نظریه سقلمه را بشناسید نظریه ای اقتصادی, حاصل پیوند علوم اجتماعی و روانشناسی

باران که می آید, چتر فروش تصمیم می گیرد برای سود بیشتر به قیمت چترهایش اضافه کند و تصور بر این است که مردم هم برای اینکه خیس نشوند, چترهای گران تر او را می خرند در نتیجه در صورت خرید و استقبال مردم, با ایجاد تقاضای جدید و اجباری, چتر فروش به سود بیشتر می رسد ممکن است چتر فروش قیمت چترهایش را چند برابر کند ولی مردم آن را نمی خرند چراکه ترجیح می دهند که خیس شوند تا اینکه پول زور بدهند مردم در هنگام خرید از احساسات و اخلاقیات شان هم استفاده می کنند همین چند خط ساده, تئوری بزرگی را در علم اقتصاد در دل خود جای داده است, نظریه ای آنقدر مهم که صاحب آن, امسال جایزه نوبل را از آن خود کرد و بلومبرگ برای او نوشت جایزه نوبل تلاش می کند تا تحقیقات مهم را با پیامدهای مهم, شناسایی کند اما ریچارد تیلر که جایزه نوبل را دریافت کرد, شاید نخستین کسی باشد که تأثیر مالی بر دستمزد و حقوق میلیون ها نفر از مردم داشته است در متن زیر به بررسی نظریه سقلمه نظریه اقتصادی ریچارد تیلر برنده نوبل اقتصادی 2017 می پردازیم در ادامه بیشتر بخوانید

ریچارد تیلر، استاد دانشگاه شیکاگو، یک اقتصاددان رفتارشناس است، کسی که نظریه های اقتصادی اش را با علوم اجتماعی و روان شناسی پیوند زده و دور از محاسبات خشک اقتصادی، از ساده ترین طرح ها، پیچیده ترین موفقیت ها را خلق کرده تا اثبات کند رفتار مردم، همیشه منطقی نیست و نمی توان فقط بر پایه ریاضیات برای آنها برنامه ریخت و اقتصاد باید چیزی فراتر از اعداد و نمودارهای پیچیده باشد.

تیلر در مطالعات خود نشان داده است که افراد مطابق با تئوری های اقتصادی رفتار نمی کنند. به ادعای او مردم پول نقد خود را در «حساب های روانی» مجزایی همچون پول رهن، پول تعطیلات و پول بازنشستگی می گذارند. سرمایه گذاران نیز به اخبار غیرقابل پیش بینی توجه بیش از اندازه می کنند. مردم بسیار به عدالت اهمیت می دهند و مشتاقند برای مجازات افرادی که رفتاری ناعادلانه داشته اند هزینه بپردازند. نشریه ایندیپندنت درباره تأثیر عملی کارهای تیلر می نویسد:«یک مثال خوب در این مورد، مربوط به سیاست پرداخت بازنشستگی در انگلستان است. با افزایش نگرانی ها در مورد نرخ پایین اندوخته بازنشستگی در میان کارکنان بخش خصوصی، دولت کارفرمایان را مجاز به «ثبت نام خودکار» در طرح های بازنشستگی از سال ۲۰۱۲ کرد. این بدان معنا بود که کارکنان به طور خودکار در طرح مالی یک شرکت قرار می گرفتند، چیزی شبیه به خرید سهام. پس از آن اعانه ماهانه ای از حقوق آنها کسر می شد مگر آنکه خودشان به طور رسمی درخواست معاف شدن داشتند.» بر اساس گزارش ایندیپندنت، این کار بر اساس نظریه ای بود که اعتقاد داشت مردم خودشان واقعاً می خواهند برای بازنشستگی شان پول بیشتری ذخیره کنند اما از انجام این کار به دلیل اینکه از تصمیم گیری آن هراس داشتند و تصمیم گرفتن برایشان سخت بود، امتناع می کردند. به این ترتیب، سقلمه ای ساده، با ثبت نام خودکار از پیش، توانست نرخ پس انداز برای بازنشستگی را افزایش دهد. در سال ۲۰۱۲ طرح ثبت نام خودکار برای بازنشستگی در انگلستان اجرایی شد و در آن زمان، ۲.۷ میلیون نفر در این طرح ها عضویت داشتند اما تعداد آنها در سال ۲۰۱۶، به ۷.۷ میلیون نفر رسید.

در اسپانیا نیز سقلمه ای ساده برای عضویت مردم در طرح های اهدای عضو پس از مرگ مغزی زده شد. تمام مردم به طور خودکار در طرح اهدای عضو پس از مرگ ثبت نام می شوند، مگر آنکه خودشان بخواهند از این طرح خارج شوند. ایندیپندنت می نویسد:«به خاطر همین سیستم اتوماتیک است که اسپانیا به رهبری در جهان برای اهدای عضو تبدیل شده است.»

نظریه سقلمه (Nudge Theory) ، به همین سادگی است. ریچارد تیلر و همکارش در کتابی که با همین عنوان منتشر کرده اند، معتقدند اگر انتخاب های پیش فرض مردم تغییر داده شوند، نتایج بهتری به دست می آید. ایده ثبت نام خودکار در طرح های اهدای عضو در فرانسه هم اجرا شد. ایندیپندنت می نویسد:«اینجا نیز اساس اولیه، مانند همان پرداخت های بازنشستگی است. بیشتر مردم دل شان می خواهد اگر در تصادفی فوت کردند، تا جای امکان اعضای بدن شان را برای حفظ زندگی شخصی دیگر اهدا کنند، اما ممکن است که هیچ وقت فرصت ثبت نام در این طرح را در طول زندگی خود پیدا نکرده باشند.»به این ترتیب با مداخله و دستکاری ساده در تصمیم گیری ها، نتایجی فوق العاده به دست می آید.

سقلمه ای نه فقط برای

آن سوی مرزها

تیلر «سقلمه »ای به سیاستمداران زد و نظریه او به کاخ سفید راه یافت، در طرح های بازنشستگی امریکا به کار بسته شد و اندوخته های مردم را برای بازنشستگی شان چند برابر کرد. بعضی نظریه او را سقلمه و بعضی هم تلنگر ترجمه می کنند، اما هر چه باشد احتمالاً همان چیزی است که فقط دوای درد سرزمین هایی در آن سوی مرزها نیست. گاهی در تحلیل های برجسته ترین اقتصاددانان ایرانی نیز نیاز به تغییر فرهنگ اقتصادی مردم شنیده می شود. حتی مسعود نیلی، دستیار ویژه رئیس جمهوری در امور اقتصادی نیز چند وقت پیش هشدارهایی جدی به زبان آورده و گفته بود:«اقتصاد ایران اکنون یک چهره زیبا دارد و همزمان یک چهره نگران کننده. زیبا از منظر تحقق رشد اقتصادی قابل قبول، تورم تک رقمی و اشتغال زایی نسبتاً بالا و نگران کننده از منظر شش ابرچالشی که اکنون گریبان اقتصاد کشور را بسختی می فشارد؛ مسائل مربوط به منابع آب، بیکاری، صندوق های بازنشستگی، بودجه، نظام بانکی و محیط زیست.» ابرچالش هایی که نیلی از آنها صحبت می کند، بیش از آنکه با اعداد خشک اقتصادی سر و کار داشته باشد، فرهنگ اقتصادی را نشانه گرفته است. خود او نیز می گوید:«اینک با یک واقعیت مواجهیم و آن این است که پارادایم اقتصاد سیاسی مبتنی بر مصرف منابع مالی و طبیعی در اقتصاد ما دیگر امکان تداوم ندارد. شکل موجود تأمین رفاه که دهه ها است اجرا می شود دیگر قابل تداوم نیست، واقعیتی مهم است که باید ابتدا در میان نخبگان درک و پذیرفته شود و بعد با زبانی مناسب و ترتیبی مدبرانه به جامعه منتقل شود. در واقع فارغ از منظر کارشناسی موضوع، نیاز به شکل گیری یک وفاق ملی حول محور پذیرش اشتباهاتی است که طی دهه های گذشته مرتکب شده ایم. وفاقی که باید به دور از هیجانات سیاسی و منازعات حزبی شکل گیرد.» هشدارهای جدی دستیار ویژه اقتصادی رئیس جمهوری، همان سقلمه ای است که در سرزمین های غربی بر پایه نظرات ریچارد تیلر، به سیاستمداران و مردم زده شد تا شکل رفتار اقتصادی آنها، تغییر پیدا کند. چرا که برنده نوبل اقتصادی امسال معتقد است:«اقتصاد متعارف فرض را بر این مبنا گذاشته است که مردم بسیار منطقی هستند، می توانند مانند یک رایانه محاسبه کنند و هیچ مشکلی در کنترل خود ندارند. اما از طریق دانستن آنکه مردم چگونه فکر می کنند، ما می توانیم انتخاب بهترین راه را برای آنها ساده تر کنیم، راهی که برای آنها، خانواده شان و جامعه شان بهترین است.»

نیم نگاه

(Nudge Theory) نظریه سقلمه، به همین سادگی است. ریچارد تیلر و همکارش در کتابی که با همین عنوان منتشر کرده اند، معتقدند اگر انتخاب های پیش فرض مردم تغییر داده شوند، نتایج بهتری به دست می آید

هشدارهای جدی دستیار ویژه اقتصادی رئیس جمهوری، همان سقلمه ای است که در سرزمین های غربی بر پایه نظرات ریچارد تیلر، به سیاستمداران و مردم زده شد تا شکل رفتار اقتصادی آنها، تغییر پیدا کند

اقتصاد متعارف فرض را بر این مبنا گذاشته است که مردم بسیار منطقی هستند، می توانند مانند یک رایانه محاسبه کنند و هیچ مشکلی در کنترل خود ندارند