ماندن یا رفتن مسأله این است

نگاهی به موضوع تصمیم گیری درباره پایان زندگی بیماران بدحال به بهانه موقعیت ویژه نلسون ماندلا

نلسون ماندلا، رییس‌جمهور آفریقای جنوبی که به علت عود عفونت تنفسی در ماه‌های اخیر چندبار در بیمارستان بستری شده بود، اکنون به علت نارسایی تنفسی در وضعیتی وخیم و در حالی که دستگاه‌های حفاظت از حیات از جمله تهویه مکانیکی به او متصل است، به زندگی ادامه می‌دهد...

اکنون خانواده ماندلا مانند بسیاری از افراد مواجه با روزهای پایانی زندگی یکی از بستگان سالمندشان باید با وجود درگیری عاطفی‌شان، درباره چگونگی ادامه وضعیت او تصمیم بگیرند. در چنین وضعیت‌هایی باید درباره زمان و چگونگی پایان زندگی تصمیم گرفت. برخی عدم مداخله پزشکی را انتخاب می‌کنند و برخی دیگر خواستار ادامه درمان‌های تهاجمی تا آخرین لحظات زندگی می‌شوند. با توجه به اینکه ماندلا یک چهره جهانی است، تصمیم گرفتن در این مورد حتی مشکل‌تر هم می‌شود.

دکتر ویلیام شافنر، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه وندربیلت درباره این موقعیت می‌گوید: «ماندلا فردی محبوب و موردتحسین همه مردم در سراسر جهان است و برای افراد تصمیم‌گیرنده درباره او بسیار مشکل است که بگذارند به طور طبیعی از دنیا برود.»

در اغلب کشورهای آفریقایی فردی که بتواند از ۶۰ سالگی بگذرد، بسیار خوش‌شانس است. گرچه در این قاره، مرگ افرادی که به سنین بالا می‌رسند، مانند سایر کشورها باعث اندوه می‌شود اما در عین‌حال دوستان و خانواده جشن‌های بزرگی برای گرامیداشت فردی که زندگی طولانی‌ای را گذرانده است، برگزار می‌کنند.

دکتر سولا اولوپاد، مدیر بالینی مرکز بهداشت جهانی دانشگاه شیکاگو که متولد نیجریه است، معتقد است انجام اقدام‌های غیرمعمول پزشکی برای زنده نگه داشتن فردی که بسیار بدحال و در آستانه مرگ است، ممکن است شرافتمندانه نباشد. اگر چنین اقدام‌هایی درباره ماندلا در حال انجام باشد به گفته اولوپاد بسیاری از اعمال پزشکی ممکن است برای اطرافیان او بسیار دردناک هم باشد. او می‌گوید: «نزدیکان فردی که زندگی‌اش سرمشق دیگران بوده، ممکن است نخواهند آخرین خاطرات‌شان از او، قراردادنش در وضعیتی دردناک و غیرقابل‌تحمل باشد.»

● ماندلا ذات‌الریه دارد

کارشناسان می‌گویند عفونت ریوی ماندلا با بیشترین احتمال ذات‌الریه است که یک علت بسیار شایع بیماری و مرگ در سالمندان است. عفونت، معمولا ناشی از باکتری است و باعث می‌شود ریه‌ها با مایع یا چرک پر شوند و اشکال تنفسی ایجاد شود و اغلب باعث تب و ضعف می‌شود. درمان، شامل آنتی‌بیوتیک‌ها و اکسیژن اضافی، اغلب از طریق دستگاه تهویه مکانیکی است.

دکتر جی‌پی‌کرس، مدیر بخش ریه و مراقبت‌های بحرانی در واحد مراقبت‌های ویژه پزشکی دانشگاه شیکاگو می‌گوید: «شخص سالمندی که به علت ذات‌الریه حال عمومی بسیار بدی دارد به طور معمول در واحد مراقبت‌های ویژه بستری و به دستگاه تهویه مکانیکی متصل می‌شود. برای اتصال فرد به این دستگاه، باید یک لوله تنفسی از گلو درون نای او فرستاده شود و با توجه به ناراحت‌کننده بودن این کار، لازم است برای تسکین بیمار از داروهای آرامبخش استفاده کرد.» این بیماران معمولا به لوله‌های تغذیه از راه بینی ، مایعات داخل وریدی و انواع ماشین‌های‌نظارت بر علایم حیاتی متصل هستند تا ضربان قلب، فشار خون و سایر کارکردهای بدنشان بررسی شود.

در موارد بستری شدن طولانی که این افراد باید برای مدتی مدیدی روی تخت بیمارستان دراز بکشند، باید برای جلوگیری از زخم بستر به طور منظم وضعیتشان را تغییر داد؛ دست‌ها و پاهای این بیماران برای جلوگیری از تحلیل عضلانی، باید ورزش داده شوند. بیماران سالمندی که به طور مکرر به دلیل مشکلات ریوی در بیمارستان بستری می‌شوند، بخت چندانی برای بهبود ندارند. ماندلا از ماه دسامبر تاکنون چند بار به خاطر عود عفونت ریوی بستری شده و سال‌ها قبل دچار سل بوده است. هنگام بستری شدن او در ماه‌های مارس و آوریل، پزشکان مایع اطراف ریه‌اش را تخلیه کردند تا نفس کشیدن او راحت‌تر شود. او در خانه تحت مراقبت پزشکی قرار داشت تا ۸ ژوئن که به بیمارستان بازگردانده شد.

● بهبود نامحتمل

به گفته دکتر کرس، در بیماران سالمند که با مشکلات ریوی مکرر در بیمارستان بستری می‌شوند، احتمال بهبود اغلب بسیارکم است. او می‌گوید: «بسیار نامحتمل است که ماندلا اکنون راحت روی صندلی نشسته و به فکر مرخص شدن از بیمارستان باشد.»

به گفته او حال بیمارانی که در وضعیت بحرانی قرار دارند، ممکن است کمی بهتر یا بدتر شود و تغییرهای کوچکی مانند نیاز کمتر به دستگاه تهویه مکانیکی ممکن است نشانه بهبود شمرده شود، در حالی که چشم‌انداز کلی وضعیت بیمار همچنان بد است.

دکتر شافنر از دانشگاه وندربیلت معتقد است: «همیشه بارقه‌های کوچکی از امید وجود دارد. هنگامی که بیمار به شدت بدحال است خط مستقیمی به سوی مرگ را طی نمی‌کند.»

خود دکتر شافنر چنین تجربه‌ای با مادرش را از سر گذرانده است. مادر او ۱۰ سال پیش در سن ۸۴ سالگی پس از چند سکته مغزی و سپس دچار شدن به ذات‌الریه درگذشت. هنگامی که مادرش هنوز هوشیار بود، خانواده درباره چگونگی انجام مراقبت‌های پایان زندگی با او صحبت کردند. مادرش تقاضا کرد او را با دستگاه تنفس مصنوعی زنده نگه ندارند. بنابراین هنگامی که وی به علت ذات‌الریه شدید بستری شد، مراقبت‌هایی در حد تجویز مایعات داخل وریدی و آنتی‌بیوتیک‌‌ها و داروهای آرامبخش برای تسکین اضطراب ناشی از سخت شدن تنفس برای او تجویز شد اما مراقبت‌های ویژه با دستگاه‌های حفاظت حیات و تهویه مکانیکی برای او انجام نگرفت.

به گفته شافنر پس از چند روز، مشخص شد که دیگر امکانی برای بهبود مادرش وجود ندارد، خانواده او را به خانه‌اش بردند و مراقبت‌های پیش از مرگ را برایش انجام دادند اما او ۲ هفته بعد از شروع بیماری‌اش درگذشت.

● زندگی طولانی‌تر یا مرگ طولانی‌تر

گرچه تصمیم‌گیری درباره ادامه استفاده از دستگاه‌های حفاظت از حیات در وضعیت بحرانی در بیماران بسیار بدحال باید بر اساس خواسته قبلی خودشان باشد، اما در بسیاری از موارد شخصی که در حال مرگ است به علت عدم هوشیاری امکان این انتخاب را ندارد و این خانواده‌اش هستند که باید دراین‌باره تصمیم بگیرند.

این دستگا‌ه‌ها می‌توانند زندگی بیماران بدحال را برای مدتی حفظ کنند اما مساله‌ای که مطرح می‌شود این است که آیا با این کار زندگی این افراد را طولانی‌تر می‌کنیم یا مرگشان را طولانی‌تر و ناراحت‌کننده‌تر؟

منبع: آسوشیتدپرس

ترجمه: دکتر علی ملائکه