فقر روز افزون مردم در هند زنگ خطری برای حزب حاکم

در حالی كه ثروتمندان كنونی هندوستان از ابراز وجود و بهره مندی از مواهب ثروت ابایی ندارند سه چهارم جمعیت ۱ ۱ میلیارد نفری هندوستان در فقر و فاقه به سر می برند براساس آمار رسمی در كشور هند در دو دهه گذشته زاغه نشینی بیش از دوبرابر شده و از ۹ ۲۷ میلیون نفر در ۱۹۸۱ به ۸ ۶۱ میلیون در سال ۲۰۰۱ رسیده است و از زمانی تشدید شده كه اقتصاد هندوستان گرایش های كاپیتالیستی سرمایه داری را تشدید كرده است

موكش امبانی، یكی از ثروتمندترین مردان هندوستان است.اخیرا مطبوعات این كشور و همچنین بی‌بی‌سی گزارش كرده‌اند او قصد دارد آسمان‌خراش ۲۷ طبقه‌ای در قلب شهر تجاری مومبای (بمبئی سابق) به ارزش یك میلیارد دلار بسازد، آن هم در شهری كه بیش از هفت‌میلیون نفر از مردم در شرایط نامطلوب و در خانه‌های بسیار محقر و در زاغه‌ها زندگی می‌كنند و تعداد زیادی از جمعیت ۱۲ میلیون نفری مومبای از امكانات پایین‌تر از حد استاندارد برخوردارند.

جالب است بدانید كه این برج یك میلیارد دلاری تقریبا معادل درآمد یك سال ۵/۱ میلیون شهروند هندی است. نام برجی كه موكش امبانی می‌سازد «آنتیلیا» (Antilia) به معنی جزیره اسطوره‌ای است. او و برادرش آنیل وارثان شركت ریلاینس‌گروپ، بزرگ‌ترین كمپانی خصوصی هندوستان هستند.

این شركت خصوصی در زمینه پتروشیمی و نساجی فعال است. بر اساس گزارش مجله معروف فوربس كه زاغ سیاه ثروتمندان آمریكا و دنیا را چوب می‌زند موكش پنجاه ساله در سال ۲۰۰۷ در فهرست ثروتمندان دنیا مقام چهاردهم را به دست آورده و ثروت او حدود ۲۰ میلیارد دلار است.

معمار این آسمان‌خراش می‌گوید كه شش طبقه آن به پاركینگ و بلافاصله بالای پاركینگ به مسكن ۶۰۰ خدمتكار اختصاص دارد، هشت طبقه مخصوص سرگرمی از جمله سالن تئاتر،‌ استخر شنا، چند طبقه مخصوص میهمانان و... چهار طبقه آخر هم به همسر و سه فرزند و مادر موكش تعلق دارد كه منظره آن از بالا، سواحل دریای عمان است.

نظیر این ساختمان را فقط افرادی مثل لاكشمی میتال غول صنعت فولاد هند در اختیار دارند كه سال گذشته در لندن منزلی به ارزش ۶۰ میلیون پوند خریداری كرد. جالب اینجاست كه معمار این ساختمان در مصاحبه با تایمزآنلاین هندوستان گفته است: «ثروتمندترین شهروندان ما معمولا عادت داشتند پول و ثروت خود را مخفی نگاه دارند، آنها اغلب از سوارشدن به خودروهای بنز یا سایر خودروهای لوكس و تجملی پرهیز می‌كردند، اكثر آنها آپارتمان‌های كوچك را ترجیح می‌دادند حتی امبانی پدر این خانواده هم در یك واحد آپارتمان كوچك در یك مجتمع زندگی می‌كرد، آنها دوست نداشتند به چشم بیایند و از مالیات‌چی‌ها می‌ترسیدند. اما آن دیدگاه اكنون از ذهن‌ها رخت بربسته.»

در حالی كه ثروتمندان كنونی هندوستان از ابراز وجود و بهره‌مندی از مواهب ثروت ابایی ندارند سه‌چهارم جمعیت ۱/۱ میلیارد نفری هندوستان در فقر و فاقه به سر می‌برند. براساس آمار رسمی در كشور هند در دو دهه گذشته زاغه‌نشینی بیش از دوبرابر شده و از ۹/۲۷ میلیون نفر در ۱۹۸۱ به ۸/۶۱ میلیون در سال ۲۰۰۱ رسیده است و از زمانی تشدید شده كه اقتصاد هندوستان گرایش‌های كاپیتالیستی (سرمایه‌داری) را تشدید كرده است.

در وضعیت فعلی بیش از ۴۲ درصد خانواده‌های مومبای استطاعت زندگی در فضایی حدود ۱۰ متر مربع را دارند. این روزها روزنامه‌های كثیرالانتشار و جهانی «وال استریت ژورنال» و «فایننشال تایمز» آگهی‌هایی به چاپ می‌رسانند كه در مورد فروش زمین‌های زاغه‌نشینان است و از آن به عنوان «بزرگترین فرصت قرن» و «منبع درآمد دائمی» یاد می‌كنند در حالی كه آرپوتام جاكین، دبیركل فدراسیون ملی حمایت از زاغه‌نشینان هند در یك كنفرانس مطبوعاتی این سوال را مطرح می‌كند كه چگونه فروش زمین در مومبای به سرمایه‌داران بین‌المللی، باعث بهبود وضع زندگی مردم هند خواهد شد؟ این اقدام چیزی جز زمین‌خواری نیست.

● كاشتن تخم نفرت و كینه «دارا» در دل «ندار»

منموهان سینگ، نخست‌وزیر هندوستان در سومین سالگرد به قدرت رسیدن حزبش، اتحاد پیشرو واحد یا UPA مخففUnited Progressive Alliance -كه اكثریت كنگره هندوستان را در اختیار دارد- به نخبگان اقتصادی كشورش هشدار داد هندوستان در آستانه یك ناآرامی عظیم اجتماعی قرار دارد.

او در سخنرانی خود در كنفرانس سالانه «كنفدراسیون صنایع هندوستان» از نخبگان اقتصادی و صاحبان بنگاه‌های عظیم تجاری خواست كه به «منشور اجتماعی» هندوستان كه ۱۰ بند دارد گردن نهند تا رشد اقتصادی در هند هم‌جهت با اقدامات محرومیت‌زدایی باشد.

آنچه در این سخنرانی جلب توجه می‌كرد هشداری بود كه وی به غول‌های اقتصادی داد و گفت اختصاص دستمزد‌ها و مزایای سرسام‌آور به مدیران اجرایی و همچنین خودنمایی‌ها و فخرفروشی‌های دون‌شأن، زشت و زننده و جلب توجه مردم به ثروت‌های انباشته، موجب گسترش ناآرامی‌های اجتماعی می‌شود.

با وجودی كه هندوستان در چند دهه گذشته رشد اقتصادی مناسبی داشته اما به اعتراف نخست‌وزیر این كشور دغدغه‌های زیادی وجود دارد كه باید به آنها رسیدگی كرد و مهمترین آن وضعیت افرادی است كه در فقر و فاقه مطلق به سر می‌برند.

سینگ از نخبگان اقتصادی هند خواسته است در بنگاه‌های اقتصادی خود اهمیت بیشتری به بهداشت، سلامت،‌ رفاه و آموزش كارگران و فرزندان آنان داده شود و توجه اصلی این بنگاه‌ها باید به جای فرار از مالیات به «مسوولیت‌های اجتماعی» معطوف شود.

نخست‌وزیر هند از صاحبان صنایع این كشور خواسته است كه در بنگاه‌های اقتصادی خود از نیروی افرادی كمك بگیرند كه در پایین‌ترین سطح برخورداری از مواهب قرار دارند؛ به‌خصوص برای اقوام «دالیتس» – فرزندان قومی كه در هندوستان به عنوان نجس شناخته می‌شوند- و سایر قبایل عقب‌مانده-OBC- برنامه‌ای داشته باشند.

نخست‌وزیر هندوستان در سخنرانی خود به این نكته اشاره كرد كه با گسترش رسانه‌های الكترونیكی اكنون حتی روستاهای دورافتاده نیز به آخرین اطلاعات و اخبار دسترسی دارند و متاسفانه به نمایش گذاشتن ولخرجی‌ها، به رخ كشیدن‌های ثروت‌های انباشته شده در مراسم ازدواج و سایر مراسم جشن و سرور خانوادگی موجب برانگیختن خشم مردمی است كه در فقر مطلق زندگی می‌كنند و به نوعی توهین به مردم تلقی می‌شود. چنین رفتاری از لحاظ اجتماعی هدر دادن منابع و كاشتن تخم نفرت و كینه «دارا» در دل «ندار» است.

سینگ در سخنرانی خود با اشاره به موقعیت مشابه هند با اواخر قرن نوزدهم اروپا و با نقل قول از «جان منیارد كینز» گفت: دقیقا همین توزیع نامساوی ثروت كه موجب انباشت ثروت و بهبود وضع سرمایه است مهمترین مشخصه قرن نوزدهم است اما سرمایه‌داران قرن نوزدهم اروپا پول و سرمایه انباشته شده را در بهبود و توسعه جامعه دوباره سرمایه‌گذاری كردند اما متاسفانه امروز در هندوستان رشد اقتصادی و انباشت ثروت صورت می‌پذیرد اما این پول انباشته شده صرف سرمایه‌گذاری مجدد نمی‌شود و به شدت به مصرف‌گرایی صرف آن هم در چشم و همچشمی‌های وخیم دامن می‌زند.

● تداوم فقر، حاصل سیاست‌های دولت

شاید سخنان نخست‌وزیر هند زیبا و درست به نظر آید اما حقیقت این است كه ادامه این افزایش در شكاف طبقاتی در جامعه هند نتیجه سیاست‌های دولت او هم هست؛ حزب اتحاد پیشرو واحد یا UPA سه سال پیش در نتیجه پشت كردن مردم به سیاست‌های نئولیبرال‌ها در هند به قدرت رسید.

به خصوص رای مردم هند به حزب اتحاد پیشرو در واكنش به نوع حكومت‌داری حزب «بهاراتیا جوناتا» (BJP) و دولت به ریاست ائتلاف دموكراتیك ملی بود. هرچند حمایت حزب كمونیست و جبهه چپ (ماركسیستی) درهند از اتحاد پیشرو در پیروزی آنها بی‌تاثیر نبود.

حزب اتحاد پیشرو با این وعده سه سال پیش به حكومت درهند رسید كه با اصلاحات اقتصادی در صدد تامین منافع «عام آدمی» -منظور عامه مردم- است، اما در عمل بخش خرده‌فروشی در هند را دو دستی تقدیم نظام سرمایه‌داری خارجی كرد.

دولت هند در این سه سال گذشته به تقلید از روش چینی‌ها از سیاست منطقه ویژه اقتصادی حمایت كرد و در نتیجه با كاهش شدید مالیات بنگاه‌های اقتصادی «شراكتی استراتژیك» با ایالات متحده را در دستور كار قرار داد. به این ترتیب می‌توان تشخیص داد نباید سخنان سینگ را جدی گرفت وقتی كه در سخنرانی خود می‌گوید اساس دستورالعمل‌های دولت وی اتخاذ سیاست‌هایی است كه موجب تداوم رشد اقتصادی همزمان با بهبود عملكرد اقتصادی، افزایش اشتغال مولد، كاهش فقر و توسعه انسانی است.

چون تاكنون در سه سال گذشته این دستورالعمل‌ها و این سیاستگذاری‌ها به تشدید شكاف طبقاتی و افزایش فقر منجر شده است. درحقیقت زمانی كه رشد سالانه هند به ۸ تا ۹ درصد رسیده تخصیص بخش ناچیزی از درآمد ناخالص ملی به هزینه‌های اجتماعی نشان می‌دهد كه بین حرف و عمل دولت كنونی در هند فاصله زیاد است.

در حال حاضر دولت هند فقط ۳ درصد درآمد ناخالص ملی را به آموزش و تنها یك درصد آن را به بهداشت اختصاص داده است. دولت هند به جای تخصیص اعتبار به بخش كشاورزی كه بیش از ۶۰ درصد اقتصاد این كشور را تشكیل می‌دهد بودجه نظامی خود را افزایش داده و براساس آمار منتشره، هندوستان در سال ۲۰۰۷ هزینه‌های نظامی خود را ۷درصد نسبت به سال پیش افزایش داده است و اگر این میزان با سال ۲۰۰۴ یعنی زمان به قدرت رسیدن این دولت مقایسه شود حدود ۹/۱۷ درصد بودجه نظامی این كشور افزایش یافته است.

بعضی از تحلیلگران عدم بروز واكنش شدید علیه نابرابری و ناامنی اجتماعی را به حمایت گرایش‌های جبهه چپ در هند نسبت می‌دهند و اعتقادشان این است كه احزاب چپ و مخالف در حال حاضر حزب حاكم UPA را به حزب برتری‌جوی هندوی «BJP» ترجیح می‌دهند و از به قدرت رسیدن دوباره آنان واهمه دارند حتی اگر هندوستان به كارگاهی با كارگران ارزان برای نظام سرمایه‌داری جهانی تبدیل شود.

البته هر وقت سیاستمداری دم از محرومان و نجات بینوایان زد باید به وضعیت و محبوبیت حزبش نگاه كرد و كمی دقت در اوضاع سیاسی و محبوبیت حزب حاكم به ویژه در انتخابات‌های اخیر نشان می‌دهد كه نخست‌وزیر هند بی‌دلیل نگران نیست و بی‌خود به یاد محرومان و بینوایان نیفتاده است.

در انتخابات اخیر در ایالت آترپرادش، پرجمعیت‌ترین ایالت هندوستان حزب UPA فقط ۱۰ درصد آرای مردم را به خود اختصاص داده است. همین انتخابات كه برای مجمع برگزار شد زنگ خطری بود برای انتخابات سراسری آتی در هندوستان در سال ۲۰۰۹. ضمن آنكه زمزمه‌هایی از ناآرامی اجتماعی در ایالت اندهاراپرادش برسر اصلاحات ارضی و اعتراض‌هایی علیه تصاحب زمین‌ها برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در غرب بنگال به گوش می‌رسد.

علیرضا عبادتی