گزارش جنگ از زاویه غیر نظامی

گافمن معتقد بود نهادهایی چون زندان یا تیمارستان یا مراکز درمانی خاص به گونه ای شکل گرفته اند که فرد مجبور است هویت شخصی و فردی خویش را فراموش کند و با گذشت زمان هویت جمعی جدیدی پیدا کند به طوری که افراد پس از حضور طولانی مدت در چنین مکان هایی اهداف و ارزش های بزرگ تری را به آن نهاد یا مجموعه مربوط می شود می پذیرد

گافمن معتقد بود نهادهایی چون زندان یا تیمارستان یا مراکز درمانی خاص به گونه‌ای شکل گرفته‌اند که فرد مجبور است هویت شخصی و فردی خویش را فراموش کند و با گذشت زمان هویت جمعی جدیدی پیدا کند به‌طوری که افراد پس از حضور طولانی مدت در چنین مکان‌هایی اهداف و ارزش‌های بزرگ‌تری را به آن نهاد یا مجموعه مربوط می‌شود می‌پذیرد.

گافمن در همین زمینه معتقد است گزارشگرانی که کنترل می‌شوند سعی می‌کنند تا در بین نیروهای نظامی موقعیتی پیدا کنند یا حداقل توسط نیرو‌های نظامی به رسمیت شناخته شوند تا آنها را به عنوان گزارشگران جنگی قبول کنند و حتی عضوی از واحدهای نظامی به حساب بیاورند.

علاوه بر این به هر حال گزارشگران ناچارند در زمان همراهی نیروهای نظامی با آنها بخوانند با آنها آب بنوشند و غذا بخورند و در همه این امور با نیروهای نظامی سهیم باشند.

اگر بنا باشد که گزارشگران روایت جنگ را از زاویه‌ای غیر از زاویه نیروهای نظامی مطرح سازند قطعا فرایند اجتماعی شدن آنها مختل شده است یعنی آنها با تحول دیگری در ذهن خود روبه‌رو شده‌اند که امکان ادامه مسیر قبلی را برایشان ناممکن ساخته است.

سوال مهمی که در اینجا مطرح است این است که آیا گزارشگران مجبورند تا گزارش را تنها از زاویه‌ نظامیان مطرح کنند؟ آیا آنها نمی‌توانند در عین حضور به شکل دیگری عمل کنند؟

جواب این سوال را باید از قول آقای ویلسون شنید او که خود خبرنگار ژورنال ملی بود معتقد بود گزارشگران مثل سگ دوم از مجموعه سگ‌هایی هستند که سورتمه‌ای را می‌کشند، سگ دوم هم سمت راست و هم سمت چپ خود را می‌بیند و هم به مسیر حرکت نگاه می‌کنند اما باید در همان جایی که ثابت نگه داشته شده باقی بماند، اگر او بخواهد جای خود را ترک کند امکانی برایش وجود ندارد مگر این‌که او را کنار بگذارند و از مجموعه حذف شود.

بسیاری از مطالعات اجتماعی نشان داده است که روزنامه‌نگاران و خبرنگاران چه داخل یک اتاق خبری در نیویورک باشند یا این‌که از درون یک پناهگاه در بغداد نسبت به ارسال خبر اقدام کنند در تمامی این حالات آنها باید بوروکراسی شدیدی را تحمل کنند، آنها با محدودیت‌های حرفه‌ای نیز روبه‌رو هستند، در بسیاری از نقاط امکان تهیه گزارش‌ها را آسان می‌کند در حالی که پیدا کردن شهروندانی که بتوان از آنها گزارش تهیه کرد و مطالب مطرح شده توسط آنها ارزش خبری داشته باشد کاری دشوار است.

مارک فیش من به این پدیده دنیای ساخته شده توسط بوروکراسی لقب داده است و این دنیا به گزارشگران می‌گوید که اصولا چه چیزی را باید دارای ارزش خبری دانست و کدام موضوع را فاقد آن تلقی نمود.

برخی از کارشناسان در کنار این محدودیت‌ها با این نکته نیز می‌کنند که طرح مسایل و مشکلات نیرو‌های نظامی از زبان خودشان شنیدنی است، آنها می‌توانند از فداکاری‌های خود بگویند، از دشواری‌هایی که در جریان جنگ با آن روبه‌رو هستند اما در مقابل شنیدن مسایل و مصائب و مشکلات شهروندان عادی دشوار است اگر نگوییم در بسیاری موارد چیزی غیرممکن است زیرا آنها حتی در بیان این‌گونه مسائل نوعی احتیاط پیش می‌کنند.

برایان وایتمن معاون وزیر دفاع آمریکا در امور داخلی نیز بارها در گفتگوهای خود با خبرنگاران به آنها گفته است که شما می‌‌‌توانید در مورد موضوعاتی که مطرح می‌کنید به اعماق بروید و ریشه‌های مسائل را تحلیل کند شما می‌توانید پوشش کامل خبری از تمام وقایع از ایجاد کنید،‌ شما می‌توانید آنچه را که می‌بینید و درک می‌کنید بنویسید و مخابره کنید اما سعی کنید در واحدهای خاص و مکان‌های که برایتان در نظر گرفته شده است حضور داشته باشید تا از نظر جانی امنیت یابید و دچار مشکل نشوید.

گزینه‌های دیگری به جای گزارش‌های کنترل ‌شده‌

اگر چه گزارش‌های کنترل ‌شده شکل اصلی و غالب گزارش‌هایی بوده که در دوران شروع عملیات حمله به عراق مطرح می‌شد اما در کنار آنها دو گزینه دیگر نیز وجود داشت.

بعضی از گزارشگران بنگاه‌های مستقل خبری مایل بودند در بغداد بمانند، آنها به زیرزمین هتل شرایتون و هتل فلسطین در مرکز بغداد رفته بودند و از آنجا عملیات بمباران شهر تلفات انسانی و ویرانی‌‌های ناشی از آن را ملاحظه می کردند. در درون آنها حسی از قدرت‌نمایی غرب و در عین حال ویرانی شهری‌آباد و کشته شدن انسان‌های ب‌گناه با هم ایجاد شده بود.

در طی نخستین هفته‌های جنگ خبرنگاران در جلسات گوناگونی که توسط دولت عراق ترتیب داده شده بود شرکت می‌کردند، نظامیان دولتی عراق برای آنها تورهایی را ترتیب داده بودند و با محافظت نیروهای نظامی آنها را به نقاط گوناگون بغداد می‌بردند تا از نزدیک خرابی‌های و ویرانی‌های ناشی از بمباران را ببینید.

هنگامی که حکومت صدام حسین فرو پاشید، آمریکایی‌‌ها از خبرنگاران خواستند برای مشاهده درگیری‌ها به خیابان‌های شهر بروند در این زمان اختیار با آنها بود که به تنهایی به خیابان‌ها بروند یا به صورت نامحسوس توسط افراد نظامی محافظت شوند.

گزینه دوم درواقع وجود یک خبرنگار مستقل بود که به دور از تمامی محدودیت‌ها و فشارها از آزادی کامل در نقل خبر برخوردار باشد، این موضوع هزینه زیادی در بر داشت اما برخی از مطبوعات که خوانندگان تحصیلکرده‌ای داشتند و سطح عمومی اطلاعات آنها بسیار بالا بود متوقف بودند که چنین گزارش‌هایی را منتشر سازند.

نمونه روشن آن روزنامه نیویورک تایمز بود و در کنار آن به برخی از مجلات و روزنامه‌های مشابه نیز می‌توان اشاره کرد. دست در هفته‌ها و ماه‌هایی که هنوز به آغاز درگیری‌ها باقی‌مانده بود بسیاری از خبرنگاران مستقل از طریق خاک ایران و ترکیه وارد کردستان عراق شده بودند و از نزدیک شاهد پیشرفت‌های آرام نظامی نیروهای کرد عراقی همراه با آمریکایی‌ها بودند.

بویژه آن که این نیروها در مناطقی مثل کرکوک و موصل پیشرفت‌های بیشتری را به دست آورده بودند. گروه دیگری از گزارشگران مستقل نیز ابتدا یک وسیله نقلیه مناسب را تهیه کرده بودند و همراه با نیروهای امنیتی سعی در تهیه گزارش از مناطق دیگر عراق بویژه مناطقی که شدت درگیری در آنها زیاد بود مانند (فلوجه و بصره)‌ داشتند.

نویسنده: اندرو.ام.لیندنر

مترجم: محمدمهدی لبیبی‌