اما و اگرهای یک پیوند آسمانی

به مناسبت سالروز ازدواج حضرت علی ع و فاطمه س و آغاز هفته ازدواج

جوانان مسائل اقتصادی و بالا رفتن هزینه‌های زندگی، مراسم‌های تجملاتی و مهریه‌های سنگین را از دلایل عدم پذیرش مسوولیت ازدواج عنوان می‌کنند.

ازدواج، این مقدس‌ترین پیوند آسمانی این روزها با مشکلات و معضلاتی همراه شده است؛ در گذشته زندگی زوج‌های جوان در خانواده‌های بزرگ و در کنار والدین این امکان را برای آنها فراهم می‌کرد که هم با اطمینان خاطر بیشتری به قبول مسوولیت بپردازند و وارد زندگی مشترک شوند و هم از حمایت‌ها و تجربیات خانواده‌شان بهره‌مند شوند؛ اما امروزه به مدد پیشرفت و توسعه اجتماعات، ازدواج تا حدودی برای بعضی از جوان‌ها دشوار شده است.

بیشتر جوان‌ها مسائل اقتصادی و نبود شغل مناسب و درآمد کافی را از دلایل تن ندادن به ازدواج برمی‌شمرندکه البته خیلی هم دور از واقعیت نیست؛ در این میان مراسم‌ تجملاتی، مهریه‌های سنگین و بالا رفتن هزینه‌های زندگی نیز به این امر دامن می‌زند و بیش از پیش جوانان را از ازدواج می‌ترساند.

این مسائل به همراه آمار بالای طلاق و روبه‌رشد در جامعه، بیش از هر وقت دیگری لزوم فرهنگ‌سازی و حل معضل بیکاری یا نبود شغل مناسب برای جوانان و حل مشکلات آنها، به منظور کاهش سن ازدواج را نشان می‌دهد.

● مهریه‌های سنگین، مانعی برای ازدواج

در چند سال گذشته بعضی از ازدواج‌ها با معضلی روبه‌رو بوده‌اند با عنوان معضل مهریه! مهریه‌های سنگینی که باب شده است به طور معمول با توجیه این‌که ضامن زندگی مشترک است از سوی خانواده عروس درخواست می‌شود و در بعضی از موارد باعث به زندان افتادن داماد بعد از گذشت مدتی به دلیل عدم پرداخت مهریه می‌شود؛ که در مواردی باعث ترس از ازدواج می‌شود.

کارشناسان معتقدند که مهریه سنگین به هیچ عنوان ضمانتی برای دوام پیوند زناشویی نبوده و در پاره‌ای موارد به این پیوند مقدس لطماتی وارد می‌کند. اگرچه در چند مقطع زمانی با بالا گرفتن معضلات اجتماعی ناشی از مهریه بالا، متصدیان قانونگذاری در کشور به فکر چاره‌جویی برای این مساله برآمدند، اما در هر مرحله، به دلایل مختلف از جمله نبود کارشناسی در طرح و لایحه، یا فقدان زمینه اجتماعی برای اجرای آن، پرونده مهریه‌های سنگین در بایگانی قوانین کشور ماند و اختلافات در داخل خانواده‌ها؛ اما باب تامل در بحث مهریه‌های سنگین و تبعات و آثار مخرب آن بر خانواده‌ها، ازدواج جوانان و بر اجتماع همچنان گشوده است.

براساس آمار به دست آمده از چندین دفترخانه در نقاط مختلف تهران هم‌اکنون میزان متوسط مهریه در تهران، ۴۰۰ سکه است که البته نسبت به ۲ سال پیش اندکی کاهش داشته است.

نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد که تعداد محدودی از مردان قادر به پرداخت مهریه‌‌های کلان همسرشان هستند، اما به طور معمول پرونده‌های مهریه پایان خوشی ندارند؛ جر و بحث طرفین و گاه زد و خورد و دخالت خانواده‌ها، شاید کوچک‌ترین برخوردهایی باشد که بین زنان و مردان در دادگاه خانواده بر سر مهریه رخ می‌دهد.

استدلال خانواده‌ها برای در نظر گرفتن مهریه‌های سنگین در اکثر موارد، کمک به قوام پیوند ازدواج در میان جوانان است، همچنین بروز و گسترش فرهنگ چشم و هم‌چشمی در میان خانواده‌ها و این واقعیت که دختران به بالا بودن میزان مهریه خود فخر می‌فروشند، به بالا رفتن لجام‌گسیخته میزان مهریه‌ها انجامیده است، اما نظر کارشناسان تاییدکننده نظرات خانواده‌ها نیست؛ آنها با تاکید بر این نکته که مهریه سنگین به هیچ وجه نمی‌تواند ضامن بقای ازدواج باشد، می‌گویند اگرچه بالا بودن مهریه ممکن است به عنوان اهرمی اقتصادی برای زنان در مقابل مردان باشد، اما هنگامی که طلاق عاطفی در یک ازدواج رخ می‌دهد، مهریه نمی‌تواند به پیوند قلبی میان زوجین کمکی کند.

● وامی برای ازدواج یا چاله‌ای برای گرفتاری

از آنجا که همیشه یکی از دلایل مهم وارد نشدن بعضی از جوانان به بحث ازدواج و به دنبال آن افزایش سن ازدواج، مسائل اقتصادی بوده، راهکارهای مختلفی برای این معضل از سوی جامعه‌شناسان و اقتصاددانان معرفی شده است که یکی از آنها اعطای تسهیلات مالی به شکل‌های مختلف در قالب وام ازدواج است.

با تمام مشکلات و هفت‌خوان رستمی که باید برای گرفتن این وام‌ها از آنها عبور کرد کمتر کسی به این نکته توجه می‌کند که هرچند این تسهیلات مالی وام ازدواج بخش کوچکی از مسائل مالی جوانان را در بدو شروع زندگی مشترک حل می‌کند، اما دختر و پسر جوانی که اقدام به گرفتن وام ۴ میلیون تومانی ازدواج می‌کنند، با توجه به افزایش اجاره‌بهای خانه و سایر هزینه‌های جاری زندگی تحت چه شرایطی می‌توانند هر ماه مبلغ اقساط وام‌های خود را پرداخت کنند.

از سوی دیگر بخش زیادی از همین جوانان در صورتی که موفق به دریافت وام ازدواج شوند، دارای ثبات شغلی مناسبی نیستند؛ به عبارتی دیگر از میزان امنیت شغلی خود اطلاعی ندارند، در نتیجه بعد از گذشت مدتی در صورت پرداخت نکردن اقساط ماهانه خود از نظر حقوقی دچار مشکلاتی می‌شوند که گاه بحث به اجرا گذاشتن سفته‌ها و دخیل کردن ضامن‌ها به این قضیه به وجود می‌آید.

اگر از نحوه پرداخت وام ازدواج و دشواری‌ها و در برخی موارد سنگ‌اندازی بانک‌های عامل و از همه مهم‌تر صف طولانی جوانانی که در نوبت گرفتن وام هستند بگذریم، می‌بینیم بسیاری از بانک‌ها یکی از دلایل سختگیری خود را در پرداخت نکردن یا نامنظم پرداخت کردن اقساط ماهانه این وام‌ها توسط وام‌گیرندگان می‌دانند، به گونه‌ای که به دلیل دیربازگشت تسهیلات به بانک‌ها، آنها در پرداخت مجدد وام‌های ازدواج به سایر جوان‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند.

● لزوم آموزش مسائل مربوط به ازدواج

از آنجا که طبق اعلام سازمان ملی جوانان و به گفته روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و کارشناسان امور خانواده، نارضایتی جنسی از مهم‌ترین علل طلاق در کشور است، لزوم آموزش مسائل مربوط به ازدواج، بیش از پیش احساس می‌شود.

در کشورهای توسعه‌یافته، آموزش مهارت‌های زندگی از دوران خردسالی، مهدکودک و خانواده‌ها شروع می‌شود؛ در کشور ما به دلیل نبود این کارکرد خانواده از سوی والدین و بر عهده نگرفتن بحث آموزش مهارت‌های زندگی از سوی آنها، تلاش‌های ارگان‌های مربوط از چندین سال قبل شروع شد، اما برنامه منسجم و سازمان متولی مشخصی برای ارائه این آموزش‌ها در نظر گرفته نشد و در کل آموزش مسائل ازدواج به جلسه‌ای کوتاه در زمان گرفتن آزمایش‌های پیش از ازدواج خلاصه شد که بعضی از زوجین حتی در این جلسات هم شرکت نمی‌کنند.

تنها اقدام جدی از سوی مسوولان بحث تنظیم خانواده است که از سال ۸۷ برای تمامی دانشجویان دانشگاه‌ها اجباری و به صورت گسترده اجرا شده، اما این کلاس‌ها هم فقط به نحوه جلوگیری از بارداری و تنظیم خانواده خلاصه شده است و هیچ‌گونه آموزش دیگری درباره مسائل ازدواج به دانشجویان ارائه نمی‌دهد.

با توجه به حساسیت موضوع و افزایش آمار طلاق در جامعه، مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، سازمان ملی جوانان، صدا و سیما، مطبوعات و ۲ وزارت آموزش و پرورش و علوم و سایر ارگان‌های مرتبط در این مورد مسوولند و باید به تدوین راهکار و راه‌حل مناسبی برای مرتفع شدن مشکلات اینچنینی بپردازند.

● بحران پایان ازدواج‌های نوپا

علاوه بر مشکلات یاد شده، امروزه در کشور با بحرانی در رابطه با پایان ازدواج‌های نوپا مواجه هستیم، که این امر ناشی از عدم دانش دختران و پسران جوان برای حفظ ازدواج است.

این بحران به قدری شدید است که کارشناسان معتقدند در کمتر از یک دهه دیگر با توجه به بافت جوان کشور، با بحران زنان مطلقه جوان روبه‌رو خواهیم شد؛ این زنان شامل افرادی هستند که زیر ۳۰ سال بوده که در شروع زندگی با شکست مواجه شده‌اند.

زهره علاسوند، مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل زنان با بیان این‌که خانواده و ازدواج ۲ نهاد مقدس در جامعه ایرانی هستند، در این‌باره می‌گوید: باید جوانان را با راه‌های حفظ ازدواج و پیشگیری از آسیب به بنیاد خانواده آشنا ساخت.

وی با اشاره به یکی دیگر از عوامل بینشی که امروزه در میان جمعیت دختران جامعه ایجاد شده است، می‌افزاید: تصور این‌که زن و مرد شبیه به یکدیگر هستند، نادرست است، تفاوت‌های آنها به قدری زیاد است که اگر از آن آگاه نباشند نمی‌توانند دلیل بسیاری از رفتارهای طرف مقابل خود را درک کنند که این خود به عاملی برای اختلاف در زندگی تبدیل می‌شود.

این کارشناس مسائل زنان درخصوص عامل منش و نقش آنها در حفظ خانواده می‌گوید: این عامل به عنوان آسیب برای خانواده‌های نوپا مطرح می‌شود و بزرگ‌ترین مشکل در آن، ضعف مهارت‌های کلامی میان زوجین است؛ جوانان در زندگی باید مهارت واقعی در بیان کلمات را داشته باشند و بدانند در هنگام عصبانیت چه سخنانی را بیان کنند.

وی همچنین می‌افزاید: در بسیاری از مواقع، کم‌حرف بودن و شاد نبودن دختران عامل ایجاد اختلاف در ازدواج‌های نوپاست؛ همچنین مهارت رابطه میان نقش و جنس در زندگی باید مورد توجه قرار گیرد و زنان به ایفای نقش زنانگی خود بپردازند.

● بنیاد ازدواج آسان و پایدار

و در پایان خبر خوش این که چندی پیش دبیرخانه بنیاد ازدواج آسان و پایدار در دفتر امور بانوان وزارت کشور تشکیل و مستقر شد؛ اعضای بنیاد ازدواج آسان و پایدار موظفند، در هماهنگی با سایر موسسات خیریه، زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی لازم را برای تحقق امر ازدواج آسان و پایدار فراهم آورند.

جلسات پیگیری مصوبات این بنیاد به ریاست مصطفی محمد نجار، وزیر کشور و در محل وزارت کشور تشکیل می‌شود. وزیر کشور، هدف از راه‌اندازی این بنیاد را سازماندهی و حمایت از موسساتی که در حال حاضر در حوزه آسان‌سازی ازدواج فعالیت می‌کنند؛ عنوان کرده است.

الهام طباطبایی