«داروساز» مشاور دارویی است نه داروفروش

برخلاف آنچه از لغت داروسازی برداشت می شود, فعالیتهای حرفه ای داروسازان فقط به ساختن دارو, که صد البته فرآیندی پیچیده و کاملا تخصصی است, خلاصه نمی شود

● دستیار داروسازی بالینی

برخلاف آنچه از لغت داروسازی برداشت می شود، فعالیتهای حرفه ای داروسازان فقط به ساختن دارو، که صد البته فرآیندی پیچیده و کاملا تخصصی است، خلاصه نمی شود. بلکه داروسازانی هستند که بعد از ورود یک دارو به عرصه مصرف، همه اطلاعات و مهارتهای خود را بکار می برند تا به قولی عامیانه، دارو به بیمار بسازد یا بیفتد. شاید جالب باشد اگر بدانید همین افتادن یا ساختن دارو به بیمار که در ظاهر امری آسان و بعضاً مرتبط با شانس تلقی می شود، بدون بکارگیری اطلاعات تخصصی و مهارتهای تجربی اتفاق نمی افتد.

پس از آنکه پزشک به دنبال انجام معاینات و بررسی های لازم، با وجود همه پیچیدگی ها و تشخیص بیماری رسید، داروساز می تواند به عنوان مشاور دارویی برای پزشک قبل از تجویز دارو، نقشی منحصر به فرد ایفا نماید. پس از تجویز دارو توسط پزشک، داروساز می تواند با راهنمایی بیمار و ارایه مشاوره دارویی به وی چون پلی باشد میان پزشک و بیمار که در به ثمر نشستن زحمات پزشک و تلاش بیمار برای بهبودی و درمان بسیار مؤثر واقع شود.

شاید باتوجه به کمرنگ بودن نقش حقیقی داروسازان در بسیاری از داروخانه ها، پذیرش این امر که داروساز داروفروش نبوده بلکه دارای جایگاهی مؤثر و کلیدی در روند درمان می باشد، دشوار باشد. پس از آنکه بیمار نسخه داروهای تجویز شده توسط پزشک را به داروخانه می آورد، تکنسین های دارویی شاغل در داروخانه به اصطلاح نسخه را می پیچند، یعنی پس از خواندن نسخه و ارائه اطلاعات اولیه در مورد موجودی و قیمت داروها به بیمار، باتوجه به چگونگی پوشش بیمه، قیمت داروها و مبلغ پرداختی را در نسخه درج کرده و داروهای مذکور را همراه با نسخه در سبدی گذارده و آنرا به داروساز تحویل می دهند.

داروساز نیز به بررسی مطابقات داروها با نسخه پرداخته و نوع داروها، شکل دارویی (قرص، آمپول، پماد، شربت و...) و تعداد آنها را کنترل نموده و به صورتی گذرا نسخه را نیز از نظر قیمت داروها و تطبیق آن با قوانین بیمه در صورت پوشش اقلام دارویی موجود، مرور می نماید. در مرحله بعد داروساز به بررسی علمی نسخه می پردازد تا دارو، این حاصل زحمات چندین ساله متخصصان شاخه های مختلف داروسازی در سراسر دنیا، به صورتی درست و صحیح مصرف شود.

گاهی اوقات به دلیل طبیعت پیچیده و شرایط پرمشغله طبابت، بروز برخی اشتباهات در تجویز داروها اجتناب ناپذیر است. به ویژه آنکه به دلایل متعدد و مختلف، نقش داروسازان به عنوان مشاوران دارویی در مراکز درمانی کشور ما، تعریف نشده است و میان پزشکان به عنوان تجویزکنندگان دارو و داروسازان به عنوان داروشناسان متبحر در زمینه کاربرد و مصرف دارو، فاصله زیادی وجود دارد.

داروساز در صورت برخورد با چنین اشکالاتی می تواند با وجود این فاصله زیاد مکانی و گاهی فکری با پزشک، ارتباطی درست و اصولی با وی برقرار نماید. پس از برقراری این ارتباط، داروساز ضمن استفاده و بهره مندی از اطلاعات تخصصی حوزه طب طی مکالمه با پزشک، اطلاعات و مهارتهای دارویی خود را بی دریغ و خالصانه در اختیار او قرار دهد.

از این تبادل اطلاعات، پزشک داروساز و بیمار، هر سه استفاده برده و زمینه چنین همفکری هایی که در بهبود شیوه درمان بیماری ها و تجویز و مصرف منطقی دارو بسیار تأثیرگذار است، فراهم خواهد شد.

عوامل مختلفی از جمله پیچیدگی ها و مشغله موجود در حوزه طبابت، به ویژه در کشور ما، سبب می شود بیشتر بیماران برای شروع دارو درمانی و اهمیت مصرف دارو توجیه نشده باشند. در نتیجه بیمار زمانیکه برای تهیه داروهای خود به داروخانه مراجعه می کند در مورد علل تجویز داروها و اهمیت مصرف آنها سؤالات، ابهامات و تردیدهای بسیاری دارد. اینجاست که داروساز با اطلاعاتش در مورد بیماریها، جایگاه داروها در درمان هر نوع بیماری و اهمیت مصرف دارو در هر مورد، می تواند به سؤالات بیمار پاسخ دهد و با رفع تردیدها و ابهامات موجب دلگرمی وی در شروع مصرف داروها گردد.

در کنار دلایل تجویز دارو و اهمیت مصرف آن، بیمار سؤالات بسیاری در مورد چگونگی مصرف دارو، تفاوت کیفیت های محصولات شرکت های مختلف، عوارض احتمالی یا تداخلات و... خواهد داشت. داروساز باید پس از بررسی علمی نسخه توصیه های لازم را در مورد شیوه مصرف داروها علاوه بر درج آن به صورت کامل و خوانا بر روی دارو، به طور شفاهی برای بیمار توضیح دهد.

گاهی نیز با اعمال روشهایی خاص تداخل میان داروها به حداقل می رسد. به عنوان مثال در صورتی که بیمار قرار است مکمل حاوی کلسیم و آنتی بیوتیک سیپروفلوکساسین مصرف نماید، با رعایت حداقل فاصله زمانی ۲-۳ ساعته میان مصرف این دو دارو، کلسیم به سیپروفلوکساسین در دستگاه گوارش متصل نشده و مانع جذب آن نمی شود. در نتیجه درمان عفونتی که به موجب آن پزشک سیپرو فلوکساسین را تجویز نموده بخوبی انجام می شود.

در بسیاری از مواردی که بیمار به دنبال مصرف دارو دچار عارضه می گردد، پیش از هر کس این مسئله را با اولین داروساز در دسترس در میان می گذارد. در صورتی که داروساز به طور کامل در مورد وضعیت بیمار، سایر بیماری ها، کل داروهای مصرفی و چگونگی مصرف آنها، مصرف برخی موادغذایی یا داشتن یکسری عادات خاص با بیمار صحبت نموده و توصیه هایی جهت کاهش یا رفع عارضه ارائه و در موارد لزوم بیمار را جهت مراجعه مجدد به پزشک ترغیب نماید، نقش مهمی در حفظ پیوستگی روند درمان ایفا کرده است.

داروساز باید این ارتباط را به گونه ای با بیمار برقرار سازد که ضمن مخدوش نکردن ارتباط پزشک و بیمار و جلب اعتماد بیمار نسبت به پزشک و روش درمانی، اطلاعات علمی مناسب و لازم را در اختیار وی قرار داده و بعنوان مشاور دارویی، امین و رازدار بیمار باشد.

این امر زمانی محقق خواهد شد که پزشکان، داروسازان و بیماران همه و همه نسبت به جایگاه، وظایف و نقش داروساز در تجویز و مصرف منطقی دارو واقف بوده و آنرا جزئی جدایی ناپذیر از حلقه درمان بدانند.

مریم تقی زاده قهی