راز سیمرغ

یکی از مردان بزرگ در عرصه علم و دانش معنوی آسمان ایران اسلامی حکیم ابن سینا است , وی در شهر افشنه در سده ۳۷۰ هجری به دنیا آمد و به جهت استعداد خدادادی شگرف به حل غوامض روزگار خود پرداخت و در اندک مدتی به هر وادی علمی که وارد گشت همچون غواصی چیره دست به عمق و ژرفای آن پی برده در کشف مجهولات علوم دیگر گام برداشته و به سختی و پشتکار وافر در جست وجو و رفع نقایص خود می کوشید

یکی از مردان بزرگ در عرصه علم و دانش معنوی آسمان ایران اسلامی‌حکیم ابن سینا است ، وی در شهر افشنه در سده ۳۷۰ هجری به دنیا آمد و به جهت استعداد خدادادی شگرف به حل غوامض روزگار خود پرداخت و در اندک مدتی به هر وادی علمی‌که وارد گشت همچون غواصی چیره دست به عمق و ژرفای آن پی برده در کشف مجهولات علوم دیگر گام برداشته و به سختی و پشتکار وافر در جست‌وجو و رفع نقایص خود می‌کوشید.

حکیم با آشنایی بر علوم متداول هم روزگار و کتب ایران‌باستان و همچنین تبحر در فقه ، الهیات ، علوم عقلی یونانی ، تب ، طبیعیات و ریاضی شهره خاص و عام گردید ؛ وی با توجه در علوم عقلی و در پرتو ژرفای باطنی و معنوی ابعادی را نیز در حوزه حکمت و عرفان پیش رو گذاشته است. ابن سینا احیاگر سنن اشراقی و سر سلسله حکمت اشراق قبل از سهروردی و به نام حکمت مشرقیه است و در اشارات و ارجاعاتی که بر تعلیقات اثولوجیای منتسب به ارسطو نوشته پنج مورد به حکمت مشرقیه است که دلالت به حیات پس از مرگ دارد.

با اینکه ابن سینا در غرب و در میان عده‌ای از اندیشمندان هموطن به فیلسوف و حکیم مشائی صرف معروف و مشهور شده اما در حقیقت ابن سینا در آثاری که از خود به یادگار گذارده بخصوص در اواخر عمر پر برکت و کوتاه خویش در فلسفه و طریق اشراق هم گام برداشته است.

این موضوع مهم و مفهومی ‌بنیادین که در آن به صورت رمز و استعارات ژرف روحی و معنوی در حکایات سینا بیان داشته شده و سلوک یک سالک از ابتدا تا کمال پیش‌رو را در تابلوی رمزگونه عرضه می‌دارد وآن توجه به باطن ملکوتی و تبدیل نفس اماره انسان و یا سالک طریق الی‌الله به نفس مطمئنه است، که با تمامی‌غوامض سلوکی و سختی‌های این ره تا به سوی جانان عرضه شده است و کسی که سلامان و ابسال و یا رساله الطیر و هم زنده بیدار را به آن طریق عرفانی عمیق نوشته بیان می‌دارد که خود صاحب دریافت‌های روحی ژرف و اشراقی بوده است ؛ چنانچه ادامه روند عرفانی و اشراقی ابن سینا در مکتوبات و فکر فلسفی سهروردی فیلسوف اشراقی و حکیم ملاهادی سبزواری و... به وضوح آشکار است پس نمی‌توان نمط نهم اشارات در شرح حال مقامات عارفان و آثار و حکایات عرفانی دیگر این حکیم فرزانه ایرانی را از جنبه روحی و علم حضوری نادیده انگاشت. چون حوزه فکر فلسفی و حکمی‌ابن سینا بر مدار متکلمین و پیروان مکتب عقل‌گرایی ارسطویی شکل گرفته بود و حکیم متأله در سیر کمال و تکوین خویش بایستی از حکمت مشاء عبور نموده تا انوار جل جلاله به صورت اشراقات بر وی متجلی شده و حل و رفع غوامض آن سالک و حکیم واقعی را به نماید ، لذا ابن سینا نیز بر همین مدار و طریق و لاجرم به واسطه سیر و سلوک از علوم حصولی و مکتسبه گذر نموده تا بدایع اشراقی را دریافت و سپس آن دریافت‌ها را در زی تماثیل بیان داشته است.

بحق توان گفت ابن سینا یک فیلسوف مشائی صرف نیست بلکه او یک فیلسوف اشراقی و حتی مؤسس و سر سلسله حکمت اشراقی است۱.

ابن‌سینا در رساله حی بن یقظان می‌نویسد: بباید دانستن که مردمان را اندر دانستن علم‌ها و اندر یافتن دانش‌ها مختلف اند یکی آن بود که هر دو گونه خرد را آنکه یاد کردیم به کار دارد تا صورت همه چیزها مر او را حاصل آید و بداند و بشناسد گوهرهای به خویشتن ایستاده بی‌مادت روحانی را پیوند هر یکی به دیگری بشناسد.

(در ایران قدیم به کمال رسیدگان و یا انسان فرهمند و تأییدشدگان ازلی را سئنا یا سیمرغ می‌گفتند و لقب حکیم از این کمال حکایت دارد).

ابن سینا رهیافت‌های روحی و معنوی خویش و رمزگونه‌های آن را در مشرق عرفان (نه جغرافیایی زمینی) جایی که ظهور جلال و جمال حضرت جانان بر سالکین راستین متجلی شود بیان داشته و حکمت مشرقیه کنایت از همین ظهور و دریافت های اشراقی الهی گونه اوست.

هانری کربن در تاریخ فلسفه اسلامی ‌می‌نویسد :

ابن سینا راز تجربه شخصی را در رساله‌های سه گانه تمثیلی آورده و بدین سان ابن سینا نمونه نادر فیلسوفی است که کاملاً به معرفت نفس خود نایل آمده و رمزهای خود را ایجاد کرده است۲.

حکمت و عرفان ابن سینا حرکت از عقل به سوی عشق و توان گفت در اندیشه او نهایت عقل بدایت عشق الهی بوده که در آثار رمزی سینا متجلی گشته است و از همین روی دنباله روان حکمت سینایی دانشمندان بلامنازع عالم تشیع بودند و میرداماد و ملاصدرای شیرازی از نمونه‌های بارز این اندیشه هستند.

ابن سینا حیات پرماجرایی داشته اما به جهت پشتکار فراوان کثیرالتألیف و شاگردان آزاده‌ای نیز تحت تعلیم قرار داده از آن جمله جرجانی و بهمنیار معروف‌ترین تلامذه بوعلی هستند.

این دانشمند والا و عارف کم نظیر در طول زندگی مورد حسد حسودان که وی را به کفر و بی دینی و اعتقاد به طریق قدما متهم می‌کردند قرار گرفته که خود در جواب آنها می‌نویسد:

کفر چو منی حقیر آسان نبود

ایمان تو از ایمان من ایمان نبود

در دهر چو من یکی و آن هم کافر

پس در همه دهر یک مسلمان نبود

ابن سینا با آثار فاخر قریب به ۲۴۲ عنوان بلکه بیشتر در طول حیات خویش برای آیندگان به ودیعت نهاده و از جمله آثار او قانون در طب ، شفا ، اشارات و تنبیهات ، معراج نامه و... بوده است ، این حکیم وارسته مسلمان در سال ۴۲۸ هجری در نزدیکی همدان جسد عنصری را واگذارده و به عالم بالا طیران نمود.

پی نوشت ها :

۱ ـ تمثیل عرفانی ابن سینا هانری کربن ترجمه انشاء الله رحمتی انتشارات جامی‌صفحه ۵۱۸

۲ ـ تاریخ فلسفه اسلامی‌ هانری کربن ترجمه جواد طباطبایی انتشارات کویر صفحه ۲۴۵