گاز مهمترین منبع انرژی جهان در آینده

مؤسسه تحقیقات انرژی كمبریج در گزارشی پیش بینی كرد مصرف گاز طبیعی و ال ان جی رشد چشمگیری خواهد یافت و كشورهای صنعتی وابستگی بیشتری به واردات گاز پیدا خواهند كرد

مؤسسه تحقیقات انرژی كمبریج در گزارشی پیش بینی كرد: مصرف گاز طبیعی و ال. ان. جی رشد چشمگیری خواهد یافت و كشورهای صنعتی وابستگی بیشتری به واردات گاز پیدا خواهند كرد.

در گزارش مؤسسه تحقیقات انرژی كمبریج آمده است: واردات «ال. ان. جی» اروپا و آسیا در زمستان آتی افزایش چشمگیری خواهد یافت و آمریكا كه بزرگترین بازار گاز طبیعی است، حدود ۲۰ درصد كل گاز جهان را مصرف خواهد كرد.

بر اساس این گزارش، تقاضای جهانی «ال. ان. جی» تا سال ۲۰۲۰ سالانه ۱۰ درصد رشد خواهد كرد. تداوم افزایش بهای نفت در دو سال اخیر و تأكید كارشناسان بر به اوج رسیدن تولید آن، مصرف كنندگان را به فكر منابع انرژی دیگر به جای نفت انداخته است. در حال حاضر اكثر كارشناسان انرژی معتقدند تنها گاز طبیعی است كه قابلیت جایگزینی نفت در سده جاری میلادی را دارد.

صندوق بین المللی پول نیز پیش بینی كرده است كه بازار جهانی نفت در دهه های آینده كماكان پرنوسان باقی خواهد ماند، به علاوه این كه كشورهای عضو سازمان توسعه و همكاری اقتصادی شدیداً به منابع نفتی خاورمیانه وابسته خواهند ماند.

این گزارش می افزاید: بازار نفت در حال رسیدن به دوران اوج مصرف و تولید است كه نهایتاً به قیمت هر بشكه فراتر از ۱۰۰ دلار منتهی خواهد شد. كشورهای عضو سازمان توسعه و همكاری اقتصادی در چند دهه اخیر سعی كرده اند با افزایش صرفه جویی، مصرف بهینه انرژی، افزایش مالیات های سوخت (در اروپا و ژاپن) و حركت تدریجی از صنایع سنگین به سبك، وابستگی فراوان خود به نفت را كاهش دهند.

هر چند وقوع یك شوك بزرگ در بازار عرضه نفت خام غیرمحتمل به نظر می رسد، اما حتی نفت هر بشكه ۸۰ دلار نیز موجب كاهش قابل توجه رشد اقتصادی كشورهای واردكننده نفت خام خواهد شد.

مثلاً پیش بینی می شود نفت ۸۰ دلاری موجب كاهش ۱‎/۲ تا ۱‎/۷ درصدی رشد اقتصادی كشورهای صنعتی آسیا و كاهش ۳ درصدی رشد اقتصادی كشورهای فقیر و بدهكار جهان خواهد شد. همچنین نفت ۸۰ دلاری موجب كاهش ۰‎/۵ تا ۰‎/۷ درصدی رشد اقتصادی كشورهای صنعتی جهان نیز می شود.

در حال حاضر سوخت های فسیلی (زغال سنگ، گاز و نفت) مهمترین منبع انرژی جهان محسوب می شود و چهار پنجم كل انرژی مصرفی دنیا را تأمین می كند. بنابر اعلام مركز اطلاعات انرژی آمریكا نفت خام، زغال سنگ و گاز طبیعی به ترتیب ۳۹‎/۲۶ و ۲۱‎/۷ درصد انرژی مصرفی جهان را تأمین می كنند.

با توجه به تداوم افزایش بهای نفت، پیش بینی می شود مصرف كنندگان (خصوصاً در كشورهای پیشرفته) به تدریج از استفاده از نفت خام به منزله انرژی اصلی به منابع دیگر انرژی روی آورند.

مؤسسه تحقیقات انرژی كمبریج معتقد است برای مقابله با روند افزایش بهای نفت، كشورهای مختلف جهان باید منابع متنوع انرژی برای خود در نظر بگیرند. از دیدگاه این مؤسسه برای كاهش وابستگی به نفت، مصرف كنندگان باید گاز طبیعی و انرژی های تجدیدپذیر را مدنظر قرار دهند.

كشورهای عمده تولید كننده نفت خام منطقه خاورمیانه كه دوسوم ذخایر قطعی نفت جهان را در اختیار دارند، در دهه های آینده با رقبای جدیدی برای نفت خام مواجه خواهند شد كه مهمترین آنها گاز مایع ال. ان. جی، نفت گاز مایع (G.P.L) گاز جی.تی.ال و انرژی هسته ای هستند. در طول یك دهه گذشته، مصرف گاز طبیعی در بخش های مسكونی و صنعتی در سطح جهان افزایش قابل توجهی یافته است و كارشناسان متعدد انرژی معتقدند گاز طبیعی گزینه جایگزین نفت در قرن ۲۱ خواهد بود. علاوه بر نگرانی ها نسبت به افزایش بهای نفت، نگرانی های زیست محیطی نسبت به تأثیر مصرف نفت بر گرم شدن زمین، از دیگر عوامل مهم روی آوردن به مصرف انرژی پاك گاز طبیعی محسوب می شوند.

بنابر آمار موجود، در سال های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۳ مصرف جهانی نفت ۱۵‎/۸ درصد افزایش یافت و این در حالی است كه مصرف گاز طبیعی در همین مدت ۲۴‎/۸ درصد افزایش یافته است. پیش بینی می شود تقاضای جهانی برای گاز طبیعی تا سال ۲۰۱۰ به ۲ هزار و۷۲۴ میلیون تن معادل نفت و تا سال ۲۰۲۰ به ۳ هزار و ۵۵۱ میلیون تن معادل نفت برسد. بنابر آمار موجود، در حالی كه گاز طبیعی در دهه ۱۹۷۰ حدود ۱۶ درصد انرژی مصرفی جهان را تأمین می كرد این رقم در سال۲۰۰۳ به ۲۱‎/۲ درصد افزایش یافت و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۱۰ به ۲۲‎/۲ درصد و تا سال ۲۰۳۰ به ۲۵ درصد افزایش یابد.

مصرف گاز طبیعی در سطح جهان در دو دهه اخیر با رشد دائمی روبرو بوده است و از ۷۳‎/۴ تریلیون فوت مكعب در سال ۱۹۹۰به ۸۹‎/۳ تریلیون در سال ۲۰۰۱و ۹۲‎/۲ تریلیون در سال ۲۰۰۲ افزایش یافته است.

سوخت های فسیلی پاك همچون گاز ال. ان. جی، گاز مایع (GTL) قابلیت رشد بالایی در كشورهای غربی دارند. فناوری جی. تی. ال گاز طبیعی را به انرژی های واسطه ای پاك تر و با كیفیت تری همچون نفتالین و گازوئیل بدون گوگرد تبدیل می كند. البته هر چند انرژی هسته ای، سوخت های هیبریدی و انرژی های بادی و آبی در دهه های آینده رشد قابل توجهی خواهند یافت، اما هیچ یك قابلیت جایگزینی نفت را ندارند. این فقط گاز طبیعی است كه هم از لحاظ در دسترس بودن و فراوانی و هم از لحاظ هزینه تولید، قابلیت رقابت با نفت خام را دارد. بنابراین، سوخت قرن جاری را باید گاز طبیعی خواند.

سهم نفت نیز از سبد انرژی جهان از رقم فعلی ۳۴‎/۴ درصدی، تا سال ۲۰۵۰ به ۲۰‎/۶۲ درصد كاهش خواهد یافت. در مقابل، سهم گاز طبیعی از رقم فعلی ۲۱‎/۲ درصدی تا سال ۲۰۵۰ به ۲۶‎/۶۹ درصد افزایش خواهد یافت.

بنابر برآورد مؤسسه تحقیقات انرژی كمبریج، از سال ۲۰۳۰ به بعد گاز طبیعی به انرژی نخست مصرفی جهان تبدیل خواهد شد و نفت را پشت سر خواهد گذاشت. در سال ۲۰۳۰ سهم گاز طبیعی از سبد انرژی جهان به ۲۷‎/۲ درصد خواهد رسید و از سهم ۲۶‎/۲ درصدی نفت فزونی خواهد گرفت. پیش بینی می شود این فاصله تا سال ۲۰۵۰ شدت بیشتری بیابد و در این سال در حالیكه گاز طبیعی ۲۶‎/۶۹ درصد انرژی جهان را تأمین خواهد كرد، سهم نفت به۲۰‎/۶۲ درصد كاهش یابد.

در واقع همین نكته موجب شده تا اخیراً برخی از كشورهای صادركننده گاز با نیت همگرایی بیشتر در تأمین منافع خود به فكر تشكیل نهادی مشترك بیافتند و زمزمه های تشكیل سازمانی به نام اوپك گازی سر دهند. در صورت تشكیل چنین سازمانی ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان در اختیار اعضای این سازمان قرار می گیرد. برخی كارشناسان معتقدند با توجه به اینكه درحال حاضر قیمت هر میلیون متر مكعب بی تی یو گاز در مقایسه با نفت از قیمت بالایی برخوردار است در نتیجه تشكیل سازمان اوپك گازی نقش بسیار مهمی را در تصمیم گیری ها درباره تولید، صادرات و قیمت گذاری این محصول استراتژیك خواهد داشت.

روسیه یكی از حامیان تشكیل اوپك گازی است. این كشور حدود یك چهارم گاز مصرفی ۲۵ عضو اتحادیه اروپا را تأمین می كند و به دنبال اختلاف های خود با اتحادیه اروپا مبنی بر افزایش قیمت، كشورهای مصرف كننده بزرگ را تهدید كرد چنانچه اتحادیه اروپا منافع روسیه را تأمین نكند سازمانی متشكل از كشورهای صادر كننده و تولید كننده گاز را تشكیل خواهد داد كه تصمیماتش از اوپك نفتی نیز تأثیربیشتری خواهد داشت. اما، تشكیل این سازمان برای كشورهای مصرف كننده نفت آنچنان كه باید و شاید مطلوب نیست زیرا با پیوستن كشورهای روسیه، ایران،قطر، عربستان، امارات، الجزایر، نیجریه و ونزوئلا به این سازمان ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان تحت اختیار این سازمان قرار می گیرد و بدین ترتیب ۷۰ درصد ازگاز قابل عرضه به دنیا تحت تصمیمات واحد این سازمان همانند نفت قرار می گیرد.

از سوی دیگر به دنبال ادعاهای تازه شركت گازپروم مبنی بر افزایش قیمت گاز و تلاش اتحادیه اروپا برای تنوع بخشیدن به منابع تأمین كننده انرژی خود، ایران به یكی از برجسته ترین كشورها برای تأمین گاز كشورهای اروپایی تبدیل شد به گونه ای كه ایران به عنوان دومین دارنده منابع گازی جهان امروز نقش برجسته ای را در تأمین گاز دنیا به صورت های مختلف دارد. همچنین، از آنجا كه عمر گاز در مقایسه با نفت بسیار كم است در نتیجه بر خلاف اوپك نفتی كه بر میزان تولید كنونی نفت كشورها تأكید بسیار دارد داشتن میزان ذخایر گازی و تولید بر ضریب نفوذ كشورها در تصمیم گیری ها می افزاید و همین نكته قدرت مانور و چانه زنی ایران را در این بازار افزایش می دهد. این نكته در حالیست كه بنابر اظهارات مقام های رسمی صنعت گاز ایران برای ۲۰ سال آینده فرصت بیش از ۲۶۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری را دارد. مدیر عامل شركت ملی گاز ایران در یازدهمین همایش بین المللی نفت وگاز درباره موقعیت صنعت گاز ایران در ۲۰ سال آینده گفت: ایران در حال حاضر درمیان تولید و مصرف كنندگان گاز در رتبه چهارم قرار دارد و برای ارتقا به رتبه سوم نیز تا سال ۱۴۰۳ برنامه های بلندمدت زیادی را در زمینه های مختلف همانند انتقال، توزیع، تولید، توسعه میادین گازی و تقویت فشار دارد. «سیدرضا كسایی زاده» درباره برنامه های این شركت اضافه كرد : طبیعی است با برآورد متوسط مصرف ۱۱۴۸ میلیون مترمكعب در روز در سال ۱۴۰۳ و سهم بالای بخش خانگی مستلزم برقراری نظام بهینه سازی مصرف سوخت است. وی توان ذخیره سازی گاز طبیعی ایران را با احداث مخازن یورتشا و سراچه با تولید ۱۷ تا ۳۲ میلیون مترمكعب در روز و به ظرفیت ۱۰۰ میلیون مترمكعب در روز تا سال ۱۴۰۳ دانست.