انقلاب پرستاران

اولین حرکت در جهت توجه به بهداشت بین المللی در سال ۱۳۲۸ میلادی توسط جمهوری ونیز و با ایجاد یک سازمان قرنطینه برای جلوگیری از وبا و طاعون از گوشه های دیگر به آن جمهوری انجام گرفت

جنگ‌ها پدیده‌های اجتماعی و جهانی ویرانگری هستند که شاید به‌سختی بتوان ارزش مثبت و سودمندی برای آنها پیدا کرد.شاید اولین جنگ تاریخ در اساطیر و بین فقط ۲۰ نفر به‌وقوع پیوست. هابیل و قابیل. ولی پس از آن جنگ بین آدم‌ها، آدم‌ها و طبیعت، بین خوبی و بدی، خیر و شر، فساد و صلاح و... همواره تا روزی‌که بشر روی این کره زیست کند ادامه خواهد داشت و شاید به تعبیری روزی از روی زمین به کرات دیگر آسمانی هم تسری یافته و به جنگ ستارگان بدل شود.

یک مطلب غیرقابل انکار در مورد تمامی جنگ‌های روی زمین قتل‌عام، خونریزی، ویرانگری، بی‌خانمانی، تخریب و نابودی دستاوردهای بشری و به‌جا گذاشتن غم و اندوه و افسردگی حاصل از فقدان وابستگی آدمی، معلولیت و بیماری است.

چه اکنون که پیشرفت صنایع سنگین به ساخت این ماشین‌های آدم‌کشی مجهزتر شده و چه در قرون‌وسطی که وسایل ساخت دست بشر بسیار ابتدائی و وسعت تخریب کمتری داشت، تأثیر آن یکی بوده و بس. محصول انسانی جنگ‌ها از صدها تا میلیون‌ها کشته و زخمی است ولی محصول فکری جنگ‌ها هرگز به زشتی آنچه در واقعیت است نبوده. چرا که بشر برای فرار از این‌همه زشتی و پلیدی به‌دنبال راه‌حلی گشته و در پی جبران مافات برآمده است.

آنچه پس از فرونشستن آتش خشم جنگاوران به‌وجود آمده ـ اگر نه همیشه ولی اکثر مواقع ـ مثبت و پربار بوده. همیشه انسان به‌نحوی عالی به جبران خسارت‌های فروآورده بر هستی‌اش دست زده است. یکی از موارد اصلاح راهکارها و تدوین راه و روش‌های جدیدی است که بتواند تأثیر عوارض برجای مانده ناشی از تسلیحات و جنگ‌افزارها را بکاهد یا به‌نحو مطلوبی ترمیم کند.به‌طور اعم شامل یاری به آسیب‌دیدگان، درمان حادثه‌دیدگانی که به نوعی دچار معلولیت، بیماری، از کارافتادگی، یا تغییر شکل اعضاء بدن خود هستند، نه تنها جنگ‌ها بلکه حوادث و بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله هم روند این خدمت‌رسانی را تسریع می‌بخشد و می‌تواند منبع زایش افکار نوین طرح‌های سازنده‌تر و مثبت و در نهایت ابداعات جدید شود، همچنین سبب پیشرفت رشته‌های پزشکی و پرستاری و به‌وجود آمدن اندیشه امدادگری در اسرع وقت و در نتیجه سازمان‌های امداد و نجات باشد.

یکی از بهترین و معروف‌ترین نمونه‌های تاریخ‌ساز در این زمینه زنی مقتدر و فداکار به نام فلورانس نایتینگل است که در زمینه پرستاری و تربیت و آموزش پرستاران انقلابی عظیم برپا کرد.برای درک ارزش کار فلورانس همین بس که بدانیم تا قبل از او بیمارستان‌ها، زندان‌هائی بودند در اختیار افراد مذهبی و بی‌سواد که به‌جزء گند و عفونت و پلشتی و سرایت بیماری از شخصی به شخص دیگر حاصل بهتری نداشت.

وجود فلورانس نایتینگل و درخشش او پس از جنگ‌های کریمه به اوج رسید. زیرا این جنگ‌ها که در سال ۱۸۶۰ به پایان رسید باعث توسعه بیمارستان‌های نظامی و ایجاد طرح‌های نوین مهندسی بهداشت شد که همگی زیر نظر فلورانس به اجراء درمی‌آمد. البته او یک تنه به دل مشکلات رفت و برنامه رسیدگی به زخمیان جنگی در انگلستان، تعویض و تغییر پوشش بهداشتی از ملحفه و لباس بیمار تا شست‌وشوی دائم، ایجاد رختشخویخانه، مراقبت از بیمار با پانسمان دائم و تمیز تا نگهداری خواربار و تغذیه مناسب برای سربازان و نظارت بر لباس و داروی آنها را عهده‌دار شد.در نتیجه کار او همین بس که میزان مرگ‌ومیر از ۴۰ درصد به ۲۰ درصد کاهش یافت.

حتی پس از جنگ علاوه بر ساخت بیمارستان‌ها، آموزشگاه‌ها و دانشکده‌های پیشرفته‌ای در زمینه امدادرسانی در زمان جنگ و پرستاری، در انگلستان و سپس فرانسه و آمریکا به‌وجود آمد.کشف داروی بیهوشی اتر و کلروفرم متعاقب تحمل دردها و آلام سربازان به سرعت به بازار آمد. کشف مواد ضدعفونی کننده توسط لیستر، کشف باسیل سل و واکسن ضد سیاه‌زخم توسط کخ و پاستور، کشف بسیاری از میکروب‌ها و انگل‌ها مثل انگل تب نوبه، باسیل کزاز ـ مایه‌کوبی ضدهاری، ضدعفونی کردن توسط بخار، کشف اشعه ایکس توسط رونتنگن آلمانی، روش‌های فیزیوتراپی، آب‌درمانی، اختراع بسیاری وسایل تشخیص مثل لارنگوسکوپ (برای دیدن حلق)، انتالوسکوپ (برای دیدن چشم)، الکتروکاردیوگراف (نوار بررسی فعالیت قلب) و بسیاری آزمایشات و اختراعات دیگر پس از وقوع جنگ‌هائی پدید آمده که بشر را در هجوم درد و بیماری فلج کرده بود.

جنگ‌های داخلی آمریکا در سال ۱۸۶۱ هم به ظهور چهره فداکار دیگری انجامید به نام کلارا بارتون که یک تنه زخمی‌های یک تیپ را با مقداری باند و غذا در یک ایستگاه راه‌آهن و به مدت یک‌هفته مراقبت کرد و در واقع همین خدمات بعدها زمینه‌ساز تشکیل و تأسیس صلیب سرخ آمریکا شد و دولت آمریکا را به‌عضویت صلیب سرخ بین‌المللی درآورد.

اولین حرکت در جهت توجه به بهداشت بین‌المللی در سال ۱۳۲۸ میلادی توسط جمهوری ونیز و با ایجاد یک سازمان قرنطینه برای جلوگیری از وبا و طاعون از گوشه‌های دیگر به آن جمهوری انجام گرفت.

معصومه چاوشی

---