اقتصاد گردشگری و نقش دولت

با وجود تقاضای زیاد برای خدمات گردشگری در ایران، امکانات کمی و کیفی در این بخش بسیار نازل است. دلیل این امر را می‌توان در دخالت‌های گسترده دولت جست‌وجو کرد.
طبق گفته رییس ستاد …

با وجود تقاضای زیاد برای خدمات گردشگری در ایران، امکانات کمی و کیفی در این بخش بسیار نازل است. دلیل این امر را می‌توان در دخالت‌های گسترده دولت جست‌وجو کرد.

طبق گفته رییس ستاد تسهیلات سفرهای کشور، در ۱۶ روز تعطیلات عید حدود ۱۲۰ میلیون نفر-سفر انجام شده است. (با توجه به جمعیت ۷۵ میلیونی ایران این رقم کمی عجیب به نظر می‌رسد. می‌توان حدس زد که هر نفر-سفر بر مبنای جابه‌جایی یک فرد بین دو شهر تعریف شده است. به این ترتیب فردی که در طول این تعطیلات در پنج شهر اقامت کرده است، در آمار پنج نفر-سفر محسوب می‌شود.) این حجم بزرگ گردشگری در ایران زمینه بسیار خوبی برای شکل‌گیری این صنعت و ایجاد درآمد برای بسیاری از افراد، به خصوص در مناطق دور از مرکز، است. جوان بودن جمعیت ایران از جمله عواملی است که رواج گردشگری را باعث می‌شود. بنابراین تقاضا برای آن تقاضای مقطعی نیست.

صنعت گردشگری و هتلداری در ایران به دلایل متعدد بسیار کمتر از میزان بالقوه‌اش گسترش داشته است. آمار استفاده از هتل‌ها بیانگر این امر است.

آمار ثبت شده اقامت در این مسافرت‌ها، طبق گفته مسوول فوق، نشان می‌دهد که حدود چهل میلیون نفر-شب اقامت وجود داشته است. با توجه به اینکه تمامی اقامت‌ها ثبت نمی‌شوند، احتمالا آمار واقعی تقاضا برای محل اقامت بیش از این است.

از این تعداد اقامت‌ها فقط شش درصد آنها در هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، و مهمان‌پذیرها بوده است. چادرهای اقامتی، مدارس، زائرسراها و حسینیه‌ها، کمپینگ‌ها و منازل استیجاری با پوشش دادن ۳۵ درصد تا ۱۱ درصد تقاضا برای مکان اقامت همگی نقش بیشتری از هتل‌ها داشته‌اند.

این آمار نشان می‌دهد که هتل‌ها، که طبق تعریف برای خدمت‌دهی به مسافران ساخته می‌شوند، کمترین نقش را در این امر دارند. مدارس، حسینیه‌ها و چادرها محل‌های مناسبی برای اسکان مسافران نیستند. این مراکز نه امکانات لازم را دارند و نه رفاه لازم را فراهم می‌کنند. استفاده از آنها از روی ناچاری و به دلیل عدم در دسترس بودن هتل با قیمت مناسب است.

نقش صنعت هتلداری در تولید کشور بسیار ناچیز است. دو بخش رستوران و هتل کمتر از ۴/۰ درصد تولید کشور را عرضه می‌کنند. (این آمار مربوط به حساب‌های ملی سال ۱۳۸۶ است). من آمار تفکیکی هتل و رستوران را ندارم، ولی به نظر نمی‌رسد که سهم رستوران از این ۴/۰ درصد ناچیز باشد.

اگر سیاست‌های درست در این زمینه اتخاذ شود و تقاضاهای موجود و نیز تقاضاهایی که به دلیل عدم وجود امکانات مناسب در حال حاضر دیده نمی‌شوند به بخش هتلداری منتقل شود می‌توان شاهد رشد بسیار سریع این بخش بود. به نظر من، دخالت دولت در این صنعت مهم‌ترین عامل ایجاد این مشکل است. دو مساله در این رابطه به ذهن من می‌رسد.

اولین مساله عدم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در هتل‌سازی است. دولت مالیات‌های سنگینی به هنگام ساخت‌و‌ساز می‌گیرد. شخصا چندین هتل نیمه ساخته را به خاطر دارم که گفته می‌شد به دلیل تقاضای مالیات بالا برای ساخت، نیمه کاره رها شده بود. اگر دولت این مالیات‌ها را کاهش دهد می‌تواند کمک بزرگی به گسترش این بخش بکند.

مساله مهم‌تر که هم انگیزه ساخت هتل را کم می‌کند و هم استفاده از هتل‌های موجود را با مشکل مواجه می‌کند، دخالت دولت در تعیین قیمت برای هتل‌ها است. تا جایی که من اطلاع دارم، قیمت هتل‌ها توسط دولت دیکته می‌شود. این قیمت بر مبنای درجه هتل تعیین می‌شود و در تمام طول سال ثابت است (اگر اشتباه می‌کنم تصحیح کنید.) در حالی که تقاضای هتل در زمان‌های مختلف بسیار متفاوت است. هتلداری در واقع به معنای استفاده حداکثر از این

نوسانات است.

هتلداران با پیشنهاد قیمت‌های متفاوت به گروه‌های درآمدی مختلف و نیز در زمان‌های مختلف از سال و حتی هفته می‌توانند گستره بزرگی از مشتریان را پوشش دهند. آزادی قیمت‌گذاری همچنین امکان رقابت قیمتی برای کسب مشتری را فراهم می‌کند که باعث کاهش قیمت و افزایش کیفیت خدمات می‌شود.

در نهایت، هم هتل به قیمت مناسب در دسترس مسافران قرار می‌گیرد و هم هتلداران درآمد کسب می‌کنند. این درآمد باعث افزایش انگیزه سرمایه‌گذاری در این صنعت می‌شود. به این ترتیب رفاه مسافران داخلی افزایش می‌یابد و نیز زمینه برای جذب گردشگران خارجی، که معمولا تقاضای خدمات با کیفیت بالا دارند، فراهم می‌شود.

http://irpdonline.wordpress.com