قلعه ضحاک

در قدیم‌الایام مردم استان آذربایجان‌شرقی به دلیل دارا بودن شرایط کوهستانی منطقه همواره دژها و قلعه‌های خود را در ارتفاعات و بلندی‌ها احداث می‌کردند تا به این طریق از آب …

در قدیم‌الایام مردم استان آذربایجان‌شرقی به دلیل دارا بودن شرایط کوهستانی منطقه همواره دژها و قلعه‌های خود را در ارتفاعات و بلندی‌ها احداث می‌کردند تا به این طریق از آب و خاک و ناموس خود دفاع کنند. یکی از این آثار و ابنیه‌ها قلعه تاریخی ضحاک یا اژدهاک هشترود است.قلعه ضحاک که قدمت آن با توجه به آثار کشف شده به هزاره دوم ق. میلاد تا دوران ایلخانی تخمین زده می‌شود در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان هشترود آذربایجان شرقی و در بلندی‌های کوه سرمه‌لو و در ارتفاع ۱۸۰۰ متری واقع شده و احتمالا معبدی زردشتی یا محلی برای پادگان نظامی محلی بوده است.

همچنین وجود چهار طاق پارتی ساسانی در این مجموعه و آثاری از دوران اسلامی اهمیت این قلعه را دو چندان کرده است. این قلعه حدود ۱۰ کیلومتر درازا و یک تا دو کیلومتر پهنا دارد و از عظیم‌ترین محوطه‌های باستانی استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود.ساخت این قلعه در چنین منطقه‌ای ماحصل ذوق و هنر انسان‌های ادوار مختلف تاریخی بوده و به دلیل سختی راه دسترسی به جز آسیب‌های حوادث طبیعی چون زلزله باد و باران و... تا حدودی از آسیب‌های انسانی در امان مانده است.

این قلعه را نخستین‌بار سرهنگی انگلیسی به نام مونت ایت در سال ۱۸۳۰ کشف کرد و در حوالی سال ۱۸۴۰ راولین سن مطالعاتی جهت کشف دست نوشته‌های سنگی روی آن انجام داده است.در ساختمان این بنا از آجرهایی به ابعاد ۳۲ در ۳۲ و ضخامت حدود ۸ سانتی‌متر با ملات گچ که در منطقه به وفور یافت می‌شود استفاده شده و از صخره‌های موجود نیز به عنوان پی بنا بهره‌برداری شده است.در حفاری‌های سال ۸۶ از داخل آوارها تعدادی قطعات گچبری نیز بدست آمده که نقوش به کار رفته در آنها نقوش هندسی، حیوان، انسان، گل و گیاه هستند و تعدادی از آنها داخل ویترین‌های شیشه‌ای به نمایش گذاشته شده‌اند.

بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین نقش و گچبری یافت شده گردونه خورشید است که هم اکنون در موزه تبریز نگهداری می‌شود. در آثار به جای مانده از این قلعه جایگاه دروازه‌ای مشخص است که در اطراف آن سفال‌های متعلق به هزاره دوم ق.م یافت شده است که از قدمت آن حکایت می‌کند.همچنین در گوشه این قلعه بنای مکعب مستطیل شکلی قرار دارد که به دوره ساسانی و اشکانی برمی‌گردد. در نمای غربی کتیبه‌ای تزئینی مرکب از صفحات گچبری شده به جای مانده است.این قلعه تاریخی که همه ساله پذیرای تعداد زیادی از گردشگران و علاقه‌مندان آثار تاریخی است در سال ۱۳۴۱ با شماره ۴۳۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

سعیده دلال علیپور