آتاری نقطه عطف تاریخ صنعت اسباب بازی

اسباب بازی, از دیروز تا امروز

همه ما روزی اسبا‌ب‌بازی داشته‌ایم و حتی شاید بتوان ادعا کرد دوران کودکی ما به نوعی با اسباب‌‌بازی گره‌خورده است.

کاوش‌های باستانی موید وجود اسباب‌بازی در جامعه بابل حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح (ع) است. تولید صنعتی اسباب‌‌بازی از حدود یک سده قبل شروع شد و با بهبود وضع معیشت و اقتصاد جوامع رو به رشد گذاشت.

جهانیان در یک سده گذشته شاهد ظهور،‌ اوج‌گیری و افول اسباب‌بازی‌هایی بوده‌اند که به نوعی به تاریخ گره‌خورده‌اند.

بر خلاف آنچه ممکن است به ذهن متبادر شود خیلی از اسباب‌بازی‌ها پس از ظهور مشهور نشدند و سال‌ها طول کشید تا به محبوبیت عمومی دست یابند.

یکی از اولین اسباب‌بازی‌هایی که به شهرت و محبوبیت فراگیر دست یافت سری عروسک‌های «آن ژولیده» بود که در دهه آخر قرن نوزدهم در آمریکا تولید شد. اما یک‌دهه بعد به عروسک محبوب نسل خود بدل شد.

بیش از سه دهه طول کشید تا عصر رفاه‌زدگی شروع شود و اسباب‌بازی‌ها در مقیاس میلیونی تولید شوند. در واقع تولید انبوه اسباب‌بازی بعد از جنگ جهانی دوم و شاید برای به فراموشی سپردن زخمی که این جنگ عالمگیر بر پیکر بشریت زده بود، شروع شد.

امروز باور این که پس از جنگ جهانی دوم حباب‌سازهای ساده امروزی که کف صابون را به حباب‌هایی سرگرم‌کننده تبدیل می‌کنند یکی از پرطرفدارترین اسباب‌بازی‌ها بوده سخت به نظر می‌رسد، اما واقعا چنین بوده است.

صنعت اسباب‌بازی در شش دهه پس از جنگ جهانی دوم فراز و فرود‌های زیادی را پشت سر گذاشت. روزگاری عروسک‌های ساده، جهانی شد، در دوره‌هایی وسایل بازی ساده‌ای چون فریزبی و اسکیت‌بورد محبوبیت یافت و البته زمانی هم بازی‌های نسبتا پرهزینه‌ای مثل سگا و آتاری که در واقع رایانه‌هایی اولیه بود یکه‌تازی کرد.

داستان اسباب‌بازی‌ها عجیب است و ماجراهای خاص خود را دارد. در دوره معاصر سلیقه جامعه در انتخاب اسباب‌بازی متاثر از مولفه‌های زیادی بوده که فناوری در صدر آنها بوده است.

با این همه، دوران اسباب‌بازی‌های دارای شهرت جهانی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: قبل از ظهور آتاری در اوایل دهه ۷۰ میلادی و پس از ظهور آن که سرآغاز تغییر شکل اصولی دنیای اسباب‌بازی‌ها بود.

● روزگار عروسکی

حدفاصل سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۲ (سال ظهور آتاری) دوران عروسک‌های ساده، دلربا و بازی‌های ساده و محبوب بود.

شاید یکی از اولین اسباب‌بازی‌هایی که شهرت جهانی پیدا کرد باربی بود. باربی محصول ۱۹۵۰ شرکت ماتل آمریکاست که چند دهه‌ای است در صدر فهرست شرکت‌های تولیدکننده اسباب‌بازی جهان ایستاده است. باربی اگرچه ابتدا خیلی معروف نبود، اما خیلی زود به عروسک محبوب دختربچه‌های آمریکایی و کودکان سایر کشورها تبدیل شد.

اسکیت‌بورد که اسباب‌بازی پسرانه‌ای است هم در همان دهه پا به عرصه حیات گذاشت و البته برای محبوب شدن باید چهار دهه صبر می‌کرد تا به وسیله‌‌ای ورزشی و البته محبوب تبدیل شود.

فریزبی هم از وسایل بازی دهه ۵۰ است که توانسته شش دهه دوام بیاورد و همچنان اسباب‌بازی محبوبی بماند.

دهه ۶۰ میلادی دوران ظهور بازی‌های پرطرفدار بود، اگرچه اولین سری از اسباب‌بازی‌های لگو هم در همین دهه روانه بازار شد. عروسک‌های موسوم به شیطونک در همین دهه عرضه شد که هنوز هم تولید می‌شود و دست بر قضا محبوب هم است.

در این دهه برای اولین بار اسباب‌‌بازی‌هایی به بازار عرضه شد که به یاری فناوری‌های نوین صنعت پلاستیک تولید شده بود. محصولات بادی از جمله قایق‌های بادی بچگانه و تیوب‌های بادی در این دهه برای اولین بار تولید و عرضه شد.

رشد چشمگیر صنعت پلاستیک‌سازی و رونمایی از دستگاه‌های تزریق پلاستیک پیشرفته، امکان تولید طیفی از اسباب‌بازی‌هایی را فراهم آورد که تا پیش از آن کسی فکرش را نمی‌کرد.

با پایان دهه ۶۰ ، ذائقه مردم تغییر کرد. دوران رایانه شروع شده بود و خیلی از مردم فکر می‌کردند برای ساختن آینده‌ای بهتر باید کودکان از همان سنین کم با این پدیده شگفت آشنا شوند. نتیجه شروع دوره اسبا‌ب‌بازی‌های رایانه‌ای بود.

● آغاز آتاری

با ورود به دهه ۷۰ و ظهور آتاری، دنیایی جدید پیش چشم کودکان گشوده شد. در همین دهه طیف نوظهوری از عروسک‌ها و بازی‌های سرگرم‌کننده وارد بازار شد که کودکان دوره خود را سرگرم کرد و ماند تا نسل ما هم آنها را بشناسد.

دهه ۸۰ دهه تفکر بود. مکعب روبیک در همین دهه ابداع شد و البته برای اولین بار عروسک‌های تخیلی و آینده‌نگر مثل ترنسفورمر در اختیار کودکان قرار گرفت.

عرضه اسباب‌بازی‌های اقتباس شده از کاراکترهای سریال پرطرفدار «استاروارز» یا جنگ ستارگان بازار اسباب‌بازی دنیا را تکان داد. شرکت آمریکایی کنر طی پنج سال ۳۰۰ میلیون عدد از این اسباب‌بازی‌ها را فروخت تا رکوردی تکرار نشدنی برجای بگذارد.

بازی‌های محبوب تاس‌دار مثل مارپله و بازی‌های مشابه آن در همین دهه ابداع شد و خیلی زود محبوبیت فراگیری برای خود دست و پا کرد.

دهه ۹۰ را می‌توان دهه بازی‌های اولیه رایانه‌ای خواند. سگا، مشهورترین و محبوب‌ترین یادمان اسباب‌بازی‌های این دوره است که برای خود بین نوجوانان و حتی بزرگسالان جایگاهی دست و پا کرده بود.

با این همه، اسباب‌بازی‌های عروسکی محبوبیت خود را حفظ کردند و ماندند.

در دهه آخر سده گذشته، بازی‌های رایانه‌ای یکه‌تاز شد. پلی‌استیشن‌ها به بازار آمد و ایکس‌باکس رونمایی شد تا گوی سبقت را از همه برباید.

با این حال، طیف نوظهوری از عروسک‌های محبوب مثل برتز همچنان دل کودکان را در گرو خود داشت و به فروش‌هایی افسانه‌ای دست یافت. خرس عروسکی از محبوب‌ترین عروسک‌های این دهه است که همچنان جای خود را نزد کودکان حفظ کرده است.