وقتی پوست مان مانند فلس ماهی می ریزد

ریشه لغت پسوریازیس از یک کلمه یونانی به معنای خارش است این بیماری یک بیماری شایع پوستی است که لزوما خارش دار نبوده بلکه با پلاک های قرمزرنگ همراه با پوسته ریزی مشخص می شود و امروزه مشخص شده است که پسوریازیس یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی بدن است

ریشه لغت پسوریازیس از یک کلمه یونانی به معنای خارش است. این بیماری یک بیماری شایع پوستی است که لزوما خارش‌دار نبوده بلکه با پلاک‌های قرمزرنگ همراه با پوسته‌ریزی مشخص می‌شود و امروزه مشخص شده است که پسوریازیس یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی بدن است. در طی این بیماری سیستم ایمنی با ارسال سیگنال‌های معیوب موجب تسریع رشد سلول‌های پوست می‌شود. درواقع در حالت عادی سلول‌های پوست به‌طور دایم از لایه‌های زیرین به طرف سطح حرکت کرده، در آنجا هسته‌های خود را از دست داده و به صورت پوسته‌های مرده از بدن دفع می‌شوند. این روند به طور معمول حدود یک ماه به طول می‌انجامد اما در جریان پسوریازیس چرخه حیات سلول‌های پوست بر اثر همان اشکالات سیستم ایمنی سرعت‌یافته در نتیجه چندین لایه سلول مرده در سطح پوست تجمع پیدا می‌کند که همان پوسته‌های پسوریازیس را تشکیل می‌دهند.

از آنجا که این بیماری در کشور ما شیوع دارد و اغلب ما اطلاعات کافی در مورد آن را نداریم سراغ دکتر سیمین ابراهیم‌زاده، متخصص پوست و مو و زیبایی رفتیم تا ایشان به ما بگویند چطور می‌توان با این بیماری کنار آمد و چگونه روند تسریع آن را به تاخیر انداخت و از آن جلوگیری کرد.

● ژن ناشناخته بیماری

بیماری پسوریازیس یک بیماری التهابی، ارثی مزمن است که بیشتر زمینه ژنتیکی در بروز آن نقش دارد. این بیماری اغلب در افراد بالای ۴۰ سال ایجاد می‌شود که سابقه این بیماری را در فامیل درجه یک خود داشته‌اند و ممکن است افراد که در سنین کمتر از ۴۰ سالگی هم به این بیماری مبتلا شوند ولی در کل سن شیوع آن در بزرگسالی است. این بیماری زمینه ارثی دارد و برخی از فاکتورهای محیطی ممکن است آن را تشدید کند و گاهی بیماران ممکن است در فامیل خود نتوانند فردی را پیدا کنند که به این بیماری دچار باشد و ممکن است در نسل‌های قبل بیماری وجود داشته و از طریق ژن به آنها ارث رسیده باشد. از طرفی یک‌سری عوامل محیطی مثل خشکی پوست و آفتاب و استرس می‌توانند نقش تشدیدکننده در برابر این بیماری ایجاد کنند. درمورد مصرف برخی داروها و تاثیر آنها در این بیماری باید گفت افرادی که استعداد ژنتیکی این بیماری را دارند با مصرف برخی داروها بیماری تشدید می‌شود و این به آن معنا نیست که صرفا داروی خاصی بتواند این بیماری را به وجود آورد.

گاهی این بیماری می‌تواند با برخی بیماری‌هایی که باعث بیش‌فعالی سیستم ایمنی بدن می‌شوند، همزمان شود. به طور مثال بیماری برص می‌تواند در افراد مبتلا به پسوریازیس همزمان به وجود آید. متاسفانه ژن این بیماری به طور کامل تا این لحظه شناسایی نشده اما چیزی که مشخص بوده، این است که ژن‌ها در بروز این بیماری دخیل هستند.

● آب و هوای خشک، شدت بیماری

میزان شیوع این بیماری در جوامع مختلف متفاوت است. به طور کلی در دنیا یک درصد افراد جامعه ممکن است به آن مبتلا شوند. در مناطق سردسیر جهان احتمال بروز این بیماری بیشتر است و در نواحی مرطوب میزان بروز بیماری کمتر می‌شود. نور آفتاب در برخی موارد باعث تسریع این بیماری می‌شود ولی آفتابی که در کنار دریا تابیده شود در خیلی از افراد دیده شده که در بهبود بیماری‌شان موثر بوده. به طور کلی در شرایط آب و هوایی مرطوب و کنار دریا علایم بیماری بهبود یافته در حالی که در نواحی خشک این بیماری شدت می‌یابد.

● بیماری مسری نیست

این بیماری تنها از طریق ژن از شخصی به شخص دیگر انتقال پیدا می‌کند و به هیچ وجه مسری نیست و ثابت نشده است که تماس پوستی با فرد مبتلا فرد دیگر را دچار این بیماری کند. ژنتیک عامل تعیین‌کننده بیماری است و نگرانی از ابتلا به آن از طریق تماس بدنی بیهوده است.

● علایم بیماری

این بیماری به شکل‌های مختلف دیده شده است و علایم هر نوع آن متفاوت است.

شایع‌ترین شکل آن پسوریازیس پلاک‌فرم است که معمولا به صورت چندین ضایعه قرمزرنگ روی پوست که حاوی پوسته‌های نقره‌ای‌رنگ است و اغلب در قسمت‌هایی نظیر آرنج و زانو و پایین کمر ایجاد می‌شود نوع دیگر بیماری پسوریازیس قطره‌ای نامیده می‌شود که در این نوع از بیماری که به صورت نقاط شبنم در کل پوست بدن ممکن است پخش شود و نقاط ریز قرمز همراه با پوسته‌های نقره‌ای روی آن است. چون شکل ظاهری آن شبیه به فلس‌های ماهی است، در قدیم به آن داءالصدف می‌گفتند و خصوصیات این بیماری به صورتی است که خیلی از افراد وقتی این پوسته‌ها را می‌خارانند آخرین پوسته‌ای که کنده می‌شود نقاط قرمزرنگی بر پوست ایجاد می‌کند که در واقع نقاط قرمزرنگ خون‌ریزی‌دهنده‌ای هستند که با کندن پوسته‌ها ایجاد می‌شوند. نوع دیگر پسوریازیس در چین‌ها ایجاد می‌شود مثل چین‌های نواحی کشاله ران و زیر بغل که در این نواحی به علت رطوبتی که وجود دارد، پوسته‌ها به‌وجود نمی‌آید ولی در این نواحی پوست قرمز و ضخیم‌تر نسبت به نواحی دیگر است.

نوع کمتر شایع این بیماری پوست به صورت نقاط چرکی روی زمینه پوست قرمز ایجاد می‌شود که این نوع شدیدترین نوع بیماری است و معمولا در زنان باردار که قبلا به نوع پلاک‌فرم این بیماری مبتلا بوده‌اند، دیده می‌شود. در این نوع قسمت‌های مختلف بدن دچار دانه‌های چرکی روی بستر پوست قرمز می‌شوند و در برخی افراد تنها در کف دست و پاها تظاهر می‌کند. این بیماری ممکن است ناخن را درگیر کند و در نواحی سر هم به‌وجود می‌آید. در این ناحیه معمولا به صورت شوره‌ها و پوسته‌های چسبیده به کف سر ایجاد می‌شود ولی فرق آن با پوسته‌های دیگر که در اثر شوره سر به وجود می‌آید این است که معمولا از نواحی رویش مو روی پیشانی و پشت گردن هم دیده می‌شود و به دلیل اینکه خارش و التهاب برای بیمار ایجاد می‌شود، فرد دچار ریزش مو می‌شود که با کنترل بیماری ریزش موی بیمار بهتر می‌شود.

● وقتی نیاز به نمونه‌برداری است

بیماران اغلب با مراجعه به پزشک متوجه بیماری می‌شوند و از آنجا که پزشک متخصص باتوجه به مواجهه زیاد با این بیماری به نواحی گرفتاری و علامت‌های خونریزی قطره‌ای که با برداشتن پوسته‌ها از سطح پوست صورت می‌گیرد آشناست و به راحتی تشخیص می‌دهد ولی اگر در مواردی شک داشته باشد با نمونه‌برداری از پوست و دیدن قطعه نمونه‌برداری در زیر میکروسکوپ تشخیص قطعی را می‌دهد.

● درمان بیماری

متاسفانه این بیماری مزمن است و تنها بهبود مقطعی پیدا می‌کند و بهبودی کامل وجود ندارد. بیمار برای چند سال ممکن است از این بیماری دور باشد ولی مجددا بیماری شدت می‌یابد. فراز و فرود این بیماری زیاد است و در مواقعی که فرد دچار استرس شود، بیماری شدت می‌یابد و زمانی که درمان شروع می‌شود، ممکن است حتی تا چند سال خاموش شود و مجددا ظهور کند.

● تمام روش‌های درمانی

اولین مرحله درمان استفاده از روش‌های موضعی است. ابتدا باید خشکی پوست بیمار کم شود زیرا هرقدر پوست بیمار مرطوب‌تر و چرب‌تر باشد، بیماری بیشتر کنترل می‌شود و احتمال خارش بیمار کمتر می‌شود؛ در نتیجه علایم کمتر می‌شود. چرب‌کردن پوست با انواع لوسیون‌ها و کرم‌های بدن صورت می‌گیرد. تعداد حمام‌هایی که فرد می‌رود باید کمتر شود و پس از حمام حتما از لوسیون‌های بدن استفاده شود و از شامپوهایی که مخصوص این بیماری است و معمولا در ترکیبات آنها تارت وجود دارد، توصیه می‌شود.مرحله بعد مصرف داروهای موضعی است که بنا بر تشخیص پزشک برای بیمار نسخه می‌شود و اگر به این درمان‌های اولیه پاسخ داده نشد، درمان‌های خوراکی شروع می‌شود؛ اخیرا درمان‌های تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی دیگر از روش‌های درمانی روش پوبا است که در واقع با اشعه ماورای بنفش که روی پوست تابیده می‌شود، بیماری مهار می‌شود. وجود یک‌سری از لیزرها به نام لیزر اگزایمر که به صورت اختصاصی در قسمت‌های مختلف پوست که درگیر بیماری هستند، روش دیگری است که درواقع این لیزرها همان نور متمرکز ۳۰۸ نانومتری بوده که طیفی از اشعه ماورای‌بنفش است و در درمان بیماری موثر عمل می‌کند.

● ماهی بخورید

در ارتباط با نوع تغذیه‌ای که در برابر این بیماری بهتر است داشته باشیم، دیده شده افرادی که از غذاهای دریایی استفاده می‌کنند بهبودی بیماری در آنها تسریع پیدا می‌کند. غذاهای دریایی مثل ماهی و میگو تاثیر مثبتی دارند و از طرف دیگر مصرف غذاهایی که باعث تشدید خارش می‌شوند، بیماری را تشدید می‌کند. درواقع غذاهای محرک ادویه‌دار و تند موجب خارش می‌شوند که توصیه می‌شود کمتر مصرف شوند. مصرف غذاهای حاوی ویتامین E نیز موجب تسریع روند بهبودی می‌شوند. زیرا نشان داده شده است که کمبود ویتامین A و E در برخی موارد در افرادی که مبتلا به پسوریازیس هستند، دیده شده است و بنابراین برخی پزشکان متخصص از مکمل‌های ویتامین E برای بهبود بیماری کمک می‌گیرند که هم به صورت خوراکی و هم به صورت تزریقی تجویز می‌شود.

● وقتی نیاز به بستری بیمار است

معمولا این بیماری در بارداری در افراد به‌وجود می‌آید که زمینه پسوریازیس را قبل از بارداری داشته‌اند که یا قبل از آن تشخیص داده شده یا متاسفانه بعد از بارداری تشخیص داده می‌شود. در این دوران اغلب نوع شدید بیماری که به صورت بروز دانه‌های چرکی بر پوست است، شایع است؛ از این‌رو حتما باید تحت‌نظر پزشک متخصص پوست و در کنار آن تحت‌نظر پزشک متخصص زنان و زایمان درمان صورت گیرد و این روش درمانی می‌تواند به صورت مصرف پماد و داروهایی که مجاز به مصرف در دوران بارداری هستند، صورت گیرد و حتی در مواردی نیاز است که بیمار بستری شود و در موارد خیلی شدید حتی ختم حاملگی صورت گیرد.

● توصیه‌های تکمیلی

از آنجایی که خاصیت این بیماری به صورتی است که در جایی از بدن که زخم می‌شود در اثر خارش شدید به صورت کهنه درمی‌آید، یعنی ناحیه موردنظر مجدد درگیر بیماری می‌شود، فرد باید از خاراندن پوست پرهیز کند زیرا هرجا که خراشیده یا دچار ضربه شود باعث تحریک بیماری می‌شود.

● این توصیه‌ها را جدی بگیرید

۱) آب و هوای مرطوب به بیماران کمک می‌کند بنابراین سفر به نقاط شمالی کشور برای آنها موثر است و می‌تواند بیماری را تسکین دهد.

۲) استرس مهم‌ترین عامل در تشدید بیماری است و در اکثر مواقع شروع بیماری پس از یک استرس شدید بوده و در بچه‌ها ممکن است پس از یک بیماری تب‌دار شدید به‌وجود بیاید. بنابراین تا حد ممکن از استرس پرهیز کنید.

۳) در مواردی پس از یک آفتاب‌سوختگی شدید این بیماری به‌وجود می‌آید که توصیه می‌شود از آفتاب‌گرفتن برای ساعت‌های طولانی پرهیز شود.

۴) جلوگیری از خشکی بیش از حد پوست و استفاده از لوسیون‌های مرطوب‌‌کننده پس از استحمام توصیه می‌شود.

۵) از مواد غذایی حاوی ویتامین A و E و غذاهای دریایی استفاده و از غذاهای محرک پرهیز کنید.

دکتر سیمین ابراهیم‌زاده«متخصص پوست و مو و زیبایی»

اعظم صفایی