ورزش کله شق ها

فوتبال شاید تنها جایی باشد که هدف وسیله را توجیه کند

فوتبال به تعبیر پله «بازی زیبایی» است که جنگ‌ها را آغاز می‌کند و به پایان می‌رساند، جرقه انقلاب‌ها را زده و خیلی از دیکتاتورها را هم در قدرت نگه داشته است. بیل شنکلی معتقد است که فوتبال مساله مرگ و زندگی نیست بلکه مساله‌یی فراتر از آن است. با خطایی که سوارز مقابل ایتالیا انجام داد باز هم حرکاتی معروف به حرکات غیر ورزشی مختلفی در اذهان همه اهالی فوتبال تداعی شد. عده‌یی روزنامه‌نگار، مسوول، فوتبالیست، مدعی و... مدام سعی دارند تا شعارهای مختلف فیفا را گوشزد کنند و البته نشان دهند که فوتبال ورزشی دوستانه است و سازمان‌های مدیریتی فوتبال نیز با احکامی سختگیرانه این فرهنگ را می‌خواهند جا بیندازند. اما به هیچ‌وجه فوتبال ورزشی دوستانه نیست.

فوتبال ارزان قیمت‌ترین و در دسترس‌ترین ورزش موجود در تمامی کشورها از ژاپن تا ایران و از شرق اروپا تا شمال امریکا و از ریو تا مرکز کیپ تاون و حتی در دور افتاده‌ترین سرزمین‌های استرالیا است.

بیشترین جمعیت بیننده و بیشترین فعال آماتور و حرفه‌یی را در میان تمامی ورزش‌ها دارد. از همین رو قطعا در میان همه ورزش‌ها بازتاب‌دهنده اصلی عقاید و آرمان‌ها و آرزوهای جوامع و ملت‌هاست. فوتبال بیش از همه‌چیز نشان‌دهنده خلق و خوی ملت‌ها و رفتار آنهاست. پس نمی‌شود انتظار داشت همه ملت‌ها و همه فوتبالیست‌ها به یک شکل در چارچوب سبز زمین برخورد کنند. فوتبالیستی از فقیرترین محله‌های ریو می‌آید با تمام کمبودها، بغض‌ها و عقده‌هایش روزی مقابل دروازه‌بانی می‌ایستد که در خانواده‌یی پولدار و مرفه در یک کشور اروپایی به دنیا آمده است.

یک نفر از سردترین و خشن‌ترین سرزمین‌های روسیه می‌آید و یک نفر از کم آب‌ترین نقطه زمین در مرکز آفریقا! یکی از نوادگان بازمانده‌های هیروشیما می‌آید و یکی از فرزندان کسانی که در آفریقای جنوبی طعم آپارتاید را چشیده‌اند. در شرایطی که تمامی فرهنگ‌ها با یکدیگر روبه‌رو می‌شوند نباید انتظار داشت که همه با این ورزش به یک شکل برخورد کنند و همه روی این چمن سبز تنها دنبال پاس، دریبل، شوت و گل باشند. همان‌طور که بیل شنکلی هم گفته است فوتبال مساله‌یی فراتر از مرگ و زندگی است. مشکل کانال آب بین منچستری‌ها و لیورپولی‌ها، مشکل باسکی‌ها و کاتالان‌ها با اهالی کاستیا، اعلام استقلال الجزایر و نپذیرفتن فرانسوی‌ها و تمسخر این ملت به دست مصری‌ها، شهرهای به خاک کشیده شده لهستانی‌ها به دست آلمان‌ها، ننگ تصرف کامل خاک اروپا توسط آلمان و متحدانش، خاطرات نبرد دونکرک، خاطرات تمام سال‌های تلخ استعمار کشورهای آفریقایی و خاطرات تلخ فعالیت‌های نژاد پرستانه سفید پوست‌ها، کینه مکزیکی‌ها بابت از دست دادن سرزمین‌هایی که به امریکا ملحق شد، یا قتل‌عام سرخپوست‌ها و هزاران خاطره تلخی که تا ابد در ذهن بشریت می‌ماند همه و همه در فوتبال نمود پیدا می‌کنند.

همین که پایان هر بازی عده‌یی یک طرف زمین در حال خندیدن و شادی هستند و عده‌یی حذف شده‌اند و گریه می‌کنند خود نشان‌دهنده این است که فوتبال ورزشی دوستانه نیست حتی اگر سوارز صعود کرد جرارد حذف شده را در آغوش بگیرد. یا رونالدو به کان دلداری دهد. همین که دو تیم دو زمین دارند و باید به دروازه همدیگر حمله کنند و دروازه‌های هم را باز کنند هم نشان‌دهنده این است که داستان این ورزش با شنا، تنیس، والیبال و غیره فرق می‌کند.

فوتبال جایی است که کوئمان بعد از بازی با آلمان از تی‌شرت اهدایی آلمان‌ها به صورت نمادین به عنوان دستمال توالت استفاده می‌کند !جایی است که اندی مولر بعد از ضربه پنالتی در لندن به سمت ملکه انگلیس می‌رود و سینه‌‌اش را به نشانه پیروزی سپر می‌کند!جایی است که دی کانیو بعد از گل محرومیت را به جان می‌خرد و سلام نازی به تماشاچی‌ها می‌دهد!

فوتبال جایی است که رایکارد وسط مهم‌ترین بازی تاریخ روی فولر آب دهان می‌ریزد آن هم نه یک بار بلکه دو بار و فردایش روزنامه‌های آلمانی با لقب لاما (شتری آفریقایی که تف می‌کند) خطابش می‌کنند!فوتبال جایی است که کانتونا با لگد به تماشاچی‌ها حمله می‌کند. جایی که زیدان در فینال جام‌جهانی عطای همه‌چیز را به لقایش می‌بخشد و طوری ماتراتزی را می‌زند که ماتراتزی را نقش بر زمین می‌کند. جایی که تاسوتی با آرنجش صورت لوئیز انریکه را غرق در خون می‌کند!اوکراینی‌ها معتقدند که ۷۲ سال پیش بازیکنان آلمان بین دو نیمه منتخب دینامو را تهدید می‌کنند که در صورت کسب پیروزی در بازی آنها را خواهند کشت و همین کار را هم می‌کنند (هر چند هیچ سند و مدرکی دال بر این موضوع وجود ندارد و خیلی‌ها آن را قهرمان پروری اوکراینی‌ها می‌دانند.) روزی نیروی هوایی ایتالیا دفتر مرکزی باشگاه بارسلونا را بمباران می‌کند و دست فرانکو در این مساله دیده می‌شود. جایی که نیروی هوایی هیتلر مستقیما اولدترافورد را مورد حمله هوایی قرار می‌دهد. فوتبال جایی است که سقف ورزشگاه هیلزبرو در آن می‌ریزد و ۹۰ نفر کشته می‌شوند. اسم لیورپول که می‌آید ورزشگاه هیسل را به یاد می‌آوریم و حمله لیورپولی‌ها به یوونتوسی‌ها و مرگ هواداران یوونتوس از خاطرمان عبور می‌کند.

هنوز هم انگلیسی‌ها می‌خواهند سر به تن آلمانی‌ها نباشد و با شعار دو جنگ جهانی و یک جام‌جهانی مقابل آلمان صف آرایی می‌کنند. گل به خودی اسکوبار در جام جهانی ۹۴ جزایی به قیمت ۱۲ گلوله و مرگ برایش دارد. مصر و الجزایر اگر ۱۰۰ سال دیگر هم با هم بازی کنند بازی‌شان به مثابه یک جنگ بزرگ است. زمانی که در انتخابی جام‌جهانی ۹۰ آیمان یونس بازی بین این دو تیم را با جمله این یک جنگ است نه یک بازی فوتبال معرفی کرد همه‌چیز واضح بود. حمله بازیکنان الجزایر بعد بازی به هواداران مصری و حتی حمله لخدر بلومی به پزشک تیم مصر و کور کردن آن‌که محکومیت و ۲۰ سال تحت تعقیب بودن بلومی را در پی داشت همه و همه حرف آیمان یونس را تایید می‌کرد. ۱۹۸۲ لئوپولد گالیتیری به فالکلند حمله کرد و متحمل شکست سنگینی از انگلیسی‌ها شد. مارادونا دو سال بعد مقابل انگلیس با دست توپ را وارد دروازه کرد و یکی از بهترین تیم‌های تاریخ انگلستان را حذف کرد تا با افتخار بعد از بازی بگوید که این دست خدا بود که انتقام آرژانتینی‌های بی‌گناه فالکلند را از انگلستان گرفت. فوتبال جایی است که فریتز والتر اسطوره آلمان‌ها را از زیر تیغ مرگ در اردوگاه‌های شوروی زنده بیرون می‌کشد و او را قهرمان دنیا می‌کند.

بازیکنان مجارستان و برزیل در جام‌جهانی ۵۴ با سوت شروع همدیگر را زدند و دعوا و درگیری حتی به بیرون زمین و رختکن هم کشیده شد و با دخالت نیروهای پلیس درگیری دو تیم خاتمه یافت. جایی که بازی دو تیم به نبرد برن معروف شد!جایی که معجزه برن رقم خورد. همان جایی که آلمان‌ها بعد از شکست ۸-۳ مقابل مجارستان از سوی هواداران نامه‌یی دریافت کردند که خطاب به آنها گفته بود که خودتان را‌دار بزنید. درست همان جا که هلموت ران بعد از زدن گل سومش به مجارستان در فینال فریاد می‌زد آغاز شد، آغاز شد. زمانی که تیری هانری با دست خود توپ را مقابل ایرلند کنترل کرد و پاس گلی را داد که تمام آرزو و امید ایرلندی‌ها را نابود کرد اولین باری نبود که دست یک بازیکن تاریخ می‌ساخت. سوارز اروگوئه‌یی تصمیم گرفت تا نیمه نهایی ۲۰۱۰ را از دست بدهد اما یک فرصت دیگر برای ادامه دادن به تیمش بدهد و توپ غنایی‌ها را روی خط دروازه اروگوئه با دست مهار کرد. البته دست‌هایی به مراتب تاثیرگذارتر از او هم بودند؛ دست دژالما سانتوس را اگر تمام دنیا فراموش کنند بازماندگان چکسلواکی ۱۹۶۲ فراموش نمی‌کنند. همانجایی که دقیقه ۷۰ سانتوس توپ را در محوطه جریمه با دست کنترل کرد و داور از گرفتن پنالتی خودداری کرد؛ پنالتی که می‌توانست بازی را ۲-۲ مساوی کند و مانع قهرمانی برزیل شود. خونین‌تر از اینها هم درفوتبال بوده است. زمانی که برای راهیابی به جام‌جهانی ۷۰ هندوراس و السالوادور به مصاف هم رفتند هیچ کس فکر نمی‌کرد این بازی حدود ۳۰۰۰ کشته نظامی و غیرنظامی داشته باشد! السالوادور بعد از پیروزی در بازی سوم در مکزیک به هندوراس حمله کرد و تنها در ۱۰۰ ساعت ۲۱۰۰ شهروند و نظامی هندوراسی را کشت و ۹۰۰ شهروند و نظامی السالوادور نیز کشته شدند.

۱۱ سال طول کشید تا این دو کشور با یکدیگر پیمان صلح بستند. هر چند که تا سال ۲۰۰۶ هم هنوز روابط بین دو کشور دوستانه نشده بود. فوتبال همان جایی است که بازی قرنش با خاطره شکستگی کتف بکن بائر در میانه بازی و حضور دوباره او بر خلاف نظر کادر پزشکی در میدان است. نیمه‌نهایی جام‌جهانی ۸۲ را که به یاد بیاوریم قطعا یکی از بارزترین خاطراتی که در ذهن فوتبال دوستان تداعی می‌شود ضربه شوماخر و شکستن دندان‌های باتیستون و بی‌هوشی این بازیکن است که منجر به خروج از زمین و انتقال به بیمارستان شد.

تکل بسیار خشن باسل بولی روی پای فن باستن که باعث دوری هفت ماهه او از فوتبال و شروع خداحافظی اجباری او در سن ۳۰ سالگی شد اولین باری نبود که خشونت فوتبال، بازیکنی را نابود می‌کرد. خطای پرنس بواتنگ روی پای بالاک، مصدومیت‌های پی‌درپی هارگریوز، مصدومیت کک مایر بازیکن هلند که برای راشید بوزان شش ماه حبس را نیز در پی داشت، برخورد دینس آروین و دیوید باتس که عملا فوتبال باتس را تمام کرد. شکاف ۳۰ سانتیمتری پای اوالد لانین در بازی با برمن که عده‌یی معتقد بودند خطا به دستور رهاگل انجام شده است و بسیاری از خطاها و درگیری‌های موجود در زمین و بیرون زمین در بازی‌های مختلف بوده است که نیازی به یادآوری تمام این صحنه‌های دلخراش نیست!

از بحث‌های نژاد پرستی و دینی و... هم که بگذریم در طول تاریخ، اتفاقات بسیاری وجود دارد که گواه این است که فوتبال بر خلاف آنچه عده بسیاری سعی می‌کنند نشان دهند به هیچ‌وجه ورزشی دوستانه و جوانمردانه نیست که قسمت بزرگی از جذابیتش نیز از همین‌جا سرچشمه می‌گیرد. فوتبال رقص باله نیست که عده‌یی ساکت بنشینند و رقص را با موسیقی ملایم ببینید. فوتبال کشته می‌دهد، زخمی می‌دهد، صلح می‌دهد و جنگ درست می‌کند، هواداران دو تیم بعد از بازی با هم دعوا می‌کنند و یک شهر را به هم می‌ریزند. فوتبال ورزش کله‌شق‌هاست. فوتبال شاید تنها جایی باشد که هدف وسیله را توجیه کند.

سروش باقرفر