خواص شگفت انگیز دارویی قدیمی

آسپیرین یا استیل سالیسیلیک اسید که به اختصار به آن آ اس آ ASA هم می گویند در اصل یک داروی مسکن , ضد تب و ضد التهاب است

آسپیرین از آن داروهایی است که همه می شناسند. اما اگر از هر کدام ما بپرسند این دارو به چه درد می‌خورد شاید نتوانیم جواب درستی بدهیم.

این موضوع به جز ناآگاهی ما(!) علت دیگری هم دارد؛ این‌که خواص آسپیرین به اندازه ای زیاد است که هیچ کس آن‌ها را درست و کامل نمی‌داند. هنوز هم محققان در مورد خواص آسپیرین مطالعه می‌کنند و چیزهای تازه‌ای کشف می‌کنند؛ مثل این‌که هفته گذشته اعلام شد مصرف روزانه یک عدد قرص آسپیرین، از بیماری‌های قلبی عروقی در زنان پیشگیری می‌کند.

● آسپیرین چیست؟

آسپیرین یا استیل سالیسیلیک اسید که به اختصار به آن آ.اس.آ (ASA) هم می گویند در اصل یک داروی مسکن ، ضد تب و ضد التهاب است.

آسپیرین اولین دارویی بود که از خانواده داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی یا NSAID ها کشف شد.

این خانواده شامل ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و دیگر مسکن‌ها هستند که همگی اثراتی مشابه آسپیرین دارند و نحوه عملکردشان کمابیش شبیه آسپیرین است.

آسپیرین عمدتا به عنوان مسکن مورد استفاده قرار می گیرد، اما تاثیرات بسیار دیگر آن باعث شده تا یکی از پرمصرف‌ترین داروها در سراسر جهان باشد؛ به طوری که سالانه ۸۰ میلیارد عدد از این دارو در دنیا به فروش می رسد.

آسپیرین برای تسکین دردهای ملایم تا متوسط، سردرد ، میگرن ، درد دندان و درد استخوان‌ها و عضلات و کاهش تب و التهاب به کار می رود.

همچنین این دارو با داشتن خاصیت ضد انعقاد خون می تواند به عنوان رقیق‌کننده خون به کار رفته و برای پیشگیری از لخته شدن خون و جلوگیری از وقوع سکته قلبی یا مغزی در کسانی که سابقه آن را داشته‌اند مفید واقع شود.

● چگونه عمل می‌کند؟

قضیه ظاهرا خیلی هم پیچیده نیست. بدن انسان درد را به وسیله اعصاب حس می‌کند. وقتی قسمتی از بدن آسیب ببیند، سلول های آن ناحیه نوعی ماده شیمیایی به نام پروستاگلاندین تولید می‌کنند که به اعصاب کمک می‌کند درد را حس کنند. آسپیرین مانع از ساخته شدن این مواد شیمیایی می شود و به این ترتیب ما درد را حس نمی‌کنیم.

پروستاگلاندین‌ها باعث ایجاد التهاب در بدن نیز می شوند، یعنی موجب می‌شوند تا عضو آسیب‌دیده قرمز و متورم شود. آسپیرین با ممانعت از ساخت پروستاگلندین‌ها التهاب را نیز کاهش می‌دهد.

● مطالعات جدید

گفتیم آسپیرین خواص زیادی دارد که روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود.

بر اساس تحقیقات متعدد دانشمندان دریافتند استفاده از این دارو و دیگر داروهای خانواده NSAID می تواند از بزرگی پروستات و پیشرفت آن در مردان مسن جلوگیری کند. بزرگی پروستات بیماری خوش‌خیمی است که اغلب مردان بالای پنجاه سال را گرفتار می‌کند و باعث بروز مشکلات ادراری در آن‌ها می شود. به این ترتیب معلوم شد استفاده از آسپیرین و دیگر اعضای خانواده آن می‌تواند به سلامت سیستم ادراری مردان کمک کند.

بحث درباره اثرات آسپیرین بر سیستم قلبی عروقی نیز تا کنون موضوع پژوهش‌های بسیاری بوده است. متخصصین قلب و عروق مرکز پزشکی دانشگاه دوک در یک بررسی دریافتند آسپیرین می‌تواند خطر بروز سکته مغزی را در زنان تا حد چشمگیری کاهش دهد.

همچنین چندی پیش دانشمندان موسسه تحقیقات شنوایی دانشگاه میشیگان خاصیت جالب دیگری از این دارو را کشف کردند.آن‌ها متوجه شدند آسپیرین می‌تواند مانع از بروز عارضه‌های شنوایی گروهی از آنتی بیوتیک‌ها شود. شاید شنیده‌اید که برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند جنتامایسین دارای اثرات جانبی نامطلوب و برگشت‌ناپذیری بر شنوایی انسان هستند. محققان به این نتیجه رسیدند که استفاده از آسپیرین می‌تواند مانع از بروز یا پیشرفت این عارضه در بیماران شود.

● عوارض جانبی آسپیرین

اگرچه اکثر استفاده‌ها از آسپیرین مثبت و مفید هستند، اما سالانه چند هزار نفر در اثر مصرف بیش از حد آسپیرین مسموم شده یا جان خود را از دست می‌دهند. با اینکه آسپیرین بدون نسخه نیز قابل تهیه است، اما این موضوع دلیلی بر مصرف خودسرانه آن نیست؛ مثلا مصرف آسپیرین در سه ماهه آخر بارداری و دوران شیردهی ممنوع است؛ یا در صورتی که به مشکلات گوارشی یا ناراحتی معده مبتلا هستید بهتر است از این دارو و مسکن‌های دیگر هم خانواده آن که در بالا نام بردیم استفاده نکنید.

این داروها خطر خونریزی و زخم شدن معده را چند برابر افزایش می‌دهند. فراموش نکنید که برای پیشگیری از ناراحتی معده بهتر است دارو را همراه با غذا‌، یا با یک لیوان پُر آب یا شیر میل کنید.

عوارض جانبی اصلی آسپیرین به ویژه در دوزهای بالا شامل آسیب دیدگی، درد، خونریزی و زخم شدن معده، استفراغ و وزوز گوش است.

همچنین آسپیرین به دلیل داشتن خاصیت رقیق‌کنندگی و جلوگیری از انعقاد سریع خون می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد در دوران عادت ماهیانه خانم‌ها شود.

آذین محبی نژاد - همشهری