تجربه تهران در اصفهان

حتی خودش هم فكر نمی كرد كه بر مسند اداره شهری تكیه بزند كه عاشقانه دوستش دارد چه آن سال های دوری در دهه۶۰ كه ریاست دانشگاه صنعتی اصفهان را به عهده داشت یا روزگاری كه به هیأت یك استاد دانشگاه به دانشجویان درس می داد

حتی خودش هم فكر نمی كرد كه بر مسند اداره شهری تكیه بزند كه عاشقانه دوستش دارد؛ چه آن سال های دوری در دهه۶۰ كه ریاست دانشگاه صنعتی اصفهان را به عهده داشت یا روزگاری كه به هیأت یك استاد دانشگاه به دانشجویان درس می داد. دكتر سید مرتضی سقائیان نژاد- شهردار اصفهان- می گوید: «هنگامی كه به شهرداری آمدم، بسیاری از دوستان گفتند كه این كار وجه سوز است، نه وجه ساز». حالا پس از ۴ سال از قبول این كار هنگامی كه از كارهای انجام گرفته در دوران فعالیتش سخن می گوید، گویا خستگی چهارساله اش را می تكاند و با لبخندی كمرنگ رضایتش را یادآور می شود. لهجه شیرین اصفهانی اش نمی گذارد كه اصفهانی بودنش را فراموش كنیم. گفت وگوی چند ساعته كه قرار بود تنها یك ساعت به طول بینجامد، او را خسته نكرد. اگر حضور رئیس شورای شهر اصفهان نبود، شاید حاصل گفت وگو طولانی تر از آن بود كه امروز می خوانید. گفت وگو پیرامون شهر اصفهان، مشكلات، كارهای انجام گرفته و برنامه های پیش رو، ما را با سایه روشن های این شهر تاریخی، بیشتر آشنا می كند؛ شهری كه برای هر بیننده ای می تواند خاطره انگیز باشد و جذاب.

● یكی از مشكلات عمده شهرها، افزایش جمعیت آنهاست. اصفهان در چند سال اخیر چه روندی را طی نمود؟!

- از سال ۱۳۳۴ جمعیت شهرهای بزرگ به طور متوسط، ۵برابر شد. به عبارتی جمعیت شهری از ۳۷درصد كل جمعیت كشور یكباره به چیزی در حدود ۷۰درصد رسید. در این میان اصفهان نیز افزایش جمعیتی ۸/۵برابری را در این سال ها داشت؛ یعنی جمعیت اصفهان به چیزی در حدود ۸/۱میلیون نفر رسید. این رشد جمعیتی تمام زیرساخت های شهری را تحت الشعاع قرارداد. از سویی به دلیل ناتوانی در فراهم آوردن تسهیلات لازم برای روستاییان، مهاجرت نیز به رشد جمعیتی شهرهای بزرگ كمك كرد. این موارد مشكلاتی را برای شهرها به وجود آورد و در این راستا كلانشهرهایی مانند اصفهان بیشتر درگیر این معضل شدند. بنابراین اصفهان نیز دچار مشكلاتی شد كه ناشی از افزایش بی رویه جمعیت بود. اگر چه زیست- بوم این شهر قالبی توریستی و فرهنگی دارد اما مهاجرت فراوان به این شهر، اصفهان را به عنوان یك مركز مهاجرپذیر با مشكلات فراوانی روبه رو كرد.

●یعنی به رغم توریستی بودن اصفهان، مهاجرپذیری آن سمت وسویی دیگر داشت؟!

- ما اگر بخواهیم اصفهان را تعریف كنیم، شهری است فرهنگی- تاریخی و توریستی. بنابراین صنعت این شهر می بایست حول همین محور رشد می كرد اما برخی مراكز صنعتی مادر در این شهر جای گرفته اند؛ مراكزی مانند فولاد مباركه، ذوب آهن و صنایع پتروشیمی و ده ها صنعت كوچك و بزرگ دیگر كه هیچ سنخیتی با فرهنگ و زیست- بوم آن ندارد. اجتماع این صنایع، جمعیتی را نیز با خود همراه كرد. بنابراین مهاجرت گسترده ای شكل گرفت و به تبع، مشكل دیگری را به وجود آورد و حاشیه نشینی در اطراف شهر شكل گرفت. اصفهان در حدود ۴۹۰هزار نفر حاشیه نشین در اطراف خود دارد كه متأسفانه یكی از معضلات اساسی این شهر است.

● بی تردید مشكلات متعدد دیگری نیز به دلیل این رشد نامتجانس جمعیت به وجود می آید.

- بله! یكی از معضلات این شهر، مسئله زیست محیطی این شهر است. این موضوع البته در تمام كلانشهرها مطرح است. هنگامی كه در یك شهر صنعت رشد كند و افزایش جمعیت را نیز موجب شود، قاعدتاً مشكلات زیست محیطی را به وجود می آورد. البته ما هم اكنون داخل حریم شهر اصفهان را با نظارت دائم كنترل می كنیم، اما متأسفانه اطراف شهر این طور نیست. آب رودخانه زاینده رود، به دلیل پساب های زائد صنعتی آلوده است. از سوی دیگر ترافیك شهری نیز موجب آلوده ترشدن محیط زیست شهری می شود. متأسفانه به دلیل نبود برنامه ریزی در این حوزه، نگرانی های بسیاری به وجود آمده است. به عنوان مثال در سال گذشته تعداد خودروهایی كه در شهر اصفهان شماره گذاری شده اند، روزانه ۳۱۷ دستگاه بوده، اما در سال جاری روزانه ۴۱۲ خودرو، شماره گذاری و روانه خیابان ها شده اند. این آمار تنها مربوط به شهر اصفهان است. اصفهان به لحاظ آلودگی، بعد از تهران مقام دوم را دارد. از سویی تولید گازهای آلاینده، موجب بروز امراض مختلف می شود. به عنوان نمونه اصفهان مقام اول بیماری MS را در كشور دارد.

● به عبارتی این اتفاقات، زیست- بوم طبیعی شهر را دچار تغییر كرده است.

- این امر طبیعی است. با اضافه شدن جمعیت، كاربری بسیاری از زمین ها از كشاورزی و فضای سبز به مسكونی تغییر می كند. ما در دهه پنجاه در حدود ۲۱هزار هكتار فضای سبز شهری داشتیم، در صورتی كه امروز فضای سبز اصفهان كمتر از ۱۴هزار هكتار است. در واقع ۷هزار هكتار فضای سبز شهر به خاطر مشكلات كلانشهری از بین رفته است. كاهش این مقدار از فضای سبز برای شهر مشكلی شده است. هم اكنون سرانه فضای سبز در اصفهان چیزی در حدود ۸/۱۸ متر است. این عدد در سال ۸۲ بسیار كمتر بود؛ چیزی در حدود ۳/۱۴متر.

ما تنها امسال توانستیم ۵۰۰هكتار به فضای سبز اصفهان اضافه كنیم. البته ما نسبت به سایر شهرها، فضای سبز خوبی داریم. سعی ما و سایر مسئولان شهری در گسترش فضای سبز بوده است. مثلاً در سال گذشته بر اساس آمار، به ازای هر شهروند یك درخت داشتیم. ما تصمیم گرفتیم كه این یك اصله درخت را به دو اصله برسانیم. بنابراین ۵/۱ درخت در طول یك سال گذشته كاشتیم. هم اكنون هم بین مناطق یازده گانه شهرداری، رقابتی جدی برای گسترش فضای سبز شهر وجود دارد. می توان گفت كه سبزینه شهر اصفهان هم اینك خوب است، اما قابل افزایش. البته قصد داریم كه سرانه فضای سبز شهر را تا ۲۵متر افزایش دهیم.

● اصفهان شهری است تاریخی با ابنیه و آثار به جا مانده از گذشته. بی تردید به مانند سایر كلانشهرها یكی از مشكلات عمده این شهر، بافت فرسوده و بافت تاریخی است. مشكلات تان در این حوزه چگونه بود؟

- اصفهان یك شهر تاریخی است؛ یعنی اینكه این شهر تنها متعلق به خودش نیست، بلكه به كشورش و حتی به جهان تعلق دارد. از آنجا كه این شهر جلوه گاه ملی دارد، باید از بودجه های ملی نیز استفاده كند، اما متأسفانه این اتفاق نمی افتد و حتی آثار تاریخی آن نیز در حال نابودی است. این مسئله باعث شده كه بازسازی و نوسازی بافت فرسوده در این شهر با مشكل مواجه شود.

در اصفهان ۱۰۰/۴هكتار بافت فرسوده وجود دارد. از این مقدار۸۰۰/۱هكتار بافت های تاریخی است. از این رو مشكلات فراوانی فراروی این شهر قرار دارد. به عنوان مثال سازمان میراث فرهنگی، حدود ۱۲هزار خانه را در این شهر در طرح قرار داده است كه متأسفانه افت قیمت را برای این خانه ها به همراه آورده. بر اساس این طرح، این خانه ها تنها تحت نظر سازمان میراث اجازه بازسازی یا نوسازی را خواهند داشت. از آنجا كه این بافت تاریخی در قسمت مركزی شهر یعنی مناطق ۱ و ۳ قرار دارد، باعث بروز مشكلات فراوان شده. بسیاری از مردم ساكن در این خانه ها، به دلیل این قانون، از این منطقه كوچ كرده اند و به مناطق دیگر شهر رفته اند و حاشیه نشین ها و مهاجران و افاغنه در این بخش از شهر ساكن شده اند. بنابراین مركز شهر كه روزگاری تجلی اصلی شهر بوده و اصالت شهر متعلق به این قسمت بوده، با تغییر بافت جمعیتی به بخش مهاجر پذیر و فرسوده و آلوده تبدیل شده است. در واقع ما در اصفهان، هم از حاشیه تهدید می شویم و هم از بخش مركزی شهر.این در شرایطی است كه در اكثر كشورهای جهان، محدوده تاریخی، گران قیمت ترین بخش شهر را تشكیل می دهند.از سویی از آنجا كه اصفهان نگران حفظ و بقای آثار تاریخی است، سالانه ۵میلیارد تومان برای حفظ آن خرج می كند. این در صورتی است كه بودجه سازمان میراث فرهنگی برای كل استان اصفهان ۴۰۰میلیون تومان بوده است كه چیزی در حدود ۳۲۰میلیون تومان آن صرف هزینه های جاری مانند پرداخت حقوق و دستمزد به كارمندان می شود.بی تردید میراث فرهنگی برای حفظ آثار تاریخی كاری نمی تواند بكند.

● یكی از چالش های اساسی شهر اصفهان طی ماه های گذشته، مترو بوده است. تنش میان شهرداری و سازمان میراث فرهنگی پیرامون عبور مترو از زیر چهارباغ همچنان وجود دارد. موضوع چه بود؟

- بر اساس تصمیم سازمان برنامه و بودجه، خطوطی به عنوان خط اصلی مترو برای كلانشهرها تعیین شده است. به عنوان مثال برای اصفهان خط شمالی- جنوبی را كه در دست ساخت است تصویب كرده كه ۲/۲۰كیلومتر طول آن است. گذشته از بحث بودجه ای آن، هم اكنون كار احداث آن به مدت چهار ماه با مشكل روبه رو شده است. از آنجا كه مسیر چهارباغ یك مجموعه تاریخی است و موجب حساسیت سازمان میراث شده و تا به امروز هم مسیریابی جدید خط مترو كه تحت نظر سازمان برنامه و بودجه و میراث فرهنگی است به نتیجه نرسیده است، این باعث شده كه خط میانی ما متوقف شود.

عباس ثابتی

---