الگوی اقتصادی تولید بنگاه ها پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها

برای تولید محصول کالا یا خدمت , کمیت و نحوه ترکیب مناسب و بهینه عوامل تولید از طریق «تابع تولید» مشخص و تبیین می شود و مدیریت فرآیند تولید, مقدار و ترکیب مذکور را به گونه یی برنامه ریزی می کند که حداکثر محصول با بالاترین کیفیت و کمترین ضایعات تولید شود

برای تولید محصول (کالا یا خدمت)، کمیت و نحوه ترکیب (مناسب و بهینه) عوامل تولید از طریق «تابع تولید» مشخص و تبیین می شود و مدیریت فرآیند تولید، مقدار و ترکیب مذکور را به گونه یی برنامه ریزی می کند که حداکثر محصول با بالاترین کیفیت و کمترین ضایعات تولید شود. در بنگاه های اقتصادی عوامل متنوع تولید که تحت عنوان های اصلی کار، سرمایه، دانش فنی (تکنولوژی)، مدیریت و... قرار می گیرند علاوه بر اینکه لازم است با توجه به مقیاس و ظرفیت فرآیند تولید به مقدار لازم و با ترکیب صحیح به کار گرفته شوند، «ارزش پولی و اقتصادی» آنها هم در تحلیل هزینه- فایده و سودآوری بنگاه دارای ارزش و معناست.

ارزش عوامل تولید، شکل دهنده قیمت تمام شده محصول تولید و عرضه شده و تبیین کننده میزان بازدهی ناشی از سرمایه گذاری (بلندمدت و کوتاه مدت) در بنگاه اقتصادی است. آنچه بازدهی اقتصادی عوامل تولید را تعیین می کند قیمت فروش محصول در بازار است. بنابراین اگر مدل و الگوی فنی تولید برای عرضه محصول با کم و کیف مناسب برنامه ریزی شود، الگوی اقتصادی تولید هم چگونگی دستیابی به قیمت صحیح، بازده مناسب برای سرمایه گذاران و حضور موفقیت آمیز در بازار را مشخص می کند. با اجرای «قانون هدفمند کردن یارانه ها» قیمت بسیاری از عوامل تولید بنگاه های اقتصادی به طور مستقیم (نظیر مواد اولیه، سوخت، آب، برق و...) و غیرمستقیم (کالاها و داده های واسطه) تغییر می کند و اولین اثر قطعی اجرای قانون، تغییر الگو و مدل اقتصادی تولید است.

تغییر سهم هزینه استفاده از عوامل مختلف تولید در قیمت تمام شده محصول عرضه شده نتیجه تغییر تابع اقتصادی تولید است. مخصوصاً فرآیندهای سرمایه بر که از ماشین آلات، ساختمان ها، سالن های تولید و دیگر دارایی های ثابت استفاده می کنند و سهم آنها در قیمت تمام شده محصول فروخته شده در اکثریت است، با افزایش قابل توجه هزینه استفاده از دیگر عوامل تولید، سهم آنها تغییر می کند. درست است که در مفاد «قانون هدفمند کردن یارانه ها» کمک هزینه به بنگاه های اقتصادی پرداخت خواهد شد ولی آنچه در این یادداشت مدنظر است اثرات اجرای قانون مذکور بر الگوی اقتصادی توابع تولید در بنگاه های اقتصادی است. برای درک بهتر موضوع می توان تفاوت تاثیر اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها بر بنگاه های اقتصادی تازه واردشده به بازار و تاثیر آن بر بنگاه های دارای سابقه و قدمت بیشتر در بازار را تشریح کرد و سهم استفاده از ماشین آلات، تجهیزات و... در قیمت تمام شده محصولات تولیدی بنگاه هایی که دارایی ثابت خود را در گذشته تهیه کرده اند، با اجرای قانون به شدت کاهش می یابد ولی در بنگاه های تازه وارد، چنین پدیده یی اتفاق نمی افتد. ترکیب قیمت تمام شده محصول عرضه شده توسط بنگاه های اقتصادی جدید در بازارها کاملاً متفاوت است و این تفاوت هم نمی تواند عاملی منطقی برای رقابت در بازار باشد.

اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها، تحولاتی ساختاری و اساسی در فرآیندهای تولید و الگوی اقتصادی حضور بنگاه ها در بازارها ایجاد می کند و لازم است با توجه به هدف نهایی قانون هدفمند کردن یارانه ها که اصلاح ساختارهای اقتصادی و تولیدی است، ساز و کار مناسب برای پاسخگویی به شرایط جدید فراهم شود. در برنامه سوم توسعه که با جهت گیری «اصلاح ساختارهای اقتصادی» به اجرا درآمد، با توجه به تحولات عمیق و دگرگونی های وسیعی که طی سالیان قبل از اجرای برنامه مذکور در اقتصاد کشور پدید آمده بود، به بنگاه های اقتصادی دولتی اجازه تجدید ارزیابی دارایی های ثابت برای بهنگام کردن ارزش فرآیندهای تولید آنها داده شد (اجازه یی که هیچ گاه به بنگاه های اقتصادی خصوصی اعطا نشد). پس از اجرای برنامه تجدید ارزیابی دارایی های ثابت که به نحوی در برنامه چهارم توسعه هم قرار گرفت، ارزش بنگاه های اقتصادی دولتی به روز شد بنابراین نتایج تحلیل وضعیت مالی و عملیاتی آنها هم بهنگام شد.

برنامه هدفمند کردن یارانه ها یا واقعی کردن قیمت بسیاری از کالاها و خدماتی که نقش اساسی یا زیربنایی در فرآیندهای تولید دارند موجب واقعی شدن قیمت بسیاری از محصولات می شود و توانایی جامعه را برای رقابت در بازارهای بین المللی ارتقا می دهد بنابراین لازم است ارزش بنگاه های اقتصادی فعال در اقتصاد داخلی هم به گونه یی بهنگام شود تا امکان رقابت برای آنها در بازارهای بین المللی تجاری و اقتصادی فراهم شود. به رغم آنکه حسابداری تورمی در اصول و استانداردها کاملاً پذیرفته شده نیست ولی تجدید ارزیابی دارایی های ثابت بنگاه های اقتصادی برای یک بار و پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها، اقدامی ضروری در برنامه اصلاح ساختار اقتصادی است.

حسن خوشپور

کارشناس برنامه ریزی اقتصادی