ماهیان آبهای عمیق دریا

همانطور که می دانیم اقیانوس ها تقریبا ۷۱ درصد از سطح زمین را پوشش داده و از نظر عمقی به چند منطقه تقسیم می شوند

همانطور که می دانیم اقیانوس ها تقریبا ۷۱ درصد از سطح زمین را پوشش داده و از نظر عمقی به چند منطقه تقسیم می شوند. در آنها ۲ منطقه اصلی وجود دارد ۱) منطقه پلاژیک ۲)منطقه بنتیک(کفی)در منطقه پلاژیک ارگانیسم ها آزادانه روی سطح آب شناور می شوند و اما در منطقه بنتیک، ارگانیسم ها با کف ارتباط دارند. منطقه پلاژیک: شامل۱) منطقه نریتیک است که تا عمق ۲۰۰ متری آب را (روی فلات قاره) پوشش می دهد و ۲)منطقه اقیانوسی که در زیر فلات قاره تا کف اقیانوس را در بر می گیردیعنی بیشتر از ۲۰۰ متر را از نظر عمقی در بر می گیرد.منطقه اقیانوسی خود به چند بخش نیز تقسیم می شود: ۱)اپی پلاژیک: از سطح تا عمق ۲۰۰ متری در دریا همراه با نور و اکسیژن غنی در سطح آب ۲) مزوپلاژیک از عمق ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ متری آب را در بر می گیرد در جائی که نور بتدریج کم می شود و دما بین ۴ تا ۸ درجه سانتی گراد است. با افزایش دما، مقدار غذای در دسترس و اکسیژن حل شده نیز در حال کاهش است. ۳)منطقه ژرفی(bathypelagic) زیر ۱۰۰۰ متری آب تا عمق ۴۰۰۰ متری را شامل می شود و ۴) منطقه مغاکی(Abyssopelagic)که زیستگاه عمیق دریا از ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متریست و یک فضای آبی پهن است که شامل انواع ماهیان عجیب و ویژه می باشد. این ماهیان برای زندگی در این آبهای عمیق است بصورت ویژه ای سازگار شده اند و اشکال گوناگونی در شکل بدن و فیزیولوژی آنها دیده شده که با خصوصیات فیزیکی منطقه عمیق دریا ارتباط دارد و در این مقاله سعی بر آن است که خلاصه ای از خصوصیات این منطقه و ماهیان موجود در آن شرح داده شود.

شرایط فیزیکی منطقه عمیق دریا

۱) امواج آبی: آب در این منطقه آرام و فاقد هر گونه جریان آبی است.

۲) فشار آب: فشار در اعماق آب بالا است و خصوصیات ماهیان آبهای عمیق، پاسخگوی این میزان بالای فشار آب است، بطوری که به ازای هر ۱۰ متر عمق که به پائین می رویم ۱ اتمسفر به فشار اضافه می گردد.

۳) نور: نور در اعماق آب وجود ندارد و این کمبود نور نقش مهمی را در شکل دادن به فرم زیستگاه ماهی بازی می کند.

۴) اکسیژن حل شده: محتوای اکسیژنی اعماق آب زیاد است. ماهیان منطقه مزوپلاژیک که دائما در حال مهاجرت های عمودی هستند می توانند کیسه شنای خود را ضمن مهاجرت به بالا و پائین پر و خالی سازند اما بسیاری از ماهیان آبهای عمقی دریا، فاقد کیسه شنا می باشند.

۵) درجه حرارت: دمای آب بتدریج با افزایش عمق آب کاهش می یابد بنابراین در عمق ۲۰۰ متری آب درجه حرارت۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد و در عمق ۱۰۰۰ متری دما۵ /۰ درجه سانتی گراد و در حد فاصل منطقه پلاژیک و بنتیک دما از ۵ درجه به ۱ درجه سانتی گراد می رسد و در منطقه مغاکی(عمیق) آب هم دما به میزان زیادی کاهش می یابد.

۶) دسترسی به غذا: در منطقه بنتیک(کفی) اقیانوسی کمبود غذا وجود دارد زیرا فعالیت فتوسنتزی وجود ندارد. بنابراین اشکال ساکن در مناطق عمیق می بایست به ذرات باقیمانده غذائی از سطح آب و از منطقه نوری بسنده کنند.

۷) شوری: شوری یک فاکتور شیمیائی است که توزیع ماهی ها را تحت تاثیر قرار می دهد اما شوری با عمق تغییر نمی کند.

۸) فاکتورهای زیستی: پارامترهای زیستی مهم شامل ماهیخواری، رقابت و کمبود غذا است. غذا شامل ذراتی است که از بالا به پائین می افتند و همواره کمبود غذائی وجود دارد. رقابت برای غذا فاکتور مهمی است که جامعه عمقی آب را تحت تاثیر قرار می دهد . همه ماهیان آبهای عمیق گوشتخوارند و از راههای مختلفی برای دسترسی به غذا استفاده می کنند ، همچنین جانوران مرده در آبهای عمقی تجزیه نمی شوند.

تغییرات ماهیان آبهای عمیق

- سازگاری های معمول در ماهیان آبهای عمیق:

۱) اندازه و وزن: اندازه و وزن ماهیان آبهای عمیق با افزایش عمق کاهش می یابد. این مساله بدلیل جبران فشار بالای ستون آب، دسترسی به مواد غذائی کم و مساله ته نشینی می باشد. این ماهیان فعالیت کمی دارند پس عضلات قرمز که در فعالیت ماهیان موثر است کمتر و همچنین اسکلت محوری آنها کوچکتر است.

۲) فراوانی: تعداد و تنوع ماهیان آبهای عمیق با افزایش عمق کاهش می یابد همچنان که مقدار غذا هم بتدریج با افزایش عمق کاهش می یابد.

۳) تنظیم شناوری: ماهیان آبهای عمیق به اشکال مهاجر و غیر مهاجر طبقه بندی می شوند. اشکال مهاجر به سطح آب در جستجوی غذا مهاجرت می کنند و تفاوت فشار آب اعماق مختلف را در حین مهاجرت تحمل می کنند. اما اشکال غیر مهاجر که مهاجرتی ندارند و در همان منطقه محدود به خود شنا می کنند. تنظیم شناوری و حرکت به اعماق مختلف آب نیاز به میزان بالای انرژی دارد که ماهیان آبهای عمیق فاقد آن هستند اما تنظیم را با یک یا بیش از یکی از راههای زیر انجام می دهند:

الف) با کاهش اندازه بدن

ب) افزایش محتوای آبی بدن که چگالی آنها را به آب اطراف نزدیکتر کرده و میزان فرونشست را کاهش می دهد.

ج) برخی از ماهیان با ذخیره مایعاتی با چگالی پائین به شناوری متعادلی می رسند و تری گلیسیریدهای معمول را در بخش های مختلف بدن ذخیره می سازند.

د) بسیاری از ماهیان استخوانی مزوپلاژیک، استرهای مومی را برای رسیدن به شناوری متعادل استفاده می کنند.

ه) و با پر و خالی کردن کیسه شنا (معمولا در انواع ماهیان عمقی مهاجر)

---