

آری! هدایتی که در هر نماز خاشعانه از خداوند می‌طلبیم مشروط به جهاد در راه خدا و تلاش بی‌وقفه است؛ جهادی که باید شامل و کامل باشد:

وَ جَاهِدُوا فِی اللهِ حَقَّ جِهَادِهِ ...[۲] یعنی: و در راه ‌خدا جهاد و تلاش ‌کنیدآن‌گونه که ‌شایسته‌ی ‌جهاد و بایسته‌ی ‌تلاش ‌در راه‌ او است.

امام مودودی(رح)جهاد را این چنین تعریف می‌کند:

در اسلام هر کاری که به‌خاطر مصالح عمومی انجام شود و هر قدمی که به‌سوی سعادت جامعه‌ی انسانی در چهارچوب ایدئولوژی الهی و به منظور کسب رضای خدا برداشته شود ـ اگر غنیمت مادی و مایحتاج زندگی مدّنظر نباشد ـ جهاد در راه خدا نامیده می‌شود و نیز مال و سرمایه‌ای را که خداوند به شما داده و صرف خدمات اجتماعی می‌کنید و می‌خواهید اثرات آن به‌صورت مختلف مادّی و معنوی در دنیا به شما برگردد، در راه خدا نوعی جهاد کرده‌اید.[۳]

جهاد دو نوع دارد که عبارتند از: جهاد با مال و جهاد با نفس. خداوند از مؤمنان می‌خواهد که به هر دو صورت جهاد کنند؛ هر چند که مقدار آن به نسبت افراد، متغیر است. قرآن در این زمینه، چنین می‌فرماید:

یأَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ هَلْ أَدُلُُّکُمْ عَلَی تِجَارَهٍٔ تُنجِیکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ* تُوْمِنُونَ بِاللهِ وَرَسُولِهِ وَ تُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ‌اللهِ بِأَمْوَالِکُمْ وَ أَنفُسِکُمْ ذَالِکُمْ خَیرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُون[۴] یعنی: ای ‌مؤمنان! آیا شما را به‌ بازرگانی ‌و معامله‌ای ‌رهنمود ‌سازم‌ که ‌شما را از عذاب بسیار دردناک‌ دوزخ‌ رها سازد؟ ]و آن این است که[ به خدا و پیغمبرش ایمان می آورید و در راه خدا با مال و جان تلاش می کنید. اگر بدانید این برای شما ]از هر چیز دیگری[ بهتر است.

و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید:

إِنَّ اللهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أنفُسَهُمْ وَ أمْوَالَهُم بِأنَّ لَهُمُ الْجَنَّهٔ...[۵] یعنی: بی‌گمان ‌خداوند جان ‌و مال ‌مؤمنان ‌را به ‌بهشت ‌خریداری ‌می‌کند... .

ابوسعید خدری(رح)نیز، روایت می‌کند که مردی آمد و از رسول خدا(ص) پرسید:

«أَی النَّاسِ أَفْضَلُ؟ فَقَالَ : مُؤْمِنٌ یجِاهِدُ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِی‌سَبِیلِ‌اللهِ قَال: ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ: مُؤْمِنٌ فِی شِعْبٍ مِنْ الشِّعَابِ یعبُد اللهَ‌ وَ یدَعُ ‌النَّاسَ مِنْ شَرِِّه»[۶] یعنی: «چه‌ کسی‌به ‌نزد خدا از همه ‌محترم‌تر است؟ فرمود: شخص ‌با ایمانی ‌که ‌با مال ‌و جان ‌خود در راه ‌خدا جهاد می‌کند، گفتند: بعد از او چه کسی؟ فرمود: شخص ‌با ایمانی‌ است‌ که ‌در درّه ‌و جای ‌خلوتی‌ به‌ پرهیزگاری ‌و عبادت ‌مشغول ‌است‌ و مردم‌ را از شرّ اذیت ‌و آزار خود محفوظ‌ می‌دارد.»[۷]

با توجه به این‌که موضوع بحث، جهاد با مال و دادن انفاق است، قسمت جهاد با نفس را به خواننده واگذار می‌کنیم و در این قسمت بیشتر به بحث اهمیت انفاق و بخشش مال در راه خدا و جزئیات مربوط به آن می‌پردازیم.

منابع

[۱]- عنکبوت/۶۹

[۲]- حج/۷۸

[۳]- فلسفه‌ی جهاد در اسلام ص۱۹و۲۰

[۴]- صف/۱۰و۱۱

[۵]- توبه /۱۱۱

[۶]- متفقٌ علیه

[۷]- آیات فراوان دیگری از قرآن از جمله آیات ۲۰ و ۸۸ سوره‌ی توبه، ۱۵ سوره‌ی حجرات و چندین آیه‌ی دیگر و نیز احادیث دیگری از پیامبر(ص) به این مطلب اشاره دارند.