جشنواره فیلم فجر در سالی که گذشت

هر ساله در سینمای ایران اتفاقات ریز و درشت زیادی می افتد که البته همه آنها در جای خود واجد ارزش هایی هستند و قابل تأمل اند

هر ساله در سینمای ایران اتفاقات ریز و درشت زیادی می‌افتد که البته همه آنها در جای خود واجد ارزش‌هایی هستند و قابل تأمل‌اند. اما اگر بخواهیم مهمترین رویداد سینمای ایران را در هر سال شناسایی کنیم بدون شک نگاهمان به سوی جشنواره فیلم فجر معطوف می‌شود.

جشنواره فیلم فجر رویدادی است که مثل نوروز آغاز سال جدید سینماست و درست بعد از برگزاری جشنواره است که می‌توان کلیات سینما، وضعیت فیلم‌های تولید شده، آثار آماده نمایش، اکران، سایر جشنواره‌ها و ده‌ها موضوع دیگر را از سایه آن بررسی کرد. از سوی دیگر جشنواره فیلم فجر همچون فصل برداشت می‌ماند برای اهالی سینما. تهیه‌کنندگان و سینماگرانی که حاصل زحمات یک‌ساله خود را به این گردهمایی می‌آورند جدا از آنکه تولیدات خود را به محک داوری کارشناسان، منتقدان و حتی مردم می‌سپارند، می‌توانند دوران جدید فعالیت خود را هم در عین حال ترسیم کنند.

در این گزارش نگاهی اجمالی داریم به بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر.

جشنواره دوره بیست‌و‌هشتم هم مثل دوره‌های گذشته با حاشیه‌ها و جنجال‌هایی همراه بود. مهمترین موضوع این حاشیه‌ها، بحث تحریم جشنواره از سوی سینماگران بود که در نهایت چنین اتفاقی نیفتاد

● تغییر زمان برگزاری

بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر برخلاف دوره‌های گذشته، از ۵ تا ۱۵ بهمن‌ماه برگزار شد. دلیل این امر تقارن ایام اربعین حسینی با ایام دهه فجر و جشن‌های انقلاب اسلامی بود که البته حسن دیگری هم داشت و آن هم تلاقی نکردن با سایر جشنواره‌ها از جمله تئاتر و موسیقی فجر بود، هرچند جشنواره تئاتر فجر چند روزی به موازات جشنواره فیلم فجر پیش رفت.

● انتخاب دبیر مستقل

انتخاب دبیر مستقل برای جشنواره فیلم فجر از دیگر ویژگی‌های جشنواره بیست و هشتم بود. پیش از این رسم بود که مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی عنوان دبیری جشنواره را یدک می‌کشید در حالی که امسال این اتفاق نیفتاد و مهدی مسعودشاهی طی حکمی از سوی جواد شمقدری (معاون سینمایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) به عنوان دبیر جشنواره منصوب شد. یکی از موفقیت‌های این ایده به عدم درگیری دبیر جشنواره (به عنوان مدیرعامل بنیاد فارابی) بازمی‌گشت.

● برج میلاد، کاخ جشنواره

از دیگر ویژگی‌های جشنواره امسال انتخاب مکانی مشخص به عنوان کاخ جشنواره ـ که امور جشنواره در این مکان مرکزیت داشت ـ بود. در این دوره برج میلاد علاوه بر آنکه میزبان اهالی رسانه و منتقدان در طول برگزاری جشنواره بود، بازار فیلم و محل برگزاری افتتاحیه و اختتامیه را نیز در خود جای داده بود. ارائه سرویس‌های مناسب در بخش رفاهی، تمرکز بخش‌های ستادی و اداری، فضای مناسب برای همه خبرنگاران، وسایل ارتباطی و... ازجمله امکاناتی بود که به چشم می‌آمد. هرچند دوری از نقاط اصلی شهر و نداشتن سینمای مناسب (سالن همایش برای این منظور پیش بینی شده بود) از ایراداتی بود که می‌توان به این مرکز وارد دانست.

● تعداد فیلم‌ها

دوره بیست و هشتم یقیناً بیشترین فیلم را در بخش سینمای ایران پذیرفت و شاید از این جهت صاحب یک رکورد شده باشد. امسال ۷۹ اثر بلند سینمایی متقاضی حضور در بخش مسابقه سینمای ایران (به عنوان بخش اصلی و مهمترین بخش) شده بود که هیأت انتخاب پس از بررسی فیلم‌های رسیده در نهایت ۲۷ فیلم را برای حضور در بخش مسابقه، ۲۶ فیلم را در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم (۴ فیلم در بخش مسابقه اصلی هم حضور داشتند) و ۱۰ فیلم را برای نمایش در بخش خارج از مسابقه برگزیدند. البته چند فیلم مثل هیچ (عبدالرضا کاهانی)، آتشکار (محسن امیریوسفی) و زمهریر (علی روئین‌تن) نیز که موفق به دریافت پروانه نمایش و درنتیجه حضور در بخش‌های مختلف نشده بودند هر کدام در یک نوبت برای اهالی رسانه و منتقدان به نمایش درآمدند.

● برگزاری در ۱۰ استان

امسال برای نخستین بار جشنواره فیلم فجر همزمان با تهران در ۱۰ استان کشور هم برگزار شد که مورد استقبال بسیاری از سینمادوستان شهرستانی قرار گرفت. البته در سال‌ها و دوره‌های گذشته جشنواره در ۲ یا ۳‌استان برگزار می‌شد اما در این حجم و اندازه برای اولین بار در سال ۸۸ اتفاق افتاد. جشنواره فیلم فجر علاوه بر تهران در استان‌های خراسان رضوی، فارس، خراسان جنوبی، گلستان، مازندران، همدان، سیستان و بلوچستان، اصفهان، آذربایجان غربی و خوزستان هم برگزار شد.

● بزرگان در کنار جوانان

در جشنواره‌ای که برگزار شد مثل همه سال‌ها تعدادی از سینماگران با آثار خود حضور داشتند و تعدادی دیگر نیز از غایبین بودند. دلیل این غیبت هم نساختن فیلم از سوی آنها و در نتیجه غیبتشان بود. جای بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، احمدرضا درویش، عباس کیارستمی، مسعود کیمیایی، مجید مجیدی و برخی دیگر خالی بود. تعدادی از سینماگران هم فیلمشان در موعد مقرر آماده نمایش نشد که از‌آن جمله می‌توان به بهروز افخمی (فرزند صبح) و مسعود جعفری جوزانی (نسخه سینمایی در چشم باد) اشاره کرد. از سوی دیگر سینماگرانی همچون ابراهیم حاتمی‌کیا (به رنگ ارغوان)، عزیزالله حمیدنژاد (آناهیتا)، تهمینه میلانی (تسویه حساب)، ابراهیم فروزش (سنگ اول)، شهرام اسدی (شب واقعه)، داریوش مهرجویی (طهران، تهران)، مجتبی راعی (عصر روز دهم)، رسول صدرعاملی (چشمان کاملاً بسته) همچنین علی شاه حاتمی (پرواز مرغابی‌ها)، پوران درخشنده (خواب‌های دنباله‌دار)، علیرضا رئیسیان (چهل‌سالگی)، داریوش فرهنگ (یک گزارش واقعی)، حسن فتحی (کیفر)، رامبد جوان (پسر آدم دختر حوا)، مسعود کرامتی (ترانه کوچک من)، همایون اسعدیان (طلا و مس)، شهریار بحرانی (ملک سلیمان) و... در جشنواره شرکت داشتند.

● حاشیه‌ها و جنجال‌ها

جشنواره دوره بیست و هشتم هم مثل دوره‌های گذشته با حاشیه‌ها و جنجال‌هایی همراه بود. مهمترین موضوع این حاشیه‌ها بحث تحریم جشنواره از سوی سینماگران بود که در نهایت چنین اتفاقی نیفتاد و تنها رخشان بنی‌اعتماد به تهیه‌کننده‌اش (شهرداری) اعتراض کرد که چرا مستند ساخته وی را بدون اجازه به جشنواره ارائه داده و تهیه‌کننده نیز به احترام وی فیلم را به جشنواره ارائه نداد. همچنین بحث عدم پذیرش سینماگران در هیأت داوری مطرح بود که در نهایت فاطمه گودرزی اعلام کرد به علت بیماری مادرش در سفر بوده و بدون آنکه حضورش قطعی شود نامش در فهرست داوران معرفی شده است، با این حال هیأت داوران به طور ۶ نفره یعنی ابوالقاسم طالبی و مسعود جعفری جوزانی (کارگردان)، اسفندیار شهیدی (فیلمبردار و تهیه‌کننده‌)، دکتر ابراهیم فیاض (استاد دانشگاه)، محسن علی اکبری (تهیه‌کننده) سیدناصر هاشم‌زاده (فیلمنامه‌نویس) آثار را به قضاوت نشستند. رسیدن و نرسیدن آثار مختلف جشنواره هم از جمله حاشیه‌های جشنواره بود که در نهایت همه فیلم‌ها به جشنواره رسیدند و به نمایش درآمدند، هرچند برخی از آنها دیر به جشنواره آمدند و جابه‌جایی‌هایی در جدول نمایش فیلم‌ها به وجود آمد.

از جنجال‌های جشنواره می‌توان به نمایش فیلم پروانه نگرفته «زمهریر» اشاره کرد. این فیلم در یک سئانس ویژه برای اهالی رسانه و منتقدان به نمایش درآمد اما نه تنها مورد توجه آنها قرار نگرفت بلکه بسیاری از تماشاگران غیرمنتقد و غیرخبرنگار (که معمولاً در هنگام نمایش هر فیلمی در سالن رسانه‌ها دیده می‌شوند) هم آن را نپسندیدند. در جلسه نشست خبری هم که با حضور کارگردان و برخی عوامل سازنده در یکی از سالن‌های جنبی برج میلاد هم برگزار شد اعتراضات زیادی به ساختار و مضمون این فیلم از سوی خبرنگاران و منتقدان صورت گرفت که کارگردان آنها را برنتابید و پاسخ‌های صریحی به آنها داد که بحث بالا گرفت و نایب رئیس انجمن منتقدان (کیوان کثیریان) و مهدی مسعودشاهی (دبیر جشنواره) هم برای آرامش حاضران پا به میدان گذاشتند. خبر دستمزد ۹۰ میلیون تومانی محمدرضا گلزار برای بازی در نقش کوتاهی در فیلم «دموکراسی تو روز روشن» هم از حاشیه‌های این دوره بود. این خبر را حجت‌الاسلام زم تهیه کننده فیلم در نشست خبری اثر خود بیان کرد و آن را قابل دفاع دانست.

● حضور سینماگران جوان

یکی از مهمترین ویژگی جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر حضور جمعی از سینماگران جوان در این دوره بود. حضور ۲۶ فیلم در بخش آثار اول و دوم نشان از آن دارد که نسل جدیدی از سینماگران در راه سینمای آینده ایران هستند.