ضرورت بررسی نرخ کرایه حمل و نقل درون شهری

معادله نرخ سوخت و کرایه تاکسی عادلانه است

هدفمندی یارانه ها که رویکرد به نرخ های واقعی برخی از اقلام مصرفی است، بر طبق آنچه در کشورهای با اقتصاد قوی، تولیدات و بازار اشتغال مناسب دارند، در کشور ما یک پدیده بزرگ و یک جراحی حساس اقتصادی محسوب می شود به ویژه آن که در زمان تحریم های فرامرزی صورت گرفته است.

اصل مهندسی هدفمند کردن یارانه ها چنانچه یک سخت افزار فرض شود، در اجرا و بازخوردهای آن لزوما تعادل محاسبات جامع در لایه های اقتصادی و نیز چندسویگی ظرافت های عملیاتی به عنوان نرم افزار جلوه گر می شوند.

انگیزه تهیه این گزارش بررسی چگونگی نظارت و کنترل نرخ و سرویس دهی تاکسی ها در پی اصلاح نرخ های سوخت (بنزین و گاز C.N.G) و بعد، نظرجویی رانندگان درخصوص افزایش ۱۵درصدی کرایه تاکسی است.

● رانندگان تاکسی چه می گویند؟

هنگامی که نظر یک راننده تاکسی را درباره کنترل نرخ ها و تأثیر حدود ۱۵درصد افزایش کرایه مسافر در چرخه اصلاح و هدفمندی بهای سوخت می پرسم، در اندک زمان یک یک دیگر رانندگان و همکارانش به بحث گفت وگوی مان می پیوندند. هر کدام موارد مزبور را به زعم خود اما با اشتیاق به نقد می کشند و فرایندهای فعل و انفعالات موضوع را مطرح می کنند؛ طوری که به دفعات هر راننده فرصت ادامه بیان نظر همکارش را می گیرد و دیگری صحبت همکارش را قطع می کند و رشته کلام را به دست می گیرد و...

جمع بندی پاره ای از نکات دیدگاه های برخی از رانندگان تاکسی گردشی و خطی، شامل این موارد است: «کنترل و نظارت لازم است اما میانگین هزینه سوخت ماهیانه یا بنزین لیتری ۱۰۰ تومان و گاز هر مترمکعب (هر کیلو) حدود ۴۰ تومان تاکنون ۳۸ هزار بوده است. حالا با اصلاح نرخ های سوخت و با افزایش ۱۵درصدی کرایه، میانگین هزینه ۱۸۰ هزار تومان می شود که به صرفه راننده و مسافر نیست، ما معتقدیم که کرایه اضافه نشود بلکه نرخ سوخت متعادل شود.» بالا بودن مخارج تعویض و تعمیرات فنی و دیگر وسایل و تأکید بر لازمه توجه و کنترل بر چرخه کاری حمل و نقل سبک از جمله نظرات رانندگان است که در سه شماره گزارش خواهیم خواند.

● ۱۵ درصد افزایش کرایه تاثیری در نرخ سوخت ندارد

«بابایی» راننده تاکسی دارای ۲۷ سال سابقه کار با بیان این که هنوز مبلغ افزایش نرخ کرایه تاکسی ها ابلاغ نشده ولی نرخ جدید تاکسی های خطی شهریار-اسلام شهر اعلام شده است، درباره اضافه شدن ۱۵درصدی کرایه تاکسی می گوید: «مثلاً مسیر میدان آزادی- تجریش با کرایه هر نفر ۱۰۰۰ تومان فعلی ۱۵۰ تومان اضافه خواهد شد. ۱۵ درصد افزایش مبلغ قابل توجهی در برابر میزان قیمت های سوخت نیست.» می پرسم راجع به نصب و محاسبه کرایه براساس کیلومتر شمار چه نظری دارید. می گوید: «مسافر با کیلومترشمار تعیین کرایه راضی نیست چون ترافیک باعث افت تردد و اوقات تلف شده در ترافیک سبب افزایش نرخ کرایه خواهد شد. به عنوان مثال کرایه میدان انقلاب تا میدان آزادی ۵۰۰ تومان است ولی با استفاده از کیلومترشمار و ماندن در ترافیک سنگین گاه تا ۴۰ دقیقه، میزان کرایه به ۶۵۰ تومان اضافه می شود.»

● ضعف نظارت

«نرخ قبلی یک کپسول گاز ۲۰ متر مکعبی ۷۰۰ تومان بود. الآن ۷۰۰۰ هزار تومان محاسبه می شود! افزایش ۱۵ درصد کرایه دردی از راننده دوا نمی کند.»

«اکبر رستمی» راننده تاکسی گردشی با ۱۵ سال سابقه کار، از خیابان فردوسی جنوبی تا بلوار کشاورز بابت چهارنفر مسافر ۳ هزار تومان کرایه می گیرد. او می افزاید: «راحتی ما در این است که همه چیز قانونمند باشد اما می بینیم کنترل و نظارت بر کار نیست. برخی از رانندگان خودروهای خطی از مسیر موظف خود به مسیرهای دیگر می روند و کار می کنند که به واقع امر سهم مسافران تاکسی و خطوط دیگران را می برند.»

او نیز در مورد کاربرد کیلومترشمار اظهار می دارد: «با وجود ترافیک در مسیرها اگرچه کیلومتر شمار کارایی ندارد ولی کاربرد آن با توجه به ترافیک شهری باید قانونمند شود.»

یک راننده آژانس که تمایل به معرفی و گفت وگو ندارد لیکن درباره هدفمندی یارانه های سوخت و نرخ جدید کرایه، فقط می گوید:«نرخ کرایه آژانس ها تغییر نکرده و فعلاً هیچ حرفی در این مورد گفته نشده است.»

اما راننده مسافربر خط باقرشهر- بهشت زهرا به نام «رسول محمودی» می گوید:«گفته می شود به نرخ های قبلی ۱۵ درصد اضافه می شود ولی هنوز رسماً اعلام نشده است. ظاهراً تا آخر دی ماه اعلام خواهد شد.»

وی در خصوص نظارت بر نرخ کرایه ها می گوید: «اخیراً توسط فرمانداری کهریزک و تاکسیرانی نرخ ها کنترل می شود و حتی نرخ کرایه را از مسافران می پرسند.»

مسیر طولانی مبدا میدان امام خمینی(ره) خزانه با نرخ فعلی ۴۵۰ تومان و به رغم آن که افزایش ۱۵ درصد کرایه اعمال شود در برابر نرخ سوخت، کم است.

این را حسین صادقیان راننده می گوید و می افزاید: «مصرف گاز سبب ایجاد مشکلات موتوری از جمله ریپ زدن و کاهش کشش قدرت خودرو می شود. بنزین با نرخ ۴۰۰ تومان بهترین صرفه در هزینه سوخت است.»

همکار او «داود ملکی» نیز به مقایسه فاصله چند خط مبدا و مقصد و نرخ ها اشاره می کند و انتظار بازنگری کرایه خط میدان امام خمینی«ره» - خزانه دارد. او توضیح بیشتر می دهد: «در حال حاضر کرایه خط خزانه- ترمینال جنوب ۳۰۰ تومان و ترمینال جنوب تا میدان امام، به مبلغ ۵۰۰ تومان است اما کرایه خط خزانه- میدان امام، ۴۵۰ تومان است. جمع کرایه این دو خط کوتاه و غیرمستقیم، از خزانه به میدان امام، بالغ بر ۸۰۰ تومان می شود، لیکن کرایه مستقیم خزانه به میدان امام، با حدود ۹ کیلومتر ۴۵۰ تومان می باشد.» می گویم این موضوع را با مسئول مربوطه در میان گذاشته اید؟ پاسخ می دهد: «گفته ایم ولی اثرنداشته است!»

● کنترل نرخ ها

نظر برخی از مردم را درباره اصلاح قیمت های یارانه ای در بخش حمل ونقل سبک مسافربری شهری می پرسم.

«نصرتی» کارمند می گوید: «حال که هدفمندی یارانه ها در بخش حمل و نقل شهری اجرا خواهد شد، بر همین مبنا کنترل نرخ کرایه انواع وسایل نقلیه موتوری بایست مطابق مصوبات رسمی صورت بگیرد.» به گفته او، واقعیت تاکنون این بوده که نرخ ها از خیلی زمان پیش در نابسامانی و در یک جو روانی توسط برخی افزایش داده شده و سال به سال این جو بدون رسیدگی مستمر و تعادل منصفانه، پای گرفته و بعضی رانندگان نرخ های دلخواه و بدون رسمی را اعمال می کرده اند. این وضع شامل برخی از خودروهای مسافربری تقریباً از هر نوع بوده است.

حالا با تغییر واقعی نرخ های سوخت و این که قرار است به طور قانونی مبلغی به کرایه های قبلی اضافه شود، در وهله اول به نظرم باید کنترل بر این امر جدی و پایدار صورت بگیرد. اما لازم است نظر رانندگان رسمی را در این باره شنید که این اضافه شدن ظاهراً ۱۵درصدی کرایه تاکسی چه تأثیری مؤثر نسبت به نرخ های اصلاح شده سوخت و همینطور مخارج دیگر وسیله نقلیه شان خواهد داشت.

● کاهش بین نرخ های هدفمند با هزینه ها

«کرامتی» بازنشسته می گوید به نظرش هنوز زود است تأثیر متقابل داده های قانونمندی یارانه ها با هزینه ها در هر بخش را توضیح داد ولی در هر زمینه ای اگر فاصله ها کمتر باشد به همان نسبت آرامش بیشتر برقرار خواهد شد. کار بزرگ قانونمندی یک امر لازم بود. حال اجرای آن در بخش حمل ونقل تاکسی هم بایست طوری باشد هم مسافر و هم راننده به یک تفاهم اقتصادی برسند.

یک خانم درباره افزایش نرخ کرایه تاکسی ها تأکید می کند کرایه تاکسی ها باید اضافه شود. من به سهم خود با اضافه شدن کرایه تاکسی موافق هستم چون قیمت هر کالا و ارایه خدمات تفاوت کرده است. البته همه چیز باید قانونمند باشد.

● کرایه سواری های شخصی هم نظام مند شود

«همان طور که نرخ کرایه اتوبوس های شهری پیشترها تغییر کرده، نرخ کرایه تاکسی ها هم تغییر کند. اما مدت ها است نرخ کرایه انواع وسایل حمل ونقل سبک از هر نوع و به هر نام مبنای ثابت و یا مشابه باتوجه به مسافت و میزان کارکردشان نبوده است.» «کریم» شغل آزاد، می افزاید: «به نظرم در اصلاح نرخ های سوخت و هزینه کرایه شهروندان بایست یک تعادل نسبی وجود داشته باشد و همین طور درباره خودروهای شخصی مسافرکش. یعنی این طبقه از مردم که امرار معاش شان از طریق خودروی شخصی شان تأمین می شود هم نظام مند شوند و دلیل دیگر همه شاهدیم بخش زیادی از مسافران را آن ها حمل و نقل می کنند.»

● عبور از شیب های قانونمندی یارانه ها

خود را مشاور اقتصادی یک شهرک تولیدی معرفی می کند و درباره هدفمندی نرخ سوخت وسایل نقلیه از جمله تاکسی ها، نخست این باور خود را برمی تاباند که پروژه هدفمند کردن یارانه در برخی بخش ها و اقلام راهی به سوی سلامت اقتصاد کلان است.

«خبیری» ادامه می دهد: در بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته و درحال توسعه اصولاً کالاهای اساسی و تولیدی در روند بازار آزاد به وفق و اعمال نرخ های واقعی عرضه می شود. در کشور ما برای اولین بار این اقدام شروع شده است و طبعاً مثل هر پروژه سنگین و فراگیر این احتمال را دارد که سؤالات و ایرادهایی در مراحل اولیه داشته باشد که همانطور اشاره کردم، یک اتفاق گذری خواهد بود که به مرور در بطن داد و ستدها روان سازی می شود.

اما این که تفاوت نرخ های قانونمند شده در تبادلات عرضه و تقاضا از جمله در بخش تاکسیرانی و قشرهای مسافر چه تأثیری خواهد داشت، به نظر من باید اثرات مثبت و کلان این پروژه را مدنظر داشت که گردش مالی هدفمندی یارانه ها عامل مهم در تقویت بنیه اقتصادی کشور خواهد بود. بر این پایه، توسعه اقتصادی، تولیدات، رقابت و جذب نیروی کار و خودکفایی از جمله فرایندها می باشد اما از لحاظ تأثیر اقتصادی در زندگی روزمره و به اصطلاح سبد اقتصاد خانوارها، طبعاً تغییر در بودجه جامعه و حقوق بگیر می باید بالنسبه جوابگو باشد از جمله نرخ کرایه تاکسی نیز متعادل وسع مسافر و تعادل نسبی هزینه های تاکسیدار با نرخ های اصلاح شده سوخت منظور شده باشد. خلاصه این که کشوری که می خواهد پیشرفت کند با قانونمندی و نظارت و مهندسی ساختارها و اجراها می باید شیب های سر راهش را با عدالت و همت مضاعف و عزم ملی پشت سر بگذارد.»

نقش مدیریت پروژه کشوری هدفمند کردن یارانه ها در تعدیل و تعادل موازنه های اقتصادی کلان و خرد حکم میزان الحراره آرامش خاطر و امنیت هر چه مناسبتر بازار مبادلات حمل و نقل همگانی از جمله شبکه تاکسیرانی دارد.

ناگفته پیداست که هر اقدام سترگ در کشور که بارگ و پی اقتصاد کلان و سبد اقتصادی خانواده عجین شده باشد و به ویژه آن اقدام برای اولین بار اتفاق افتاده باشد، نیاز به مهندسی ظریف و عمیق و مدیریت جوانب سنجش دارد.

اصلاح یارانه ها با عمل مدبرانه، پیشرو و هوشمندانه خواهد توانست تولدی تازه در عرصه اقتصاد باشد و تغییرات تازه ای در بدنه و حواشی چرخه زندگی بدهد.

● هزینه های عیان و پنهان

ادامه نظرات رانندگان تاکسی و خطی از شماره نخست گزارش، اشاراتی به هزینه های سازمانی و استهلاک و مکانیکی خودروشان است.

«محمودی» می گوید: هر سال ۸۰ هزار تومان بابت مالیات و هر ماه ۲۰ هزار تومان برای عضویت پرداخت می کند. این هزینه طبعاً سوای تفاوت اصلاح نرخ سوخت گاز یک کپسول ۱۴ متر مکعب از ۵۵۰ تومان به ۴۱۰۰ تومان و هر روز دو مرتبه به جایگاه سوختگیری رفتن می باشد.

صحبت راننده دیگری به نام «صادقیان» علاوه بر پرداخت ماهانه ۲۰ هزار تومان برای عضویت سازمان صنفی، این است که در بدو شروع اولیه کار ۲۰۰ هزار تومان به عنوان ودیعه به سازمان پرداخت کرده است.

برخی دیگر از رانندگان هزینه های فنی و قطعات یدکی خودروشان را مطرح می کنند از جمله «رستمی» که تعریف کرد هنگام رانندگی رادیاتور ماشینش از شدت جوش آب و داغ شدن ناگهان می ترکد و ۹۰ هزار تومان هزینه به بار می آورد. تعویض دیسک پیش از عمر مفید و به علت استفاده زیاد در ترافیک، ۹۰ هزار تومان خرج در برداشت. اما «پاچناری» با این پیش گفت که نرخ های تعیین شده فعلی برای خطوط درون شهری مساله ساز بین راننده و مسافر نیست، ولی معطلی گاه بیش از یک ساعت در مسیر مثلا از فردوسی جنوبی تا میدان ولی عصر، در ترافیک سنگین و مدام ترمز و گاز و کلاچ باعث استهلاک سیستم موتوری و تایر شده و می شود. این هزینه های متفرقه پنهانی است که یک جا نمایان می شوند. «بازغی» راننده دیگر اظهار می دارد: یک قلم روغن ماشین از ۶۵۰۰ به ۹۵۰۰ تومان تغییر کرده است.

برخی دیگر از رانندگان می گویند همه قطعات مورد نیاز ماشین را از بازار آزاد خریداری می کنند و خیلی از تعمیر کارها دست شان نمی رود قطعه ای معیوب را تعمیر و بازسازی کنند، می گویند قطعه نو کار می کنند. در حالی که در گذشته برخی از قطعات را مرمت می کردند و مدت ها هم کار می کردند.

● نرخ های سرخودی غفلت کنترل

خبرها و گفته ها حاکی از آن است که نرخ های تاکسی و خطی ها تا آخر دی ماه جاری تغییر نمی کند.

«بهادری» ساکن کرج می گوید: «نرخ سواری خطی و ون ها در کرج از مبدأ «ایستگاه مترو تا میدان آزادگان کرج رسما ۳۷۵ تومان بوده است ولی اخیرا رانندگان میسر مذکور سرخودی نرخ کرایه را به ۵۰۰ تومان افزایش داده اند. نکته جالب دیگر آن که نرخ ۳۷۵ تومان را در صورتی که مسافران پول خرد نداشتند، راننده ۴۰۰ تومان می گرفت.»

«احمدی» یک شهروند ساکن شهرک اندیشه، هم می گوید: «به تازگی رانندگان سواری خطوط چند مسیر محوری شهر تهران به دلخواه خود نرخ رسمی کرایه ها را افزایش داده اند. به عنوان نمونه: کرایه سواری خطوط (گردشی در اندیشه) از همان اول اجرای هدفمند کردن یارانه ها و اصلاح نرخ سوخت، کرایه شان را از ۲۰۰ تومان به ۳۰۰ تومان گران کرده اند. این افزایش خودسرانه اعتراض مسافران را در پی داشت و در نتیجه چند روز بعد از طریق مسئولان ذیربط و ناظر بر حمل و نقل مسافری منطقه، نرخ کرایه را ۲۵۰ تومان تعیین کردند!»

وی همچنین اظهار می دارد: «از طرف دیگر، رانندگان خطی مسیر شهریار- اندیشه نرخ کرایه شان را از ۳۰۰ تومان به ۴۲۵ تومان رسانده اند. همینطور نرخ کرایه سواری خطی از اندیشه تا میدان آزادی که ۱۰۰۰ تومان بود به ۱۲۰۰ تومان افزایش داده شده است.»

بدیهی است که این زیاده روی های بدون کنترل و سوءاستفاده واضح از اصلاح نرخ های انرژی و سوخت می تواند بازتاب خلأ نظارت و ضعف مدیریتی دستگاه های ناظر بر وضعیت حمل و نقل مسافر درون شهری و منطقه ای باشد که بی اعتنایی عده ای فرصت طلب نسبت به ضوابط قانونی را برمی انگیزاند.

● نرخ واحد سوخت برای هر نوع خودرو

در گفت وگو با یک استاد اقتصاد از وی می پرسم ارزیابی شان از تأثیر اقتصادی اصلاح نرخ سوخت و افزایش ۱۵ درصدی کرایه تاکسی ها و مردم چیست؟

وی نخست بر این نظر است که چند نرخ بودن سوخت مشکل ساز است و به زعم او، بهترین شیوه، اعمال تک نرخ بودن بنزین و گاز سی.ان.جی برای هر نوع وسایل نقلیه می باشد و نتیجه گیری می کند در چنین صورتی، قیمت متعادل هم برای راننده و هم مسافر جا خواهد افتاد و معضل چند نرخی و اجرایی برطرف خواهد شد.

«دکتر فرهاد خرمی» بر این اعتقاد است که هدفمند کردن یارانه ها می بایست نگاه چندگانه در نرخ سوخت نداشته باشد که در آن صورت برای راننده تاکسی نیز به عنوان عرضه کننده خدمات حمل و نقل و هم برای مسافر به عنوان استفاده کننده از وسیله نقلیه تاکسی و مجریان نوعی سردرگمی پیش نخواهد آمد. به عبارت دیگر چند نرخ بودن سوخت خودروها هم برای مدیریت کلان اجرایی و هم راننده و مسافر می تواند باعث ایجاد معضل شود و تکاپوی هزینه های راننده و مسافر را سهل و میسر نخواهد کرد.

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، می افزاید: «بهترین راه از نظر من آن است که مسئولان اجرایی یک قیمت واحد برای هر نوع سوخت تعیین کنند. درصدد آن نباشند که ماشین مصرف کننده سوخت شخصی، تاکسی، خطی یا آژانس است. اصولا تقسیم بندی درنرخ ها مثل یک معادله چند مجهولی محسوب می شود. سهل آن است که قبلا بوده، یعنی بنزین و گاز هر کدام یک نرخ ثابت داشتند. حال هم اگر نرخ واحد باشد بین مسافر و راننده جا می افتد. به نظرم جدول بندی نرخ سوخت برای تاکسی دار و سواری شیوه مناسبی نباشد. اصولا اقتصاددانان دنیا چنین شیوه های غامضی را برای مدیریت های اجرایی تعیین نمی کنند چرا که مشکل ساز خواهد شد. چون سهمیه های مختلف با نرخ های متفاوت سوخت برای وسایل نقلیه و نوع مدیریت کردن آن، مشکل خواهد بود. در حالیکه باید کارها تسهیل شوند. جوری که ارایه انواع خدمات با افزایش تاکسی، آژانس و ون حالت رقابتی پیدا کنند. سواری های شخصی مسافربر اگر چه کارشان غیرقانونی است اما می بینیم در امر حمل و نقل مسافر، به نوعی با تاکسی ها رقابت می کنند.»

● تاثیر توسعه مترو روی نرخ تاکسی

«دکتر خرمی» در ادامه بیان دیدگاه و نظرات خود با اشاره به این که اگر بتوانیم شبکه مترو را توسعه دهیم هم میزان سوخت و هم روی نرخ تاکسی ها به خودی خود اثر خواهد گذاشت، می افزاید: «اثر اصلاح نرخ یارانه ها در بازار و اقتصاد آزاد و دستمزدها منطبق با نرخ های هدفمند خواهد شد.»

● بالاخره نرخ های جدیدکی اجرا می شود؟

بعد از هدفمند شدن یارانه ها قرار شد نرخ کرایه حمل و نقل عمومی از جمله تاکسی و اتوبوس های ریالی برابر قانون افزایش یابد.

وزارت کشور مصوبه ای را ابلاغ و حداکثر افزایش قیمت ها را اعلام کرد. در آن زمان مسئولان مربتط اعلام کردند افزایش نرخ کرایه حمل ونقل درون شهری بعد از تصویب شورای شهر و تایید فرمانداری قابل اجراست.

حمزه شکیب رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر تهران چند روز پیش گفت: افزایش نرخ ها در کمیسیون عمران شورا مورد بررسی قرار گرفته و به زودی در صحن علنی شورا بررسی و بعد برای تایید به فرمانداری ارسال می شود.

اما محمدرضا محمودی معاون عمرانی استاندار تهران اعلام کرد که به دلیل کوتاهی شورای شهر در اعلام نرخ کرایه ها، یک هفته زودتر نرخ کرایه ها اعلام شد.

وی می گوید: از دیگر دلایل زودتر اعلام کردن نرخ کرایه تاکسی ها جلوگیری از دو نرخه شدن تاکسی ها و آژانس هاست.

این در حالی است که مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران اعلام کرد که هنوز افزایش نرخ کرایه تاکسی ها در تهران اعمال نشده و باید در شورای شهر این نرخ ها تصویب شود.

وی در ادامه می گوید: براساس قانون مرجع تصمیم گیرنده پیرامون نرخ کرایه حمل و نقل عمومی داخل شهر توسط شورای شهر تعیین و تصویب می شود و برای تایید نهایی به فرمانداری ارسال خواهد شد.

همچنین فضل الله اسلامی، مدیرعامل شرکت تاکسیرانی شهر تهران نیز اعلام کرد که چون رانندگان هنوز بنزین ۱۰۰ تومانی مصرف می کنند نباید افزایش قیمت داشته باشند.

اسلامی در ادامه می گوید: بعد از اینکه شورای شهر افزایش نرخ ها را بررسی و تصویب کرد افزایش نرخ ها اعمال می شود.

با توجه به اظهاراتی که مسئولان مربوطه در این زمینه اعلام کرده اند برخی از رانندگان تاکسی افزایش قیمت ها را اعمال کرده اند و هنگامی که با اعتراض شهروندان در خصوص افزایش قیمت ها مواجه می شوند، اعلام می کنند که افزایش نرخ ها اجرایی شده یا گاز و بنزین گران شده است.

اما جعفر تشکری هاشمی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران از ابلاغ مصوبه تعیین نرخ کرایه تاکسی از سوی شورای اسلامی شهر تهران به سازمان تاکسیرانی خبر می دهد و می گوید: «به موجب این مصوبه که در ۱۴ ماده تنظیم شده به سازمان تاکسیرانی تهران اجازه داده شده تا نرخ کرایه تاکسی های ون و تاکسی های خطی و گردشی را در صورتی که تا ۲ هفته پس از تاریخ ابلاغ مورد اعتراض مسئولان ذیربط قرار نگیرد، اجرا کند.»

وی می گوید: «در این لایحه تنها متغیر در نظر گرفته شده برای افزایش نرخ کرایه تاکسی ها تغییرات قیمت سوخت است، چرا که با اعتماد به اعلام دولت مبنی بر عدم افزایش قیمت سایر اقلام، در افزایش نرخ کرایه ها تنها عامل افزایش قیمت سوخت را مدنظر قرار داده ایم.»

وی با اشاره به اینکه در تنظیم این لایحه تلاش شده تا با در نظرگرفتن میزان دقیق پیمایش تاکسی ها، میزان سوخت مصرفی آنها را محاسبه کنیم، اظهار می دارد: «با توجه به افزایش قیمت سوخت و تعداد جابه جایی مسافران، میزان افزایش نرخ کرایه ها را به صورت منصفانه و منطقی تعیین کرده ایم، به گونه ای که حقوق شهروندان و رانندگان تضییع نشود.»

معاون شهردار تهران با بیان اینکه لایحه افزایش نرخ کرایه ها که به شورای شهر ارائه شد تنها برای ۳ ماهه پایانی سال است، تصریح می کند: «لوایح نرخ کرایه اتوبوس ها، تاکسی ها و مترو در سال ۱۳۹۰ طبق روال همه ساله به شورای اسلامی شهر تهران ارسال می شود تا پس از بررسی و تصویب از ابتدای سال آتی نرخ های جدید اجرایی شوند.

حرکت قطار سنگین هدفمند کردن یارانه ها از توقفگاه تاریخی خود، نشان یک اراده شگفت آور است. این قطار راه پرهیجان و ایستگاه های سوختگیری هم دارد. همین طور افق امیدواری، بهره وری، آسایش و نتیجه گیری مطلوب سیر آن، عبور مدبرانه و شکیبایی مدیریت و سرنشینان قطار از جمله مطالبات مردم در این زمینه است.

پروژه بس سنگین اصلاح قیمت های حامل انرژی و پاره ای از اقلام مصرفی روزمره شاید برای برخی اذهان در مراحل اولیه اجرا شفاف نباشد و یا برای بعضی مردم عمق این واقعه توجیه کامل نشده باشد و بر این روال و احساس، دور از ذهن و انتظار نیست که به عنوان مثال رانندگانی که نقش مهم جابه جایی روزانه هزاران مسافر را در سطح شهر دارند و مشکلات گوناگون هم ممکن است داشته باشند، در شروع هدفمندی یارانه ها، خرده گیری کنند و از اندک بودن ۱۵درصدی افزایش نرخ کرایه ها گله مند باشند اما با صبر و شکیبایی و ارایه راهکار به مسئولان می توان این دوران را با موفقیت پشت سرگذاشت.

● افزایش کرایه تاکسی و نظرات رانندگان

در جلسه مورخ ۱۲ دی ماه شورای شهر نرخ جدید کرایه های تاکسی مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با افزایش ۱۵درصدی نرخ کرایه ها موافقت شد.

همان گونه که در شماره قبل گزارش خواندیم از جمله شاخص های موردنظر رانندگان تاکسی گردشی و خطوط در ارتباط با اصلاح قیمت های بنزین و گاز، کم تاثیر بودن افزایش ۱۵درصد نرخ کرایه ها و لزوم نظارت بر چرخه مجموعه وسایل مسافربری تاکسی، خطی و شخصی است.

در ادامه گفت و گو با عده ای دیگر از رانندگان تاکسی گردشی و خطی، خلاصه ای از دیدگاه شان محور تاثیر اصلاح نرخ های سوخت و ۱۵درصد افزایش کرایه های تاکسی در چرخه اقتصادشان را می خوانیم:

گفته یک راننده جانباز به نام «منوچهر اسدی» در خصوص موارد یاد شده این است: «نمی خواهیم نرخ کرایه زیاد شود که به ضرر مستضعفان خواهد بود. افزایش ۱۵درصدی کرایه تفاوت قیمت بنزین هر لیتر ۴۰۰ تومان پس از مصرف سهمیه ۳۰۰لیتری را پر نمی کند و روی اقتصاد راننده اثر می گذارد.»

به گفته یک راننده آژانس بنزین لیتری ۴۰۰ تومان و ۷۰۰ تومان تاثیر منفی اقتصادی و فشار مضاعفی را بر رانندگان خواهد گذاشت و به صرفه راننده و مسافر نخواهد بود.

اما راننده ای به نام رضایی با بیان این که تغییر قیمت سوخت به همه چیز ربط پیدا خواهد کرد، می گوید: «با هدفمندی نرخ بنزین و گاز و افزایش کرایه با مسافر سر کرایه بگو و مگو نمی کنم و با مسافر کنار می آیم و چون این برهه حساس باید بگذارد، فقط امیدواریم این طرح هدفمندی یارانه ها درست اجرا شود.»

«توکلی» راننده می گوید: «هر راننده ای بیش از یک ساعت از زمان فعالیت کاری خود را صرف رفت و برگشت مسیر خطش می کند. در حالی که میانگین روزانه مسافرانش ۴۰ نفر می باشد ۱۵ درصد افزایش کرایه تا چه حد خواهد توانست هزینه سوخت قانونمندی یارانه و مخارج جنبی او را تامین کند؟» حرف دیگر او این است: «خودروهای شخصی مسافربر، مسافران تاکسی های خطوط را می برند و در این باره توسط دستگاه مربوطه کنترل نمی شوند.»

● معادله ارایه خدمات و دسترسی مسافر به تاکسی

تاثیر اقتصادی فراگیر اجرای اصلاح نرخ های سوخت و نظام مندی نظارت در خور این پروژه بر ارایه خدمات انواع وسایل نقلیه سبک عمومی تحت پوشش سازمانی و اقلام مصرفی روزمره، چیست؟

این پرسش را از «کرم رضایی» با عنوان تحلیلگر مباحث اقتصادی دارم. مطلع پاسخ وی تاییدی بر ضرورت اجرای هدفمندی یارانه ها منجمله اصلاح نرخ حامل های انرژی است. او می گوید: «طبعاً اهداف و جوهره این پروژه در سطح کشور می باید در برگیرنده فاکتورهایی از جمله همین برقراری قیمت های جدید مصرف انواع سوخت، سوق برنامه ای مؤثر در بخش فرهنگ سازی مصرف عمومی، قدردانی لزوم حفظ منابع فرآورده های تولیدی نفت و گاز و در نهایت تحولات در زیرساخت های اقتصادی و صنایع ملی باشد. بخش با اهمیت دیگر شیوه کار اجرایی در عملکرد لایه های مختلف جامعه و کلاً پیشبرد بهینه زندگی به ویژه آرامش معاش و آسایش قشر آسیب پذیر است.»

● وی در خصوص تغییر نرخ سوخت و افزونی

۱۵ درصدی کرایه های تاکسی، اظهار می دارد: «در این باره نظرم بر این است که فرآیند این معادله با در نظر گرفتن چگونگی ارایه خدمات راننده و آسودگی خاطر دسترسی مسافر به تاکسی عملاً شفاف سازی شود. در این جا ضمناً این سؤال پیش می آید چرا برخی تاکسیرانان بدون سرنشین مسافر در حواشی خیابان ها انبوه مسافران را سوار نمی کنند و بعضاً دنبال مسافر در بستی و یا مسافر مسیر دلخواه خود را سوار می کنند. از سوی دیگر همانطور که پیشتر تلویحاً اشاره کردم، مسئولان ذیربط سازمانی صحبت های رانندگان را بشنوند. در آن صورت به هر حال یک طرف با منطق قانع خواهد شد و یا در حد ممکن در رفع نیازهای به حق رانندگان اقدامی صورت خواهد گرفت. فعلاً در قبال تغییر نرخ های سوخت ها مبلغی به اندازه ۱۵ درصد به کرایه ها افزوده خواهد شد که نوعی کمک اقتصادی است. ضمناً این را هم باید گفت که در معاملات اقتصادی - تجاری هیچ کالایی زیرنرخ تمام شده صنعتی عرضه نخواهد شد مگر فرضاً مسأله ورشکستگی یا کالایی در کل به حراج مالک گذاشته شود.»

● پیشنهاد دونرخی گاز

نرخ مصرف گاز سی.ان.جی می بایست دو نرخی شود و این به دلیل کاهش ۵۰ درصدی استفاده مردم از این گاز است. به گفته یک مسئول انجمن صنفی گاز سی.ان.جی، پس از عرضه هر متر مکعب این گاز به قیمت ۳۰۰ تومان، جایگاه های عرضه با عدم رغبت و کاهش ۵۰ درصدی مصرف کنندگان مواجه شده اند.

بنا به گفته مسئول انجمن یادشده، با توجه به این که بنزین به صورت دونرخی عرضه می شود، گاز سی.ان.جی نیز به دلیل ارزش انرژی یکسان بایستی به صورت دو نرخی عرضه شود.»

گفته وی همچنین حاکی است که براساس پیشنهاد فعالان صنعت این سوخت می بایست با قیمت هر متر مکعب ۲۰۰ تومان برای تاکسی ها و ۳۰۰ تومان برای خودروهای شخصی عرضه شود.

به نقل از مسئول انجمن گاز سی.ان.جی در سال های اخیر برای جلوگیری از مصرف بی رویه بنزین و آلودگی هوا، سرمایه گذاری سنگینی برای گسترش صنعت سی.ان.جی از جمله جایگاه ها، کپسول سازی و کیت سازی صورت گرفته که اگر شرایط به همین منوال پیش رود این سرمایه گذاری با خطر مواجه خواهد شد.

شایان ذکر است در گفت وگوهایی که با رانندگان صورت گرفت، «رستمی» راننده تاکسی در بین بیان نظرات خود، پیشنهاد پایین آوردن نرخ گاز سی.ان.جی را مطرح کرده است و نیز این که در برابر کاهش نرخ سوخت گاز، بنزین با قیمت های اعلام شده عرضه شود.

● قدری تعدیل در توقعات

یک پژوهشگر امور فرهنگی بر این نظر است که در کنار اجرای هدفمندی یارانه ها لازم است اصلاح فرهنگ مصرف و قناعت ترویج و نهادینه شود.

بنایی می گوید: «اصلاح نرخ های سوخت چنانچه مدبرانه مدیریت شود به بهینه اقتصاد سالم منجر خواهد شد. به نظر من این اقدام یک راه تقویت سرمایه های ملی است. اما در پاسخ سؤال شما: این که گفته شد اثر اقتصادی اصلاح قیمت های سوخت و افزونی نرخ های کرایه تاکسی ها چیست؟ من معتقدم شروع و اجرای هر اقدامی و موضوعی تازه یک واکنش و حساسیت هایی در پی خواهد داشت. تصورها شاید از سر تحرکات روانی و یا ناشناختی صحیح و حتی ابهام از آن اقدام و عمل بر خواهد آمد. درباره بحث راننده های تاکسی، که قیمت های بنزین و گاز نسبت به قیمت های پیش تفاوت فاحشی یافته است که طبعاً روی اقتصاد مصرف کننده اثرگذار خواهد بود لیکن در ازای این تغییرات نرخ ها در بخش تاکسی ها مبلغی به نرخ کرایه شان افزوده خواهد شد و در مقابل آن، افزایش کرایه روی وسع اقتصادی مسافر تاثیرگذار است. اما در کلان این قضایا، باید تأمل کرد و منصفانه فکر کردن که تا به حال نرخ های انرژی در مقایسه نرخ های تمام شده شان در واقع امر عادی نبوده اند. اگر ما قدری بیشتر روی این موضوع بیندیشیم، ایرادها رفع و یا دست کم تعدیلی در توقع و انتظارمان ایجاد خواهد شد.

یک اشکال به نظرم این است که در زندگی همه چیز باب طبع مان باشد. این چندان منصفانه نیست. راننده تاکسی اگر خوب کار کند و حق خود و مسافر را منصفانه ادا کند، الآن در همین شرایط هم نباید با تردید به امروز و فردایش بنگرد. حرف من همین است.»

● تاکید بر کنترل و نظارت

تحلیلگر «کرم رضایی» ادامه نظرات خود را به لزوم نظارت به هر آنچه که متأثر از نرخ های رسمی هدفمندی یارانه ها، از جمله بخش حمل و نقل سبک معطوف می کند. او می گوید: «در هر حال آنچه که از شاخص های اقتصادی اصلاح نرخ و به نوبه خود خیلی با اهمیت است کنترل و نظارت بر قیمت ها و عرضه پیوسته امور خدماتی روزمره عمومی از جمله تاکسی می باشد معتقدم کنترل جدی پایدار به مثابه یک اهرم ایمنی، موجب آرامش در آحاد مردم خواهد شد.

حسن آقایی