مقدمه ای بر بانکداری الکترونیک

از نتایج و دستاورد های اساسی اینترنت و IT بانکداری الکترونیک است و بر اهمیت آن به دلیل افزایش روز افزون تعامل اقتصادی کشور ها با یکدیگر روزبروز افزوده می شود و همچنین بر مبنای تمایل بشر به راهکار های ساده تر, در انجام کار های مالی و اقتصادی نیز نیازمند بازنگری و نوآوری بعلاوه تسهیل در بروکراسی نظام بانکی می باشیم

● مقدمه‌ای بر بانکداری الکترونیک

بانکداری الکترونیک به طور کلی انواع کانال‌های ارتباطی میان بانک و مشتری حقیقی و حقوقی را شامل می‌گردد برخی از این سرویس‌ها عبارتند از:

۱)بانکداری مبتنی با وب و اینترنت

۲) بانکداری مبتنی بر فناوری تلفن‌های همراه

۳) بانکداری مبتنی بر تلفن

۴) بانکداری کیوسکی

۵) بانکداری به کمک فکس

۶) پیام کوتاه

۷)بانکداری مبتنی بر دستگاه خودپرداز

۸) بانکداری مبتنی بر کارت‌های هوشمند و ....

از نتایج و دستاورد‌های اساسی اینترنت و IT بانکداری الکترونیک است و بر اهمیت آن به دلیل افزایش روز‌افزون تعامل اقتصادی کشور‌ها با یکدیگر روزبروز افزوده می‌شود و همچنین بر مبنای تمایل بشر به راهکار‌های ساده‌تر، در انجام کار‌های مالی و اقتصادی نیز نیازمند بازنگری و نوآوری بعلاوه تسهیل در بروکراسی نظام بانکی می‌باشیم.

پس از پیدایش IT نخستین ساختاری که به دستاورد‌های شبکه اینترنت پی برد سیستم بانکی بود. سیستمهای بانکی از این ابزار به عنوان عاملی جهت ایجاد یکپارچگی و افزایش دامنه فعالیت استفاده نمودند این عوامل مقدمه تکریم واقعی ارباب‌رجوع می‌باشند. عوامل بسیار اساسی استفاده سیستمهای بانکی از بانکداری الکترونیک افزایش ضریب امنیت در تبادلات مالی و به صفر رساندن هزینه سنگین این نقل و انتقالات می‌باشد.

البته باید به این نکته توجه نمود که بانکداری الکترونیک موضوعی نیست که بتوان سلیقه‌ای با آن برخورد نمود بلکه اجبار قرن ۲۱ به تمام کشور‌هایی است که خواهان تعامل با دنیای پیشرفته امروزه رشد اقتصادی می‌باشند.

همانطور که گفته شد بانکداری الکترونیک برای بانکها نیز بسیار سودمند است چرا که علاوه بر کاهش هزینه عملیات بانکی سبب کاهش خطای انسانی در انجام امور مالی نیز می‌گردد. همچنین لزوم به نگهداری و استفاده از پول نقد از بین می‌رود که این موضوع نیز از چند جهت بسیار مهم است، اول آنکه استفاده از پول نقد در انجام معاملات روزانه، موجب استهلاک پول شده و در نهایت سالانه هزینه هنگفتی به کشور تحمیل می‌گردد که با استفاده از بانکداری الکترونیک این مبلغ به نفع کشور‌ صرف‌جویی می‌شود، دیگر آنکه نگهداری پول نقد، سبب خارج شدن حجم زیادی از اعتبارات و پول از چرخه نظام اقتصادی کشور می‌شود که سبب تورم و نقدینگی است اما با استفاده از بانکداری الکترونیک، کار‌های بانکی به صورت اعتباری انجام می‌شود و پول در چرخه نظام اقتصادی کشور باقی می‌ماند. نتیجه مهم بانکداری الکترونیکی آن خواهد بود که در سال‌‌های آتی ترکیب تکنولوژی اطلاعات با تجارت سبب ایجاد عصر بازرگانی الکترونیک به صورتی فراگیر خواهد شد.

طبق پیش‌بینی موسسه (IDS)تا سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۵۰ میلیون نفر از مردمان اروپایی غربی از حساب‌های بانکی اینترنت بهره‌مند گردد. بر اساس تحقیق مؤسسه مشاوره‌ای Booz – Allen and Hamilton اکنون بیش از نیمی از بانکهای اروپایی خدمات بانکداری خود را از طریق شبکه اینترنت ارائه می‌دهند و سایر بانکها نیز در صدد پیوستن به شبکه بانکداری الکترونیک می‌باشند.

علل اشتیاق بانکهای امروز جهت استفاده از این فن‌آوری در ادامه توضیح داده خواهد شد. اولین دلیل این که بانکداری اینترنتی آنان را قادر می‌سازد روابط خود را با مشتریان به نحو مطلوبی حفظ نمود و گسترش دهند.

علت دیگر آن است که نیازی به حضور فیزیکی نیست و در نتیجه مشتریان می‌توانند با شرکت‌های بازرگانی به طور مطلوب تماس داشته باشند. به هر حال باید در نظر داشت سیستم‌ها و تکنولوژی‌های پیشرفته در این زمینه در جایگاه مناسب خود به کار گرفته شود و اکنون مشتریان می‌توانند معاملات خود را با شکرت‌های مختلف در هر نقطه از جهان با استفاده از اینترنت انجام دهند. مزیت دیگر بانکداری اینترنتی این است که استفاده از ارتباطات on line برای فروش محصولات شرکت‌ها افزایش می‌یابد و مشتریان این شرکت‌ها می‌توانند از طریق خدمات بانکداری به راحتی نیاز خود را برطرف نمایند. بعلاوه ایجاد یک شعبه اینترنتی بسیار کمتر از بنای یک شعبه به صورت فیزیکی برای شرکت‌ها هزینه‌ در بر دارد. تحقیقاتی که در این زمینه به عمل آمده نشان می‌دهد اگر مشتریان قادر باشند انواع عملیات بانکی را با استفاده تلفن، کامپیوتر‌های شخصی و دستگاههای ATM انجام دهند، بنابراین محل جغرافیایی اقامت آنان موضوع مهمی نخواهد بود به عبارت دیگر، مکان‌های جغرافیایی در آینده از اهمیت بسیار اندکی برخوردار خواهد بود.

● مدیریت بانکداری

▪ پول الکترونیک یا ابزار کنترلی برای دولت‌ها

پول به عنوان کالای مرجع و وسیله انجام مبادلات که نماد انجام فعالیت‌های اقتصادی است نقشی اساسی و غیرقابل حذف در زندگی اجتماعی انسان ایفا می‌کند مانند هر کالای دیگری دارای هزینه‌های فردی و اجتماعی، در چرخه تولید و بهره‌برداری است. هزینه‌های چاپ و نشر پول، بازیافت، تغییرات واحد پول و ... هزینه‌های اجتماعی، حمل و نقل، زمان صرف شده برای شمارش پول، هزینه‌های نگهداری پول و .... از جمله هزینه‌های فردی بهره‌گیری از پول به عنوان وسیله مبادله هستند. موضوعی که توجه آحاد اقتصادی یک جامعه را به استفاده از پول الکترونیک جلب می‌نماید، پایین بودن زمان و هزینه ارائه خدمات پولی از طریق این فن‌آوری است. سرعت انجام مبادلات عدم نیاز به مراجعه مستقیم افراد به بانک‌ها برای انجام امور بانکی، کاهش هزینه‌های نیروی انسانی در بانک‌های تجاری و ... از عواملی هستند که بخش خصوصی را به بهره‌‌گیری از پول الکترونیک وا می‌دارد. کاهش هزینه‌های چاپ، نگهداری و نشر اسکناس، هزینه‌های امنیتی و .... نیز محرک دولت‌ها و بانک‌های مرکزی برای سیاستگذاری در جهت استفاده عمومی از پول الکترونیک هستند.

▪ پول الکترونیکی و مسایل حقوقی

پول از هزاران سال پیش در تمدن‌های مختلف وجود داشته است رواج پول، ناشی از علل و اسباب اقتصادی و غیر اقتصادی است. همانند باج و خراج، تجارت، آداب و فرایض مذهبی و غیره. پول‌های اولیه اشکال مختلفی داشته‌اند: از خر مهره‌های پوست صدف گرفته تا تکه و دندان گاو و بعدها مسکوکات، همه انواع مختلفی از پول بوده‌اند. دوران توسعه و پیشرفت پول را می‌توان به چند گروه اصلی تقسیم نمود: اول عبارتست از استفاده از اشیاء به عنوان پول دوم عبارتست از تجارت با اشیای ارزشمند. سوم سکه‌ها چهارم اسکناس پنجم حساب‌های سپرده و ششم پول پلاستیکی هفتم پرداخت الکترونیکی و انتقال الکترونیکی وجوه نهم سکه‌های دیجیتالی.

تداوم توسعه و پیشرفت پول به میزان زیادی به رشد تجارت جهانی ارتباط دارد. با شروع انقلاب صنعتی، تجارت داخلی و بین‌المللی به نحو وسیعی افزایش یافته و مبادله و سیستم پول به سرعت توسعه پیدا کرده است. زمان شروع پرداخت الکترونیکی را می‌توان سال ۱۹۱۸ دانست، یعنی هنگامی که بانک‌های فدرال رزرو و آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف می‌پرداختند. پرداخت الکترونیکی اشکال گوناگونی دارد که می‌توان آن را به دو دسته‌ی اصلی تقسیم کرد:

الف) سیستم‌های پرداخت برای معاملات عمده فروشی

ب) سیستم‌های پرداخت برای معاملات خرده فروشی

پرداخت‌های عمده فروشی از طریق سه سیستم اصلی انتقال وجوه بین بانکی انجام می‌شود که عبارتند از:

Fedwire- Swift- Chips سیستم‌های پرداخت خرده فروشی شامل معاملات مصرف‌کننده می‌شوند. پرداخت‌های این معاملات از طریق مکانیسم‌هایی نظیر کارت‌های اعتباری ماشین‌های پرداخت الکترونیکی (ATM) کارت‌های بدهی پایانه‌ی فروش (POS) بانکداری خانگی و سرویس‌های پرداخت صورت حساب به صورت تلفنی انجام می‌شود.

در چنین مکانیسم‌هایی پرداخت به صورت بر خط (on line) نیز وجود دارد و از طریق بررسی و کنترل زوایای مختلف سیستم، اعمال می‌شود. تعدادی از ابدعات در محدوده‌ی پرداخت‌های الکترونیکی جزیی (خرده‌فروشی) به عنوان پول الکترونیکی شناخته شده‌اند. این ابدعات که در حال حاضر نیز در مرحله‌ی اول توسعه و پیشرفت قرار دارند، بالقوه دارای این قدرت هستند که قواعد حاکم بر پول نقد را در مورد پرداخت‌های خرده‌فروشی به چالش کشیده و در عین حال می‌توانند معاملات خرده‌فروشی را هم برای مصرف‌کننده و هم برای تجار، ساد‌ه‌تر و ارزانتر گردانند. در این زمینه ادعا شده است که پول الکترونیکی مفهومی جدید از کیف پول (pocket money) را ارایه نموده، سیستم پرداخت تجاری را برای اینترنت به وجود آورده و راه دولت‌ها را برای پرداخت به صورت الکترونیکی، تغییر داده و انقلابی را در گردش ارزش (پول) از طریق خطوط تلفن و امواج (الکترونیکی) پدید آورده است.

استفاده از پول الکترونیکی در معاملات با ارزش کم، حجم وسیعی را در بر می‌گیرد. پول الکترونیکی طیف وسیعی از خدمات جدید را ارایه می‌دهد و راه‌هایی را که افراد قبلاً می‌توانستند از آن طریق بهای کالا‌ها را پرداخت کنند تغییر داده است، اما به نظر می‌رسد که محصولات پول الکترونیکی هنوز نتوانسته‌اند اقبال عمومی را کسب کنند و پول الکترونیکی دست کم در زمان حاضر جلوتر از تقاضای مشتری حرکت کرده و این به دلیل برخی از مسایل و مشکلات خاص پول‌الکترونیکی همانند. امنیت، حریم خصوصی و غیره است. در عین حال توسعه و پیشرفت ابدعات پول الکترونیکی و همچنین استفاده از آن باعث ایجاد مسایل بی‌شماری در خصوص قواعد تنظیم‌کننده‌ی پول الکترونیکی شده تکامل یافتن روش‌‌های قابل قبول برای شناسایی (احراز هویت) حمایت از اطلاعات، هماهنگی و آماده کردن نیاز‌ها با قواعد حقوقی و تأمین پیش‌نیاز‌های لازم برای حل و فصل اختلافات می‌شود.

▪ بانکداری الکترونیک و مشتریان ناراضی

تاکنون به این موضوع اندیشیده‌اید که رضایت مشتری چه تعریفی دارد؟ چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟ چگونه این رضایت تأمین می‌شود؟ و صد‌ها سوال دیگر که بایستی سازمان‌ها و شرکت‌های ارائه دهنده محصولات و خدمات از خود بپرسند و در پی یافتن پاسخ مناسب برای آن باشند. در بازار رقابتی کنونی مشتری ارزشمند‌ترین یافته سازمان می‌باشد که باید به هر صورت که می‌تواند در جذب مشتریان بکوشد. اما تنها جذب مشتری کافی نیست، مشتری خوب است که وفادار به سازمان باقی بماند اما این وفاداری چگونه ایجاد می‌شود. آیا مشتریان ناراضی مشتریان مشتریان وفادار خواهند بود مسلماً این گونه است. رضایت مشتری را به یک دیدگاه فردی برای مشتری تعریف می‌کنند که از انجام مقایسات دائمی ما بین عمکلرد واقعی سازمان عملکرد مورد انتظار مشتری ناشی می‌گردد رضایتمندی مشتری به نوع فعالیت تجاری یک سازمان و یا به موقعیت سازمان در بازار بستگی ندارد، بلکه رضایت مشتری به توانایی قابلیت سازمان در تأمین کیفیت مورد انتظار مشتری بستگی دارد به عقیده برخی دانشمندان، رضایت مشتری و عدم رضایت مشتری متضاد نیستند. در واقع رضایت‌مندی مشتریان ناشی از ویژگی‌های محصول یا خدمت عرضه شده می‌باشد که مشتری را برای خرید و استفاده از آن ترغیب می‌نمایند از سوی دیگر عدم رضایت مشتری از نقایص و کمبود‌های موجود در محصول یا خدمت سرچشمه می‌گیرد که موجب دلخوری و شکایت مشتریان خواهد شد.

به این روز‌ها نیز که تب و تاب بانکداری الکترونیکی عرضه شده از سوی بانک‌ها در کشور‌مان بالا است. هر بانکی می‌کشد تا با ارائه‌ی خدمتی نوین از مجموعه خدمات بانکداری الکترونیک پیش‌تاز عرضه بانکداری الکترونیک باشد. اما این پیشتاز بودن به تنهایی کافی نیست. زمانی که انواع مختلفی از خدمات بانکداری الکترونیک ارائه می‌شود اما از کیفیت خوب برخوردار نیست و نه تنها رضایت مشتریان بانک تأمین نمی‌شود بلکه موجب نارضایتی آنان و ابزار این نارضایتی می‌گردد که این ابزار نارضایتی یکی از زیان‌آورترین مسائل برای با بانکها و همه سازمان‌های دیگر از جنبه‌ تبلیغاتی و جذب مشتریان جدید همین طور حفظ مشتریان فعلی است، همه روزه شاهد تعداد بیشماری از مشتریانی هستیم که با عصبانیت در کنار دستگاههای خود‌پرداز ایستاده‌اند و می‌بینیم که یا دستگاه‌ به خوبی کار نمی‌کند. یا به شبکه متصل نیست، یا دستگاه قادر به قراری ارتباط با بانک نمی‌باشد و یا مشکلات دیگری که مطمئناً شما نیز با آن برخورد کرده‌اید نبود آموزش‌های کافی در زمینه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک، کیفیت پایین دستگاههای و کارت‌های الکترونیکی بانکی، توجه نکردن به استانداردهای توسعه خدمات بانکداری الکترونیک، رفع نکردن به موقع نقص موجود در سیستم و دستگاهها و غیره همه و همه از جمله مواردی است که موجب نارضایتی مشتریان و گرایش آنان به سمت بانکی می‌شود که خدمات بهتری ارائه می‌دهد. چرا بانک‌های ما فقط به فکر افزایش شعبات الکترونیکی و تنوع خدمات بانکداری الکترونیکی هستند. در صورتیکه کمتر به موضوع رضایت مشتری از خدمات ارائه شده اهمیت می‌دهند و کمتر رضایت مشتریان را اندازه‌گیری می‌کنند در حالی که به خوبی می‌دانیم که زمانی می‌تواند رضایت مشتریان را افزایش داد که از سطح فعلی رضایت آنان مطلع باشیم. پس به جاست که مسئولان بانکی کشور کمی بیشتر به افرادی که این خدمات را به آنها ارائه می‌دهند توجه داشته باشند و تنها در فکر جذب مشتریان جدید نباشند و مسلماً می‌دانند که مشتریان راضی و وفادار رمز بقای آنها می‌باشد.

▪ آشنایی با امضاء دیجیتال

شاید تاکنون نامه‌های الکترونیکی متعددی را دریافت داشته‌اید که دارای مجموعه‌‌ای از اعداد و حروف در انتهای آنان می‌باشد. در اولین نگاه ممکن است اینگونه تصور گردد که اطلاعات فوق بی‌فایده بوده و شما هم نشاندهنده بروز یک خطا در سیستم باشد! در حقیقت ما شاهد استفاده از امضای دیجیتال در یک نامه الکترونیکی می‌باشیم. به منظور ایجاد یک امضای دیجیتال از یک الگوریتم ریاضی به منظور ترکیب اطلاعات در یک کلید با اطلاعات پیام، استفاده می‌شود. ماحصل عملیات، تولید یک رشته مشتمل بر مجموعه‌ای از حروف و اعداد است. یک امضای دیجیتال صرفاً به شما نخواهد گفت که این شخص یک پیام را نوشته است بلکه در بردارنده‌ی این مفهوم است که این شخص این پیام را نوشته است.

علت استفاده از امضای چیست؟

برای جواب دادن به این سؤال سوال دیگری مطرح می‌کنیم. برای تشخیص و تأیید هویت فرد ارسال کننده یک نامه الکترونیکی از چه مکانیزم‌هایی استفاده می‌شود؟

فرض کنید یک نامه الکترونیکی را از یکی از دوستان خود دریافت داشته‌اید که از شما درخواست خاصی را می‌نماید، پس از مطالعه پیام برای شما دو سوال متفاوت مطرح می‌گردد:

الف) آیا این نامه را واقعاً وی ارسال نموده است؟

ب) آیا محتوای نامه ارسالی واقعی است و وی دقیقاً همین درخواست را داشته است؟

آیا وجود هر نامه الکترونیکی در صندوق پستی نشان‌دهنده صحت محتوا و تأیید هویت فرد ارسال کنند آن است؟ سوء استفاده از آدرس‌های Email برای مهاجمان و ویروس‌ها به امری متداول تبدیل شده است. و با توجه به نحوه عملکرد آنان در برخی موارد شناسائی هویت فرد ارسال کننده یک پیام بسیار مشکل و گاهاً غیرممکن است. تشخیص جعلی بودن نامه‌های الکترونیکی در فعالیت‌های تجاری و بازرگانی دارای اهمیت فراوانی است.

یک نامه‌ی الکترونیکی شامل یک امضای دیجیتالی، نشاندهنده این موضوع است که محتوای پیام از زمان ارسال تا زمانی که به دست شما رسیده است، تغییر نکره است در صورت بروز هر گونه تغییر در محتوای نامه امضای دیجیتال همراه آن از درجه اعتبار ساقط می‌شود.

▪ نحوه عملکرد یک امضای دیجیتال

قبل از آشنایی با نحوه عملکرد یک امضای دیجیتال، لازم است در ابتدا با برخی اصطلاحات مرتبط با این موضوع بیشتر آشنا شویم: کلید‌ها (Keys) از کلید‌ها به منظور ایجاد امضا‌های دیجیتال استفاده می‌گردد برای هر امضای دیجیتال، یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی وجود دارد: کلید خصوصی، بخش از کلید است که تنها از آن به منظور امضای یک پیام استفاده می‌نمائید. کلید خصوصی یک رمز عبور حفاظت شده بوده و نمی‌بایست آن را در اختیار دیگران قرار داد. کلید عمومی، بخشی از کلید است که امکان استفاده از آن برای سایر افراد وجود دارد زمانی که کلید فوق برای یک حلقه کلید عمومی (public key ring) و یا یک شخص خاص ارسال می‌گردد، و آنان با استفاده از آن قادر به بررسی امضای شما خواهند بود.

حلقه کلید (key Ring)، شامل کلید‌های عمومی است یک حلقه کلید از کلید‌های عمومی افرادی که برای شما کلید مربوط به خود را ارسال نموده و یا کلید‌هائی که از طریق یک سرویس‌دهنده کلید عمومی دریافت نموده‌اید، تشکیل می‌گردد. یک سرویس‌دهنده کلید عمومی شامل کلید افرادی است که امکان ارسال کلید عمومی در اختیار آنان گذاشته شده است. اثر انگشت: زمانی که یک کلید تأیید می‌گردد، در حقیقت منحصر بفرد بودن مجموعه‌ای از حروف و اعداد که اثر انگشت یک کلید را شامل می‌شوند، تأیید می‌گردد.

گواهینامه‌های کلیدی: در زمان انتخاب یک کلید از روی یک حلقه کلید، امکان مشاهده گواهینامه (مجوز) کلید وجود خواهد داشت. در این رابطه می‌توان به اطلاعات متفاوتی نظیر صاحب کلید، تاریخ ایجاد اعتبار کلید دست یافت.

▪ نحوه ایجاد و استفاده از کلید‌ها:

تولید یک کلید با استفاده از نرم‌افزار‌هائی نظیر PGP (اقتباس شده از کلمات pretty Good privacy) و یا GnupG (اقتباس شده از کلمات GNU privacy Guard)

معرفی کلید تولید شده به سایر همکاران و افرادی که دارای کلید می‌باشند.

ارسال کلید تولید شده به یک حلقه کلید عمومی تا سایر افراد قادر به بررسی و تأئید امضای شما گردند.

استفاده از امضای دیجیتال در زمان ارسال نامه‌های الکترونیکی، اکثر برنامه‌های سرویس‌دهنده پست الکترونیکی دارای پتانسیلی به منظور امضاء یک پیام می‌باشند.

● بانک‌داری الکترونیک

▪ از ویکی‌پدیا، دانشنامة آزاد

به طور کلی می‌توان گفت بانکداری الکترونیکی است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها و ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیند‌های بین شعبه‌ای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ساعته) از طریق کانال‌های ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی خود را انجام دهند. بعبارت دیگر بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری‌های پیشرفته نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است و نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست.

▪ خدمات بانک‌داری الکترونیک (بانکداری اینترنتی)

بانکداری الکترونیک شامل سیستمهایی است که مشتریان موسسان مالی را قادر می‌سازد تا در سه سطح اطلاع‌رسانی، ارتباط و تراکنش از خدمات و سرویس‌های بانکی استفاده کنند:

الف) اطلاع‌‌رسانی:

این سطح ابتدایی‌ترین سطح بانکداری اینترنتی است. بانک اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکه‌های عمومی یا خصوصی معرفی می‌کند.

ب) ارتباطات:

این سطح از بانکداری اینترنتی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می‌آورد. ریسک این سطح در بانکداری الکترونیکی بیشتر از شیوه سنتی است و کنترلهای مناسبی را برای عدم دسترسی به اینترنت بانک‌ و سیستم‌های رایانه‌ای نیاز دارد.

ج) تراکنش:

این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و با یک سیستم امنیتی کنترل شده قادر است. صدور چک، انتقال وجه و افتتاح وجه و افتتاح حساب را انجام دهد.

شاخه‌‌های بانکداری الکترونیک

شاخصه‌های مختلف بانکداری الکترونیک عبارتند از:

۱) بانک‌داری اینترنتی

۲) بانک‌داری مبتنی بر تلفن همراه و فناوری‌های مرتبط با آن

۳) بانک‌داری تلفنی

۴) بانک‌داری مبتنی بر نمابر

۵) بانک‌داری مبتنی بر دستگاه‌های خود‌پرداز

۶) بانک‌داری مبتنی بر پایانه‌های فروش

۷) بانک‌داری مبتنی بر شعبه‌های الکترونیکی

▪ کانال‌‌های بانکداری الکترونیک

برای ارائه خدمات بانکداری الکترونیک کانال‌های متعددی وجود دارد که برخی از آنان عبارتند از:

۱) رایانه‌های شخصی

۲) کیوسک

۳) شبکه‌های مدیریت‌یافته

۴) تلفن ثابت و همراه

۵) دستگاههای خودپرداز

۶) پایانه‌های فروش

در روش شبکه‌های مدیریت یافته، بانک‌ها برای ارتباط با مشتریان خود از شبکه‌هایی که ایجاد شده: استفاده می‌کند در روش اینترنت با رایانه‌های شخصی، بانک از طریق ایجاد یک پایگاه اینترنتی و معرفی آن به مشتریان با آنها ارتباط متقابل برقرار کرده و ارائه خدمت می‌کند. در روش بانکداری تلفنی، تلفن (اعم از تلفن ثابت و همراه) وسیله ارتباطی بانک با مشتریان خود بوده و از این طریق خدمات بانکی عرضه می‌شود. با استفاده از ماشین‌های خود‌پرداز آنها می‌توانند خدات متنوعی از قبیل برداشت نقدی، سپرده‌گذاری، انتقال وجوه، پرداخت صورتحساب، قبوض و غیره را به مشتریان خود ارائه دهند.

▪ مزایای بانک‌داری الکترونیک

مزایای بانکداری الکترونیک را می‌توان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد از دید، مشتریان می‌توان به صرفه‌جویی در هزینه‌ها، صرفه‌جویی در زمان و دسترسی به کانال‌های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‌توان به ویژگی‌هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‌‌ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علی‌رغم تغییرات مکانی بانکها، ایجاد فرصت برای جستجو مشتریان جدید در بازار‌های هدف، گسترش محدوده‌ای فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد.

بر اساس تحقیقات موسسه Data Monitor مهمترین مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از تمرکز بر کانال‌های توزیع جدید، ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان و استفاده از راهبرد‌های تجارت الکترونیک. البته مزایای بانکداری الکترونیک از دیدگاه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت نیز قابل بررسی است. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتریان از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در کوتاه مدت (کمتر از یک سال) هستند. در میان مدت (کمتر از ۱۸ ماه) مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از: یکپارچه‌سازی کانالهای مختلف، مدیریت اطلاعات، گستردگی طیف مشتریان، هدایت مشتریان به سوی کانال‌های مناسب با ویژگی‌های مطلوب و کاهش هزینه‌ها، کاهش هزینه‌‌پردازش معاملات، خدمات به مشتریان بازار هدف و ایجاد درآمد نیز از جمله مزایای بلند‌مدت بانکداری الکترونیک هستند.

▪ خلاصه مزایا

۱) امکان دسترسی مشتریان به دریافت خدمات بانکی بدون حضور فیزیکی با ارتباطات ایمن

۲) استفاده از اینترنت برای ارائه عملیات و سرویس‌های بانکی و اعمال تغییرات انواع حسابهای مشترک

۳) ارائه مستقیم خدمات و عملیات جدید و سنتی به مشتریان از طریق کانال‌های ارتباطی متقابل الکترونیک.

▪ گسترة جهانی

بر اساس گزارش تحقیقاتی موسسه Data Monitor (مرکز تجزیه و تحلیل اطلاعات بانکداری در اروپا) آمار استفاده‌کنندگان از سیستم‌های بانکداری الکترونیک در هشت کشور فرانسه، آلمان، هلند، اسپانیا، سوئد، سوئیس و انگلیس ۵/۴میلیون نفر در سال ۱۹۹۹ به حدود ۳۲ میلیون نفر در سال ۲۰۰۴ رسیده است. در سال ۳۰۰۵ بیش از ۷۵ درصد شرکتهای فعال در کشور‌های توسعه یافته حداقل یکی از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده می‌کنند.

سلمان نظری کردکلائی

---