سنت هلاکت

▪ پرسش:
در آموزه های دینی گفته شده که حرکت جوامع انسانی همانند عالم طبیعت براساس یک سلسله قوانین و سنت های لایتغیر صورت می گیرد. لطفا برخی از مهم ترین سنتهای الهی را به نحو اجمال …

پرسش:

در آموزه های دینی گفته شده که حرکت جوامع انسانی همانند عالم طبیعت براساس یک سلسله قوانین و سنت های لایتغیر صورت می گیرد. لطفا برخی از مهم ترین سنتهای الهی را به نحو اجمال بیان کنید؟

ـ پاسخ:

در سه بخش قبلی ضمن برشمردن مفروضات این بحث، برضرورت و اهمیت شناخت این سنتها و تأثیرات شگرف آن در حیات فردی و اجتماعی انسان تاکید کرده و به سنتهای ابتلا و برکت اشاره کردیم. اینک در ادامه، یکی دیگر از سنتهای الهی با عنوان سنت هلاکت را پی می گیریم.

سنت هلاکت

سنت دیگری که بر حیات اجتماعی انسان ها حاکم است، سنت هلاکت اقوام کافر و مستکبر و کفرانگر نعمت ها است. بدین معنی که اگر بر جامعه ای ظلم و ستم و بی عدالتی حاکم باشد، آن جامعه قطعا دچار سقوط و هلاکت خواهد شد. قرآن کریم می فرماید: «آن اجتماعات را به خاطر ستمی که کردند، هلاک نمودیم و برای نابودی آنها موعد و مهلت قرار دادیم. (کهف-۵۹) مشابه همین مضمون در سوره انبیاء آیه ۱۱ و سوره اسراء آیه ۱۶ آمده است که بر طبق آن در هر جامعه ای که طبقه رفاه طلب رشد کنند و افراد جامعه دچار فسق و فجور و شهوترانی و بی بندوباری شوند، آن جامعه به سقوط کشانده خواهد شد. «هرگاه اراده کنیم جامعه ای را به هلاکت برسانیم، به طبقه مترف آن امر می کنیم فسق و فجور را پیشه کنند. چه بسیار مردمی که در قرون بعد از نوح زندگی می کردند (و طبق همین سنت) هلاک و نابود شدند و همین مقدار کافی است، که خدا از گناهان بندگانش آگاه و نسبت به آن بینا است.

بنابراین آیه فوق هشداری است به همه مردم با ایمان که مراقب باشند و حکومت خود را به دست مترفین و ثروتمندان مست شهوت ندهند و از آنها دنباله روی نکنند که جامعه آنها را سرانجام به هلاکت و نابودی می کشانند.

نافرمانی خدا و نادیده گرفتن امر او، یکی دیگر از عوامل هلاکت جوامع است. خداوند برای قوم ثمود، صالح را فرستاد، که برایشان بینه و دلیل روشنی از طرف پروردگار آورده بود که ناقه بود. صالح گفته بود مزاحم این ناقه نشوید و بگذارید در سرزمین خدا به چرا بپردازد و به او آزار نرسانید. ولی آنها تصمیم به نابود کردن ناقه گرفتند و آن را پی کردند و کشتند و از فرمان خدا سر برتافتند، و به این امر قناعت نکردند. بلکه سراغ صالح رفتند و صریحا به او گفتند: اگر تو فرستاده خدا هستی، هرچه زودتر عذاب الهی را به سراغ ما بفرست. (اعراف-۷۷) هنگامی که آنها ستیزه جویی و طغیانگری را به آخر رساندند و آخرین بارقه ایمان را در وجود خود خاموش ساختند، مجازات الهی به سراغ آنان آمد، و همه را نابود ساخت.

نادیده گرفتن نعمت های الهی و شکرگزاری نکردن از آنها یکی دیگر از عوامل هلاکت جامعه ها و قبیله ها است که نمونه بارز آن را در قرآن در قوم سبا می توان مشاهده کرد.

(سبا-۱۹)

یکی دیگر از عوامل هلاکت قبیله ها و گروه های اجتماعی، انکار آیات الهی است. در سوره انفال آیه ۵۲ خداوند متعال می فرماید: «چگونگی حال مشرکان قریش همانند دودمان فرعون و آنها که پیش از او بودند می باشد. همان ها که آیات خدا را انکار کردند و خداوند آنها را به گناهانشان گرفت. بنابراین تنها قریش و مشکران و بت پرستان مکه نبودند که با انکار آیات الهی و لجاجت در برابر حق گرفتار کیفر گناهانشان شدند. این یک قانون جاودانی است که همه را در بر می گیرد، همچنان که هلاکت قوم نوح به جهت اعراض و سرپیچی از آیات الهی دانسته شده است. در ابتدا خدا نعمت های مادی و معنوی خویش را شامل حال اقوام می کند. چنانچه نعمت های الهی را وسیله ای برای تکامل خویش ساخته و از آن در مسیر حق مدد گرفته و شکر آن را که همان استفاده صحیح است، به جا آورند، نعمتش را پایدار، بلکه افزون می سازد اما هنگامی که این مواهب وسیله ای برای طغیان و سرکشی و ظلم و بیدادگری و تبعیض و ناسپاسی و غرور و آلودگی گردد، در این هنگام نعمت ها را می گیرد یا آن را تبدیل به بلا و مصیبت می کند بنابراین دگرگونی ها همواره از ناحیه ماست وگرنه مواهب الهی زوال ناپذیر است. هلاکت و عذاب زمانی جامعه را در بر می گیرد که مفاسد عقیدتی و عمل (کفر، ظلم، کفران نعمت یا اعراض از آیات الهی) به صورت صفات جامعه درآید و از مشخصات قوم و قریه گردد. عذاب پس از ارسال رسل الهی و دعوت جامعه به سوی حق و ارائه دلایل روشن صورت می گیرد.