مهدی موعود

به مناسبت ولادت حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه

● ولادت

محمد بن حسن عسکری آخرین امام از امامان دوازده گانه شیعیان است. در ۱۵ شعبان سال ۲۵۵ ه . ق در سامرا به دنیا آمد و تنها فرزند امام حسن عسکری (ع)، یازدهمین امام شعیان است. مادر آن حضرت نرجس (نرگس) است که گفته اند از نوادگان قیصر روم بوده است. «مهدی» حجت، قائم، منتظر،خلف صالح، بقیه الله، صاحب زمان، ولی عصر و امام عصر از لقب های آن حضرت است. تولد امام زمان (عج) پنهان نگاه داشته شد و امام حسن عسکری (ع) خبر آن را تنها به عده ای از شیعیان داده بود.

‌● امامت

حضرت در سال ۲۶۰ ه . ق پس از وفات پدر به امامت رسید. امامت ایشان بنا به حدیث های بسیاری بود که از پیامبر (ص) و امامان پیشین روایت شده بود. امام زمان (عج) پس از آنکه بر پیکر مطهر پدر نماز گزارد، از چشم مردمان پنهان شد. سبب پنهان شدن آن حضرت این بود که خلیفه های عباسی تصمیم به کشتن او داشتند.

● غیبت صغری

بنا به اخبار و روایات شیعه، غیبت آن حضرت دو بار صورت گرفته است. دوران غیبت نخست را که تا سال ۳۲۹ه .ق ادامه داشت دوران غیبت صغرا یا دوره نیابت خاصه می نامند. در این سال ها امام به وسیله چهار نفر از نمایندگان خاص خود با شیعیان ارتباط داشت. این چهار تن که آنان را نواب اربعه (نایبان چهارگانه) می خوانند عبارتند از:

۱) عثمان بن سعید، از یاران امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع.) او به دستور امام حسن عسکری تا پایان عمر نایب امام زمان (عج) بود.

۲) ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید، از شاگردان یاران امام حسن عسکری که پس از مرگ پدرش، عثمان بن سعید، نیابت امام زمان (عج) را به عهده گرفت، او در سال ۳۰۴ یا ۳۰۵ ه . ق در بغداد درگذشت

۳) حسین بن روح نوبختی که دستیار محمد بن عثمان بن سعید بود و پس از مرگ وی نیابت امام را به عهده گرفت و در سال ۳۲۶ در بغداد درگذشت.

۴) علی بن محمد سمری که بنا به وصیت حسین بن روح نوبختی نایب امام شد و در حدود دو سال رابط امام و شیعیان بود. او در نیمه شعبان ۳۲۹ در بغداد درگذشت. با مرگ علی بن محمد سمری دوره غیبت صغری یا نیابت خاصه پایان یافت و دومین دوره غیبت آن حضرت، یعنی دوران غیبت کبرا، آغاز شد.

● غیبت کبری

این دوره تا ظهور امام زمان ادامه خواهد یافت. آخرین نامه و دستوری که سمری از امام زمان دریافت نمود به مضمون ذیل نقل شده است:

« بسم الله الرحمن الرحیم، ای علی بن محمد سمری! خدا اجر برادرانت را در مصیبت تو بزرگ گرداند. تو بعد از شش روز از دنیا خواهی رفت. پس خود را آماده کن و به احدی برای جانشینی خود وصیت نکن. زیرا غیبت تامه آغاز می شود و دیگر ظهوری نخواهد بود مگر به اذن خدای تعالی و آن بعد از طول زمان و قساوت قلب ها و پر شدن زمین از جور خواهد بود. زود باشد که در بین شیعیان کسانی بیایند که ادعای مشاهده کنند، هر کس مدعی مشاهده من قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی بشود، کذاب و مفتری است. و لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم.»

دوره غیبت کبری را دوران نیابت عامه نیز می نامند. نیابت عامه به این معنی است که در این دوره، راهنمایی شیعیان به عهده فقهایی عالم از شیعیان است، که دارای شرایط تعیین شده برای راهنمایی هستند. در این دوره کسی مستقیما از طرف امام زمان (عج) برای نیابت تعیین نمی شود.

● علل غیبت

سبب واقعی پنهان شدن امام زمان (عج) از چشم مردمان در حدیث ها بیان نشده است. حتی گروهی گفته اند علت غیبت بعد از ظهور امام زمان (عج) آشکار خواهد شد. اما از دلایل مهم غیبت، حفظ وجود امام از گزند دشمنان به فرمان خدا برای مصلحت اسلام و مسلمانان است. گذشته از این، غیبت امام زمان (عج) فقط از نظر ظاهری است و از نظر معنوی رابطه او با مردم قطع نشده است. در حدیثی از پیامبر (ص) درباره دوره غیبت امام زمان (عج) نقل شده، آمده است که ایشان مانند خورشید پنهان شده در پس ابر است که دیده نمی شود، اما انوارش به زمین می رسد و به آن سود می رساند. همه مسلمانان، به دلیل حدیث هایی که از پیامبر (ص) روایت شده است، معتقدند که مهدی (عج) روزی ظهور خواهد کرد و جهان را پر از عدل و داد خواهد ساخت. اما تنها شیعیان هستند که به امامت او در دوران غیبت نیز معتقدند. در دوران غیب کبری افراد بسیاری ادعای مهدویت کرده اند از جمله غلام احمد قادیانی، موسس فرقه قادیانی هند در ۱۲۳۵ه . ق، سید علی محمد شیرازی معروف به سید باب، موسس فرقه بابیان در ایران، که به سال ۱۲۶۶ ه . ق در تبریز کشته شد و محمد احمد معروف به مهدی سودانی که در ۱۳۰۲ه . ق (۱۸۸۱ م) در سودان بر ضد استعمارگران انگلیسی قیام کرد.

● مهدی (عج) در دیگر ادیان

ظهور مصلح در آخرالزمان اختصاص به دین مقدس اسلام و مذهب تشیع ندارد. بلکه در ادیان دیگر نیز از این موضوع سخن بسیار گفته شده است. در آیین های زرتشت، هندو، بودا، یهود و مسیحیت، بشارت موعود و نجات دهنده بشر آمده است و عقیده به منجی در همه ادیان آسمانی به صورت یک اصل مسلم و پذیرفته شده، تجلی کرده است. در هر روزگاری و در میان هر قومی و امتی و در هر سرزمینی، و به زبان هر پیامبر، یا حکیم، یا بزرگی که سخن از موعود رفته است، به تعبیرها و اصطلاح ها و نام های متعارف درمیان همان قوم و مردم بوده است، و منظور از همه آن تعبیرها و اشارت ها و نام ها، سرانجام، موعود آخرالزمان است. و آن موعود، مهدی است، مهدی موعود.

نکته قابل توجه در اینجا آن است که پیروان مذاهب مختلف بر این باورند که مصلح جهانی از میان آنان خواهد بود؛ به عنوان نمونه طرفداران دین زرتشت معتقدند مصلح جهانی مردی از سرزمین فارس خواهد بود. یهودیان نیز آن را از فرزندان بنی اسرائیل دانسته و مسیحیان او را بر مسلک خود می دانند و مسلمانان بر این باورند که مصلح جهانی از تبار هاشمی و از نسل نبی اکرم (ص) می باشد.

با نگاهی دقیق تر به باورها و اعتقادات دیگر ادیان به این نکته می رسیم که اعتقادات آنان با آنچه مسلمانان از آن به عنوان مصلح جهانی یاد می کنند صدق می نماید؛ چرا که در میان اجداد حضرت مهدی (عج) شهربانو همسر سید الساجدین دختر یزدگرد سوم پادشاه عهد ساسانی ایران وجود دارد. هاشمیان و بنی اسرائیل هر دو از نسل حضرت ابراهیم (ع) هستند.

از طرف دیگر می دانیم که مادر حضرت مهدی (عج) نرجس خاتون از شاهزادگان و نوه قیصر روم می باشد که بر دین مسیحیت بوده است.

منابع:

- فرهنگنامه کودکان و نوجوانان/ جلد سوم/ ص /۲۶۹ چاپ اول سال ۱۳۶۷

- دائره المعارف تشیع/ جلد دوم/ ص /۳۷۴ چاپ دوم سال ۱۳۷۲