۱ ۵ و ترفندی قدیمی در برابر ایران

لحن کشورهای غربی با نزدیک شدن به مذاکرات بغداد رفته رفته تغییر کرده است

در سال‌های اولیه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و غرب، پس از آن که قدرت‌های غربی به این نتیجه رسیدند جمهوری اسلامی ایران در حال تبدیل شدن به یکی از قدرت‌های هسته‌ای است، سیاست فشار را بر ایران پیشه کردند و به همین دلیل تعلیق کامل غنی‌سازی اورانیوم را در ایران خواستار شدند.

پس از آن چنین عنوان کردند که با اجرای سیاست تهدید و تشویق علیه ایران یا همان سیاست چماق و هویج می‌توانند اراده تهران را برای تداوم سیاست‌های هسته‌ای‌اش زیر سوال ببرند. با این حال دفاع ایران از دستاوردهای هسته‌ای خود نشان داد که این سیاست، کارکرد خود را از دست داده است و غرب به مرور دریافت که نمی‌تواند ایران را از داشتن فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای محروم کند.

ناکامی مذاکرات استانبول ـ ۱ که در آن غرب حاضر به پذیرش حقوق هسته‌ای ایران نشد و تهدیدهای مکرر علیه تهران نیز خللی در مواضع جمهوری اسلامی به وجود نیاورد تا آن که سرانجام غرب ناچار شد بپذیرد چاره‌ای جز گفت‌وگو برای حل این مساله ندارد. زمانی که درخواست گروه ۱+۵ برای بازگشت به میزه مذاکره با ایران مطرح شد، ایران نیز با تاکید بر این مساله که همواره آماده ادامه گفت‌وگو‌هاست، با این گروه بر سر میز مذاکره نشست و مذاکرات استانبول ـ ۲ در آوریل گذشته در فضایی مثبت برگزار و نتیجه آن، تصمیم به ادامه گفت‌وگوها در بغداد شد. آنچه می‌شد از این مذاکرات نتیجه گرفت، این بود که جو کلی حاکم بر پرونده هسته‌ای ایران پس از نشست استانبول ـ ۲ برای رسیدن دو طرف به توافق مناسب است و طرف غربی در این زمینه به حق ایران در پیشبرد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای اعتراضی ندارد. نشانه‌های مثبت موجود در مذاکرات استانبول و پس از آن، تا جایی پیش رفت که حتی برخی مطبوعات غربی، از موافقت کامل آمریکا با غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۵ درصد در ایران خبر ‌دادند و گویا آنچه قرار بود بر سر آن گفت‌وگو شود، نه اصل غنی‌سازی و نه حتی غنی‌سازی تا سطح ۵ درصد، بلکه تنها غنی‌سازی ۲۰ درصدی و بالاتر از آن بود.

اما مدت زمان بسیاری از اظهارنظرهای خوشبینانه نگذشته بود که فضای اظهارنظرهای بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران، تفاوت چشمگیری با زمان مذاکرات پیدا کرد و روند رخدادها، فضای تحلیل‌ها در این باره را به کلی تغییر داد.

غرب در چرخشی آشکار، بار دیگر ادعای ضرورت تعلیق همه فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی در ایران را مطرح کرد و کار به جایی رسید که ۲۷ کشور اتحادیه اروپا، در بیانیه‌ای رسمی طی جریان کنفرانسی در وین با موضوع معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، خواستار تعلیق همه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم در ایران شدند.

گیورگی مارتین زاناتی، رئیس هیأت اتحادیه اروپا با تکرار پیش شرط‌های قبلی در این نشست گفت: ایران باید فعالیت‌های غنی‌سازی و پروژه‌های آب سنگین خود از جمله تحقیق و توسعه را به حال تعلیق درآورد.

آمریکا نیز در نشست وین، خواهان برداشتن گام‌های عملی فوری از سوی ایران به منظور ایجاد اعتمادسازی شد.

رابرت وود، نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این کنفرانس مدعی شد آمریکا همچنان نسبت به پایبند نبودن ایران به تعهداتش در مورد توافقنامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نگران است. وی مدعی شد جامعه جهانی از این نگران است که ایران اجازه دسترسی به اطلاعات، مدارک و مکان‌های مدنظر بازرسان آژانس را به آنها ندهد. در عین حال اظهار نظر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این زمان جالب توجه بود. یوکیو آمانو در حاشیه کنفرانسی در سوئیس گفت: در مذاکرات مجدد با ایران که اواسط ماه می برگزار می‌شود، دسترسی به سایت پارچین، اولویت اصلی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

چنین رویکردی از سوی آمانو در حالی صورت می‌گرفت که جهتگیری آژانس در رویکرد مذاکرات بغداد، سهم ویژه‌ای دارد و به عقیده تحلیگران، اگر آژانس نقش خود را در قالب ان‌.پی.‌تی خوب ایفا کند، این مساله می‌تواند تاثیر سازنده‌ای بر مذاکرات بغداد بگذارد.

اما ماجرا به اینجا ختم نشد. کاترین اشتون، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در یک کنفرانس خبری با هوشیار زیباری، وزیر امور خارجه عراق در بروکسل با تکرار اتهامات غرب مبنی بر نظامی بودن برنامه هسته‌ای ایران در باره مذاکرات بغداد گفت: هدف من در این مذاکرات آن است که به نقطه پایان برنامه هسته‌ای تسلیحاتی ایران دست یابیم. من با جدیت تمام و با عزم راسخ پیش خواهم رفت و امیدوارم شاهد آغاز موفقیت باشیم.

چنین اظهارنظرهایی نشان می‌دهد بحث امتیاز‌گیری غرب از ایران قبل از برگزاری نشست بغداد مطرح است. به نظر می‌رسد طرف غربی گمان می‌کند ایران به سبب فشار تحریم‌ها در موضع ضعف قرار دارد و از این رو تلاش می‌کند با افزایش فشارها بر ایران، توانایی چانه‌زنی تهران در بغداد را تحت تاثیر قرار دهد و توافق اعلام شده بین جلیلی و اشتون را که براساس آن قرار شد ان‌تی‌پی مبنای گفت‌وگوها قرار بگیرد را تغییر جهت دهد.

● فضاسازی رسانه‌های غربی

اما در ایجاد چنین فضایی، رسانه‌های غربی نیز چندان بی‌تحرک نبودند. در این زمینه می‌توان به تحریف سخنان سیدرضا سجادی، سفیر کشورمان در مسکو اشاره کرد که اظهارات وی در مصاحبه با شبکه خبری بلومبرگ و اشاره به احتمال و امکان پذیرش پروتکل الحاقی از سوی ایران، در رسانه‌های خارجی بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد. هرچند سجادی پس از انتشار این مصاحبه با فرستادن توضیحاتی به مطبوعات، از درست بازتاب داده نشدن اظهاراتش گلایه کرد، اما رسانه‌های غربی‌ چنین سخنانی را عنوان سیگنالی مثبت و نشانه نرمش ایران بازتاب دادند.

نکته: برداشتن گام‌های عملی از سوی غربی‌ها برای جلب اعتماد ملت ایران، از مولفه‌های اصلی پیشرفت در مسیر مذاکرات است وغرب در این راستا باید اراده خود را برای کاهش تحریم‌ها نشان دهد

فضاسازی‌های خبرگزاری رویترز نیز در این زمینه قابل توجه بود. رویترز چندین بار با انتشار خبری به نقل از دیپلمات‌های اروپایی اعلام کرد اتحادیه اروپا تاکید دارد که ایران باید فعالیت غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند این در حالی بود که رویترز در این اخبار اشاره‌ای به نام مسوولی که از جانب اتحادیه اروپا این درخواست را از ایران انجام داده بود نکرد و در عوض به ذکر سابقه خبر اکتفا کرد.

در همین حال موسسه علوم و امنیت بین‌الملل ISIS نیز در گزارشی به رسانه‌های غربی ادعا کرد تصاویر جدید ماهواره‌ای تهیه شده از فراز ایران حکایت از فعالیت سایت پارچین دارد. این موسسه وابسته به آمریکا در گزارش خود سه عکس از سایت پارچین را منتشر کرد و در بازی رسانه‌ای جدیدی پیش از مذاکرات بغداد مدعی شد با توجه به این عکس‌ها از ساختمان سایت پارچین برای نگهداری تجهیزات مربوط به ساخت سلاح‌های اتمی استفاده می‌شود.

در همین حال روزنامه آمریکایی یو‌اس‌ای تودی نیز با اشاره به ادامه سیاست چماق و هویج علیه ایران و تاثیر آن نوشت: اگر ۱۰ سال پیش تحریم‌ها علیه ایران اعمال می‌شد، احتمالا نتیجه بهتری در پی داشت.

● تلاش‌های اسرائیل

همزمان رژیم صهیونیستی نیز به فشارهای خود به غرب برای اتخاد چنین تصمیماتی ادامه داده است، به گونه‌ای که برخی کارشناسان معتقدند این فشارها موجب شد اروپایی‌ها برخلاف توافق‌های انجام گرفته در کنفرانس استانبول ـ ۲، بار دیگر دست به دامن ادعاهای واهی شوند. تور اروپایی و سفر محرمانه یاکوف عمیدرور مشاور امنیت داخلی اسرائیل پیش از برگزاری دور دوم مذاکرات گروه ۱+۵ و ایران در بغداد و دیدار با برخی مقامات اتحادیه اروپا ازجمله معاون اشتون، وزیران خارجه انگلیس، آلمان و نماینده آلمان در مذاکرات ایران و ۱+۵ و تعدادی از مقام‌های امنیتی و نظامی اروپا نشان‌دهنده نگرانی اسرائیل درباره نتایج دور دوم مذاکرات با ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم بود.

عمیدور با هلگا اشمیت، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد و این در حالی است که اشمیت مسوول تنظیم پیشنهادهایی است که به زودی در بغداد به ایران ارائه خواهد شد.

وی پس از بروکسل نیز راهی برلین شد تا در این رابطه به بحث و تبادل‌نظر با مقامات آلمانی بپردازد.

وی حتی پیش از این سفر به‌‌رغم آگاهی از موضع مسکو با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه دیدار کرده بود.

آویگدور لیبرمن، وزیر خارجه رژیم صهیونیستی نیز در مصاحبه‌های متعدد خود با رسانه‌های غربی پیش‌بینی کرد که دور جدید مذاکرات ۱+۵ و ایران به توقف غنی‌سازی اورانیوم از سوی تهران منجر شود. وی در عین حال از گروه ۱+۵ تقاضا کرد به انجام مذاکرات با ایران اکتفا نکند و اجرای توافقات انجام شده را پیگیری نماید.

وی همچنین برای جوسازی علیه ایران راهی آلمان شد و تاکید کرد که محور مذاکراتش با مقامات آلمانی، برنامه هسته‌ای ایران است. همزمان با انتشار این خبرها بود که برخی رسانه‌های غربی از سفر کاترین اشتون به سرزمین‌های اشغالی خبر دادند و اعلام کردند او در این سفر با مقامات رژیم صهیونیستی ازجمله نخست‌وزیر این رژیم دیدار کرده است. این اخبار با توجه به این که اشتون طرف اصلی جلیلی در مذاکرات ایران و ۱+۵ است می‌تواند در نتیجه نشست بغداد موثر باشد.

● رویکرد ایران

به طور کلی تجربه نشان داده که متأسفانه هر بار ایران با رویکردی مثبت، مسیر رسیدن به توافق را در پیش گرفته، این اقدام از سوی غرب تعبیر به ضعف شده و طرف غربی تلاش خود را بر افزایش فشار بر ایران متمرکز کرده است.

اکنون نیز در پیش گرفتن چنین موضعی، اندک زمانی مانده به دور دوم مذاکرات ایران و ۱+۵ در بغداد، می‌تواند سرنوشت مذاکرات را به طور کلی در ‌هاله‌ای از ابهام فرو ببرد و لازم است طرف‌های غربی نسبت به موضعگیری‌های خود پیش از مذاکرات بغداد توجه کنند.

از نظر ایران برداشتن گام‌های عملی از سوی غربی‌ها برای جلب اعتماد ملت ایران از مولفه‌های اصلی پیشرفت در این مسیر است. ایران انتظار دارد در فاصله انجام مذاکرات، غرب سیگنال‌های مثبت از خود نشان دهد و برای عادی‌سازی روابط تلاش کند و نسبت به کاهش تحریم‌ها گام‌های روشنی بردارد.

در این رابطه، محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان این که ایجاد اعتماد متقابل محور خوبی در مذاکرات ایران و ۱+۵ در بغداد است، گفت: اگر غربی‌ها حقوق ملت ایران و منافع ملی ما را به رسمیت بشناسند همه چیز قابل حل است، اما وقتی ما به آنها اعتماد نداریم و نمی‌دانیم چه مقدار در مذاکرات منافع ما را در نظر می‌گیرند، در همان ابتدای کار سیاست خارجی با مشکل مواجه شده است.

آیت‌الله آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه نیز با اشاره به این‌که مردم ایران هیچ گاه از قدم‌های استواری که در مسیر دستیابی به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز برداشته‌اند عقب نخواهند نشست و غربی‌ها باید این خیال خام را از سرشان بیرون کنند درباره مذاکرات بغداد گفت: غربی‌ها از طریق تحریم و تهدید و صدور بیانیه‌های غیرمنطقی به جایی نخواهند رسید و باید به دنبال ایجاد فضایی معقول و منطقی باشند. با وجود این اظهارات مسوولان کشورمان، موضعگیری‌های غرب نشان می‌دهد سیاست چماق و هویج موضوعی است که برای تغییر فضای مذاکرات و به دست آوردن یک سری امتیازات دنبال می‌شود، اما نکته مهم این است در چنین شرایطی نمی‌توان به یک درک جامع، دارای افق رو به جلو و فرصت‌ساز امیدوار بود.

غربی‌ها باید به این نکته توجه داشته باشند همان طور که وزارت خارجه کشورمان بارها تاکید کرده است اگرچه جمهوری اسلامی ایران حداکثر تلاش خود را برای رفع سوءتفاهمات انجام می‌دهد، اما حاضر نیست از حقوق ملت ایران عقب‌نشینی کند و تجربه نیز ثابت کرده است ملت ایران در برابر فشارها تسلیم نمی‌شود.

کتایون مافی