خواب و رؤیا

یکی از دوستانم نماز نمی خواند ولی دختر خوبی است و بیشتر اوقات خواب های معنوی و زیبایی می بیند, علت چیست به طور کلی, درباره خواب دیدن و عالم رؤیا, برایم توضیح دهید

یکی از دوستانم نماز نمی‏خواند؛ ولی دختر خوبی است و بیشتر اوقات خواب‏های معنوی و زیبایی می‏بیند، علت چیست؟ به طور کلی، درباره خواب دیدن و عالم رؤیا، برایم توضیح دهید.

مسئله خواب و رؤیا، ریشه قرآنی، روایی و علمی دارد. خواب، از نشانه‏های وجود خدا و قدرت الهی است. امام صادق‏ علیه‌السلام در ضمن سخنانی به شاگرد هوشمندش «مُفضّل» فرمود: «ای مفضّل! در خواب دیدن‏ها بیندیش... گاهی [خواب‏ها] راست است و گاهی بی‏پایه؛ در نتیجه، مردم از خواب‏هایی که می‏بینند، در مصالح خود به وسیله آنها هدایت و بهره‏مند می‏شوند و یا به زیان موضوعی پی برده، از آن دوری می‏کنند...»۱.

در قرآن در وصف اولیای خدا چنین می‏خوانیم: «لَهُمُ الْبُشْری‏ فِی الْحَیاه الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَه۲؛ برای آنان در زندگی دنیا و آخرت، بشارت شادی هست».

شخصی از رسول خدا صلی الله علیه وآله در مورد بشارت دنیوی، در این آیه پرسید و حضرت فرمود: «این بشارت، همان خواب دیدن نیکی است که مؤمن آن را در عالم خواب می‏بیند و به وسیله آن در دنیا بشارت داده می‏شود»۳.

خواب دیدن، یک امر عمومی و همگانی است و همه بدون استثنا، گاهی خواب می‏بینند؛ حتی در این جهت، فرقی بین زن و مرد نیست. زنان نیز خواب می‏بینند و بعضی از رؤیاهای آنان، راست و دارای پیام و تعبیر است.

خواب دیدن، بسیار مهم است و هر چه انسان از نظر معنوی، تقوا، معرفت و کمالات در سطح بالایی باشد و موازین شرع را بیشتر رعایت کند، خواب‏هایی را که می‏بیند غالباً خواب‏های صادق و دارای پیام هستند.

گاهی هم ممکن است دو نفر یا افرادی، خواب‏های خوبی ببینند؛ ولی تعبیر و پیام هر کدام با دیگری تفاوت داشته باشد و این تفاوت، مربوط به تفاوت حالات معنوی و روحی آنان است.

نکته دیگر این است که فردی که به پاره‏ای از مسائل مهم دین اهمیت نمی‏دهد، ولی گاهی خوابی خوش می‏بیند، هنوز قابلیت‏هایی دارد و این طور نیست که استعداد و امکان کمال‏یابی را از دست داده باشد. چنین افرادی را باید متوجه اهمیت این موضوع کرد که اهمیت دادن به مبانی نظری و عملی دین، علاوه بر این که موجب سعادت دنیا و آخرت می‏شود، برکات و خیرات بسیاری در زندگی دنیایی انسان نیز دارد (که یکی از آنها خواب دیدن خوب و درست است).

از برخی روایات استفاده می‏شود اشخاصی که واجبات مهم را ترک می‏کنند، ولی گاهی کارهای خوب هم انجام می‏دهند، خداوند مزد کارهای خوب آنها را در همین دنیا می‏دهد و یکی از این مزدها، رؤیاهای خوب و صادقه است؛ در حالی که خداوند متعال، مزد و پاداش مؤمنان را بیشتر به آخرت واگذار کرده است؛ زیرا انسان در آن جهان، بسیار محتاج‏تر از این دنیاست.

نکته دیگری که درباره خواب لازم است بدانید، تعبیر خواب است. تعبیر خواب، از علومی است که از طریق کلاس، معلم و کتاب، قابل اکتساب نیست؛ بلکه این توانایی را خداوند به هر کسی که صلاح بداند، می‏دهد. بنابراین هر کس نمی‏تواند تعبیر خواب کند؛ فقط افراد خاصی هستند که می‏توانند خواب را تعبیر کنند.

● در این باره، توجه به امور زیر لازم است:

۱) خواب یکی از راه‏های ارتباط انسان با عالم غیب است؛ زیرا انسان در عالم خواب، به جهت اقتضای قوانین و سنن حاکم بر آن، از بدن مادی خود جدا شده، با توجه به عالم غیب، حقایقی را مشاهده می‏کند۴.

۲) در خواب، گیرنده و دریافت‏کننده حقایق، «نفس و روح» انسان است۵.

۳) چنان که برای دریافت حقایق در بیداری، نیاز به مراقبه است، در عالم خواب هم مراقبه لازم است. اگر کسی می‏خواهد در عالم رؤیا، حقایق را آن چنان که هستند، بفهمد و از هدایت‏ها، اشارات و ارشادهای آنها سود جوید، باید مراقبه داشته باشد و این مراقبه، با یک سلسه اعمال و برنامه‏ها حاصل خواهد شد۶.

۴) خواب گاهی مستند به اسباب طبیعی مزاجی و یا اسباب اخلاقی و روحی انسان است؛ مثلاً کسی که مزاجش گرم است، حرکاتش مشوّش و مضطرب بوده، خواب او هم پر از اضطراب است. این خواب آشفته، مستند به مزاج بدنی خواب‌بیننده است. اگر کسی، انسان یا فعلی را دوست داشته باشد، آن را در خواب می‏بیند و اگر نسبت به شخصی بغضی و عداوتی دارد، در خواب با او جدال می‏کند. این جدال و یا همراهی با دوستان در خواب، مستند به خلقیات و ملکات اخلاقی انسان است۷.

گاهی خواب مستند به حوادث خارج از ما بوده و با حقایق عالم هستی و دیگر عوالم مرتبط است. در چنین خوابی، نفس انسان از عالم دنیوی گذشته، با توجه به هم‌سنخی با عالم مثال و عالم عقل، با آن دو مرتبط می‏گردد. این نوع خواب، خود سه گونه است که مجال تفصیل آن در این جا وجود ندارد۸.

۵) انسان، بدنی مثالی و برزخی دارد و در هنگام خواب - که تعلق روح به بدن مادی تا اندازه‏ای کم می‏شود و روح از حصار مادی تا اندازه‏ای آزاد می‏شود - خود را با بدنی شبیه بدن مادی و دنیوی می‏بیند؛ بدون این که جرم و وزن داشته باشد؛ بلکه صورتی سه بُعدی دارد و این دلیل روشنی است که روح انسان، در صورت عدم تعلّق به بدن مادی یا تعلق کمتر، قدرت تمثل به بدن مثالی را دارد.

انسان در وقت خواب و خواب دیدن - چه خواب صادق یا غیرصادق و چه با تعبیر باشد یا بدون تعبیر - خودش را با همان بدن می‏بیند (و با همان شکل و تصویر) و این، بیان‏گر وجود بدن مثالی و قالب برزخی است که هم اکنون در عالم مثال موجود بوده، ولی از ما پوشیده است. اگر این حجاب را که - تعلّق و توجه به نظام مادی و مادیات است - کنار بزنیم، هم اکنون نیز خود را در آن قالب مثالی متمثّل می‏بینیم؛ چنان که در عالم خواب، تا حدودی که تعلق روح به بدن مادی کم می‏شود و بدن مادی ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنی مشابه با این بدن یافته و سیرها، حرکت‏ها، فهم‏ها، دیدن‏ها، شنیدن‏ها، خوردنی‏ها، خواستنی‏ها، رفت و آمدها و ملاقات‏ها با این بدن است۹.

با توجه به این نکته، اگر در عالم خواب، خود را هم‌صحبت با دیگری یافتید یا مستند به مزاج و خلقیات شماست - که در این صورت، نفس شما به دلیل تعلقات روحی‏تان صورتی از دوستان را ترسیم کرده و فکر کرده‏اید واقعاً در عالم دیگری با او ملاقات کرده‏اید - و یا خوابی است که مستند به خارج از شما بوده، شما واقعاً با عالم برزخ مرتبط گشته و وی را در آن جا مشاهده کرده‏اید (که در این صورت، شما با بدن مثالی خود، با بدن مثالی دوستتان ملاقات کرده‏اید).

این ملاقات بر دو گونه زیر قابل تصور است:

۱) دوست شما نیز در عالم خواب (در همان هنگام که شما خواب دیده‏اید)، در قالب بدن مثالی خود بروز کرده و با شما هم‌صحبت شده است. در این صورت، دوست شما نیز به آن ملاقات علم دارد؛ چنان که این مسئله برای بسیاری رخ داده است.

۲) دوست شما چنین خوابی ندیده و از این ملاقات، بی‏اطلاع است و این نیز به نوبه خود هیچ اشکالی ندارد؛ چون شما با بدن مثالی، دوست خود را ملاقات کرده‏اید که در عالم مثال و برزخ وجود دارد (هر چند دوست شما به دلایلی بدان آگاه نبوده است). اگر شما تنها با روح او می‏توانستید ملاقات کنید، این صورت دوم، غیرموجه و غیرعملی بود؛ ولی روح آدمی در قالب مثالی بدن خویش - که در عالم برزخ وجود دارد - متمثل می‌گردد و سیر و حرکت‏ها دارد و در این سیر، با بدن‏های مثالی دیگران ارتباط برقرار می‏کند؛ هر چند صاحبان آنها در دنیا بدان توجه نداشته و با آنها در ارتباط نبوده‏اند (و بدین جهت از آنها بی‏خبر و از اعمال و ملاقات نیز آگاهی ندارد). بنابراین حتماً نباید همان خوابی را که شما می‏بینید، دوستتان نیز همان خواب را ببیند.

پی نوشت

۱. مجلسی، بحارالانوار، ج ۶۱، ص ۱۸۳.

۲. یونس، آیه ۶۴.

۳. روضهالکافی، چاپ بیروت، ص ۹۰.

۴. ر.ک: محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، ج ۱۱، ص ۲۶۹.

۵. حسن زاده آملی، هزار و یک نکته، مرکز نشر فرهنگی رجا، ج ۱، ص ۱۲.

۶. بحارالانوار، ج ۷۶، ص ۱۸۱ و ۲۱۸.

۷. المیزان، ج ۱۱، ص ۲۶۹ و ۲۷۰.

۸. محمد شجاعی، خواب و نشان‏های آن، ص ۲۴ و ۳۴.

۹. صدرالمتألهین شیرازی، اسفارالاربعه، ج ۹، (باب ۹، فصل ۴)، ص ۹۴- ۱۰۰ ؛ خواب و نشانه‏های آن، ص ۵۲-۵.

فاطمه حسینی، شیمی تهران