نگاهی بر روند تأسیس, فعالیت های پژوهشی ـ آموزشی و همکاری های بین الملل

استقرار ایران زمین در میان دو صفحه اروپا ـ آسیا و عربستان, تجربه زلزله های متعدد در طول تاریخ, وقوع ۱۳۰ زلزله شدید در نقاط لرزه خیز کشور در قرن بیستم, تلفات انسانی, خسارات اقتصادی ـ اجتماعی و آثار طولانی مدت آن, بیانگر لرزه خیزی, آسیب پذیری شدید و بالتبع خطرپذیری بالای کشور در برابر زلزله است

●نحوه شکل‌گیری

استقرار ایران‌زمین در میان دو صفحه اروپا ـ آسیا و عربستان، تجربه زلزله‌های متعدد در طول تاریخ، وقوع ۱۳۰ زلزله شدید در نقاط لرزه‌خیز کشور در قرن بیستم، تلفات انسانی، خسارات اقتصادی ـ اجتماعی و آثار طولانی‌مدت آن، بیانگر لرزه‌خیزی، آسیب‌پذیری شدید و بالتبع خطرپذیری بالای کشور در برابر زلزله است. با عنایت به این مسئله، ضرورت توجه به ایمنی لرزه‌ای کشور از یک‌سو و وجود متخصصان ایرانی در زمینه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله از سوی دیگر، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله براساس پیشنهاد سازمان یونسکو و تصویب هیئت محترم وزیران و با مجوز شورای گسترش آموزش عالی در آذرماه سال ۱۳۶۸ به‌عنوان مؤسسه تحقیقاتی جامع در امر زلزله تأسیس گردید و در پائیز ۱۳۷۸ براساس مصوبه چهارصدوهشتمین جلسه شورای گسترش آموزش عالی به پژوهشگاه ارتقاء یافت و در مردادماه ۱۳۸۰ اساسنامه جدید پژوهشگاه تصویب گردید. پژوهشگاه از پژوهشکده‌های زلزله‌شناسی، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی سازه و بخش‌های مدیریت خطرپذیری، تحصیلات تکمیلی، فن‌آوری اطلاعات، دفتر روابط‌ بین‌الملل و امور اجرائی تشکیل شده است.

از اوان تأسیس پژوهشگاه، برنامه‌ریزی‌های پژوهشی و آموزشی براساس اهداف و شرح وظایف پیش‌بینی شده در اساسنامه با توجه به ضرورت‌ها و اولویت‌ها در ابعاد مختلف تحت عناوین برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت صورت پذیرفت و از آن زمان تاکنون، مطالعه پوسته فلات ایران، شناخت گسل‌های فعال و پتانسیل لرزه‌خیزی آنها، تهیه نقشه‌های لرزه زمین‌ساختی، توسعه شبکه لرزه‌نگاری، پهنه‌بندی لرزه‌ای کشور، مطالعه خطرهای ژئوتکنیکی در شهرهای لرزه‌خیز و مهم کشور، توسعه روش‌های آزمایشگاهی در زمینه‌های مختلف زلزله‌شناسی، مهندسی ژئوتکنیک، برآورد آسیب‌پذیری مستحدثات و تأسیسات زیربنائی و مهم، بیمارستان‌ها، مراکز امدادرسانی، ایجاد و اشاعه فرهنگ ایمنی باملحوظ نمودن کلیه قشرهای جامعه مدنظر قرار گرفت. در این راستا، از سال ۱۳۶۸ تاکنون فعالیت‌های پژوهشی ـ آموزشی و کاربردی متعددی درزمینه‌های سازه، ژئوتکنیک و زلزله‌شناسی توسط محققان پژوهشگاه و یا با همکاری سازمان‌ها و موسسات ذی‌ربط به اتمام رسیده و طرح‌های تحقیقاتی دیگری نیز متناسب با نیازهای کشور در دست انجام است. فعالیت‌های مشترک پژوهشی با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی داخلی و بین‌المللی نیز آغاز و روزبه‌روز گسترش یافت که طرح‌های گسترده پژوهشی با مؤسسات و سازمان‌های بین‌المللی و برگزاری کارگاه‌های مشترک ایران ـ ژاپن، ایران ـ فرانسه و... از جمله آنهاست. برگزاری دوره کارشناسی ارشد مهندسی زلزله، دوره‌های دکترای مهندسی عمران ـ زلزله و ژئوفیزیک زلزله‌شناسی، کنفرانس‌های بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، سمینارهای متعدد علمی، کارگاه‌های تخصصی، دوره‌های کوتاه‌مدت، ایجاد مجهزترین آزمایشگاه دینامیک سازه و میز لرزان، ایجاد آزمایشگاه تحقیقاتی مکانیک و دینامیک خاک با تجهیزات پیشرفته، ایجاد کتابخانه‌ای غنی از منابع مربوط به زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، کتب، گزارش‌ها، ژورنال‌ها، اسلایدها، نوارهای ویدئویی، نقشه‌ها، عکس‌های هوائی و سیستم ارتباط با بانک‌های اطلاعاتی جهانی، انتشار بیش از ۱۷۰ جلد گزارش تحقیقاتی، ۴۵ جلد کتاب تخصصی و آموزشی، ارائه ۷۲۰ مقاله در ژورنال‌ها و کنفرانس‌های داخلی و خارجی، انتشار پژوهشنامه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به زبان فارسی از سال ۷۱، ژورنال زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (JSEE) به زبان انگلیسی از سال ۷۷ و... فشرده‌ای از فعالیت‌های انجام شده می‌باشد.

●اهداف پژوهشگاه

پژوهش، فن‌آوری، آموزش و ارائه خدمات مهندسی و مشاوره‌ای در کلیه زمینه‌های مرتبط با زلزله‌شناسی، مهندسی زلزله، بحران‌های ناشی از زلزله، ارائه پیشنهادها و راهکارهای عملی، کمک به اجراء آنها برای کاهش خطرپذیری و گسترش فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در کشور و منطقه از اهداف پژوهشگاه می‌باشد.

●وظایف پژوهشگاه

وظایف پژوهشگاه در قالب اهداف پژوهشی، فن‌آوری و آموزشی در زمینه‌های زلزله‌شناسی، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی سازه، مدیریت خطرپذیری و خدمات مشاوره‌ای عبارتند از:

▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و دستگاهی با هدف شناخت بهتر و دقیق‌تر چشمه‌های لرزه‌ای (گسل‌ها)، پوسته ایران‌زمین، لرزه‌خیزی، خطر زمین‌لرزه، پهنه‌بندی، تهیه انواع نقشه‌ها و تدوین کاتالوگ داده‌های زلزله.

▪ ایجاد، توسعه و بهبود شبکه ملی لرزه‌نگاری باند پهن کشور و دیگر شبکه‌های لرزه‌نگاری و شتاب‌نگاری برای فرابینی و شناخت بهتر و دقیق‌تر فعالیت‌های لرزه‌ای ایران و منطقه.

▪ انجام کلیه امور مربوط به نظارت لرزه‌ای، مرکز ملی داده‌های ایران (NDC) وابسته به معاهده جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای.

▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و آزمایشگاهی در زمینه‌های روانگرائی، زمین‌لغزه، تأثیرات ساختگاه در حرکت قوی زمین، اندر کنش خاک و سازه، پهنه‌بندی ژئوتکنیکی، تهیه نقشه‌ها و سایر موارد مرتبط.

▪ مطالعات و تحقیقات نظری به منظور نوآوری و توسعه در روش‌های تحلیل و طراحی مکانیک خاک و مهندسی پی با تأکید بر بارگذاری‌های دینامیکی ـ لرزه‌ای در زمینه مدل‌های رفتاری، مکانیک خاک محیط‌های متخلخل چند فازه، رفتار ابنیه خاکی و موارد مشابه.

▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، میدانی و دستگاهی ایمن‌سازی لرزه‌ای مستحدثات (ساختمان‌ها، شریان‌ها حیاتی، سازه‌های نیروگاهی، صنعتی و تأسیسات زیربنائی).

▪ گسترش روش‌های طراحی لرزه‌ای، ساخت مستحدثات جدید، مقاوم‌سازی مستحدثات موجود در برابر زلزله و تدوین آئین‌نامه و دستورالعمل‌ها.

▪ توسعه فن‌آوری جدید ساختمانی برای تولید نیمه صنعتی ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله.

▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی ثابت و صحرائی، تجهیزات اندازه‌گیری برای تحقق اهداف تحقیقاتی ـ کاربردی پژوهشگاه و نصب وسایل لازم اندازه‌گیری در سازه‌های مهم کشور.

▪ ساخت تجهیزات آزمایشگاهی و اندازه‌گیری صحرائی در زمینه‌های تحقیقاتی مرتبط.

▪ تحلیل جامع خطر زلزله، آسیب‌پذیری شهرهای کشور، مدیریت و تدوین روش‌های کاهش آسیب‌پذیری کمک به‌اجراء آن.

▪ برنامه‌ریزی مهم و گسترده پژوهشی، آموزشی و فن‌آوری مربوط به کاهش آسیب‌پذیری کشور و مدیریت بحران (پیشگیری، آمادگی، امداد و نجات، پاک‌سازی و بازسازی) در برابر زلزله از بعد فنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.

▪ توسعه فرهنگ ایمنی، پیشگیری و آمادگی در برابر زلزله در کشور.

▪ تربیت نیروی متخصص با برگزاری دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا در زمینه فعالیت‌های پژوهشگاه.

▪ برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه‌های تخصصی، سمینارها و کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی.

▪ اطلاع‌رسانی جامع و مورد نیاز متخصصان، مسئولان و مردم در مورد زلزله.

▪ نشر یافته‌های علمی و نتایج تحقیقات برای افزایش دانش زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و ارتقاء فرهنگ ایمنی در برابر زمین‌لرزه.

▪ همکاری با صنعت، سازمان‌های اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاوره‌ای.

▪ همکاری علمی ـ پژوهشی و فن‌آوری با مراکز تحقیقاتی و آموزشی داخل و خارج از کشور.

▪ همکاری فعال و سازنده با سازمان‌های بین‌المللی نظیر UNEP,ISDR,CTBTO,TWAS,UNDP,UNESCO جامعهٔ اروپا و انجمن‌های علمی و مهندسی بین‌المللی نظیر IBCO, FDSN, EAEE, IAEE, IRIS, IASPEI و سایر مراکز علمی و پژوهشی در داخل و خارج از کشور به منظور استفاده از امکانات موسسات مذکور و تبادل اطلاعات علمی و فنی با توجه به مقررات جاری کشور.

---