حصیربافی

حصیربافی یا بافت بوریا یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی و شاید کهن‌ترین آنهاست. اسناد و مدارک موجود نشان می‌دهد نخستین زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی که در باتلاق‌های سفلای …

حصیربافی یا بافت بوریا یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی و شاید کهن‌ترین آنهاست. اسناد و مدارک موجود نشان می‌دهد نخستین زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی که در باتلاق‌های سفلای بین‌النهرین می‌روییده، تهیه می‌شده و اولین سرپناه‌ها پس از زندگی در غارها، به کمک حصیر و نی پدیدار آمده است.

حصیربافی در بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه آن دسته از کشورهائی که به مواد اولیه مورد نیاز این رشته دسترسی دارند ـ متداول است. از مهمترین کشورهای تولید کنند محصولات حصیری می‌توان برمه، هنگ‌کنگ، هندوستان، اندونزی، ژاپن، جمهوری کره، مالزی، پاکستان، سریلانکا، تایلند، مکزیک، کامرون، چاد، اتیوپی، و سنگال، را نام برد.

حصیربافی در ایران نیز سابقه‌ای طولانی دارد. صنعت پررونق بافت حصیر و نی در استان سیستان و بلوچستان زمانی به حدی گسترده بود که فرآورده‌های آن به همهٔ نقاط ایران صادر می‌شد. امروزه در مناطق مختلف کشورمان بخصوص شمال و جنوب آن هرجا که به برگ درخت خرما، ساقهٔ گندم، نی و ترکه دسترسی باشد، می‌توان نشانه‌هائی از صنعت حصیر و سبدبافی را یافت.

مراکز تولید حصیربافی

در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، کردستان، هرمزگان، بوشهر، کرمان، یزد، فارس، مازندران، گیلان و تهران حصیربافی؛ در خوزستان، خراسان و آذربایجان شرقی سبدبافی؛ در گیلان مرواربافی؛ در آذربایجان شرقی ترکه بافی و چم‌بافی و در باختران، ایلام و لرستان چیغ‌بافی رایج است.

انواع مواد اولیه مصرفی

مواد اولیه مورد مصرف حصیربافان نقاط مختلف ایران به نسبت تنوع محیط جغرافیائی کشور گوناگون است، اما بیشتر عبارت است از: برگ درخت خرما (پیش)، برگ درخت خرمای وحشی نر (پرک)، برگ درخت خرمای وحشی ماده (دراز)، ساقه‌های نی باتلاقی مناطق گرمسیری خوزستان، ساقه‌های نی باتلاقی مناطق سردسیر اطراف دیاچه زریوار در نزدیکی شهر مریوان، ساقه‌های نی باتلاقی مرداب‌های انزلی (لی یا لیخ)، ساقه‌ەای گندم در استان‌ەای زنجان و آذربایجان، ساقه‌های نی خودروی اطراف رودخانه‌های استان فارس (مور)، ساقه‌های نی باتلاقی اطراف دریاچه هامون در نزدیکی زابل، ترکهٔ بید در استان‌های تهران و مازندران و روستاهای مراغه و ساقه‌های نی خودروی اطراف جوی‌های آب (نی باغی).

ابزارهای حصیربافی

ابزار مورد استفاده در حصیربافی بسیار محدود است. این ابزار ساده و ابتدایی شامل قیچی، داس، انواع کارد، سوهان، درفش، سوزن و... می‌باشد. این ابزار بیشتر برای قطع گیاهان و پیراستن آنها برای آماده سازی مواد اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی هم حین تولید به‌عنوان وسیله‌ای کمکی، ساخت حصیر را آسانتر می‌کند. ولی آنچه بیشتر محصولات حصیری را شکل می‌بخشد ابزار مورد استفاده نیست، بلکه مهارت و ذوق افراد حصیرباف است.