بخورنخورهای سرماخوردگی

توصیه ها و هشدارهای دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه و رژیم درمانی

معمولا با شروع فصل پاییز و آغاز سرما، ابتلا به بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی هم بیشتر می‌شود...

یکی از راه‌هایی که می‌تواند درمان سرماخوردگی را تا بهبود کامل میسر کند، پیروی از رژیم غذایی درست و سالم است؛ رژیمی که دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، ما را بیشتر با آن آشنا می‌کنند.

▪ یکی از اولین توصیه‌های درمانی به بیشتر افراد مبتلا به سرماخوردگی، استفاده از خوراکی‌های حاوی ویتامین C یا قرص‌های ویتامین C است. چنین توصیه‌ای می‌تواند تاثیری در بهبود سریع‌تر بیماری داشته باشد؟

هنوز دلیل مستدلی برای اثبات رابطه تاثیر مصرف ویتامین C بر بهبود سریع‌تر سرماخوردگی، یافت نشده است، اما مطالعه‌های پراکنده‌ای که در نقاط مختلف دنیا انجام شده، ارتباط بین کمبود ویتامین‌ C و افزایش احتمال ابتلا به سرماخوردگی را نشان داده‌اند. البته هیچ‌یک از مطالعه‌ها هنوز به‌طور قطعی جامعه علمی را در این زمینه متقاعد نکرده‌اند.

▪ پس ارتباط بین کمبود ویتامین‌ C و افزایش احتمال ابتلا به سرماخوردگی را چطور می‌توان توجیه کرد؟

ویتامین C یکی از آنتی‌اکسیدان‌های بسیار مفید و مهم برای بدن است که می‌تواند در پیشگیری از بیشتر بیماری‌های عفونی مانند سرماخوردگی نقش موثری داشته باشد. به همین دلیل در روزهای سرد سال به تمام افراد توصیه می‌شود با مصرف منابع غذایی سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، نارنگی، لیمو شیرین، انواع فلفل دلمه‌ای و پیاز خام سعی کنند خود را از ابتلا به انواع بیماری‌های عفونی مصون نگه‌دارند. ضمن اینکه مصرف این خوراکی‌ها تاثیر مثبتی در بهبود سریع‌تر بیماری هم دارد.

▪ استفاده از قرص‌های حاوی ویتامین‌ C را هم توصیه می‌کنید؟

ببینید؛ در علم تغذیه باور کلی بر این است که تمام مواد مغذی کلیدی و مورد نیاز بدن مانند ویتامین C باید از طریق مصرف خوراکی‌های تازه تامین شود. مصرف قرص‌های حاوی ویتامین C، فقط برای افرادی که شرایط خاصی دارند و نمی‌توانند از طریق مصرف میوه‌ و سبزی‌ تازه این ویتامین را دریافت کنند، تجویز می‌شود. البته در بسیاری از موارد، مقدار و دوز این مکمل‌های ویتامین C بسیار بیشتر از خوراکی‌های حاوی ویتامین C است تا اگر کمبودی در بدن فرد وجود دارد، رفع شود.

▪ چرا خوردن مایعات گرم و غذاهای آبکی به افراد مبتلا به سرماخوردگی توصیه می‌شود؟

معمولا عفونت‌ در تمام بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی با تب و کاهش اشتها همراه است یا گاهی هم مصرف خوراکی‌های سفت، جامد یا آنهایی که نیاز به جویدن بیشتری دارند برای بیمار مشکل می‌شود. به همین دلیل در مواردی که عفونت شدید است و سرماخوردگی هم با تب بالا همراه می‌شود، خوردن غذاهای مایع، نیمه‌مایع، نرم، آبکی‌تر و گرم بهتر است تا قابلیت پذیرش بیشتری برای بیمار ایجاد شود. ضمن اینکه چنین غذاهایی به نرم شدن مخاط گلو و حلق هم کمک و عمل بلع را برای بیمار ساده‌تر می‌کنند. غذاهای خشک یا سرد می‌توانند به مخاط‌های ملتهب و متورم، آسیب برسانند.

▪ بسیاری از افراد بر این باورند که مصرف چای-عسل یا آبلیمو-عسل کمک زیادی به بهبود سرماخوردگی می‌کند. به نظر شما این باور درستی است؟

به هر حال، نوشیدن چای به عنوان یک نوشیدنی گرم به صورت متعادل هیچ اشکالی ندارد. اما یک فرد سرماخورده در صورتی می‌تواند عسل مصرف کند که مشکل آلرژیک و التهابی شدید و خاصی نداشته باشد. این مساله در مورد بچه‌ها قابل توجه‌تر است زیرا عسل حاوی مواد آلرژن زیادی است. با وجود این، استفاده متناسب از عسل به عنوان شیرین‌کننده چای مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. به علاوه، مصرف آبلیموی تازه که سرشار از ویتامین C است هم برای بیماران مبتلا به سرماخوردگی مفید است.

▪ چرا متخصصان تغذیه، نوشیدن بیش از اندازه چای، قهوه و نسکافه را برای افراد مبتلا به سرماخوردگی مناسب نمی‌دانند؟

این نوشیدنی‌های حاوی کافئین بسیار مدر هستند. از آنجا که در سرماخوردگی مقدار زیادی از آب و املاح بدن با تب و آبریزش بینی از دست می‌رود، بنابراین نوشیدن نوشیدنی‌های مدر نظیر چای و قهوه با دفع بیش از اندازه آب از بدن و ابتلا به کم‌آبی همراه خواهد شد.

▪ دلیل منع مصرف غذاهای پرادویه و سرخ‌کردنی در دوران سرماخوردگی چیست؟

معمولا مخاط‌های بینی، دهان و حلق افرادی که سرما می‌خورند، ملتهب می‌شوند. التهاب نوعی واکنش ایمونولوژیک سیستم ایمنی بدن به ویروس متجاوز است. به همین دلیل مصرف تمام غذاهای بودار، سرخ‌کرده، چرب، تند یا پرادویه می‌تواند باعث التهاب بیشتر این بافت‌های ملتهب در مخاط‌های بینی، دهان و حلق افراد سرماخورده باشد. در این حالت، آسیب‌پذیری مخاط‌ها در برابر ویروس سرماخوردگی شدیدتر و وضعیت بیمار بدتر می‌شود. به همین دلیل مصرف چنین غذاهایی را به هیچ‌وجه به افراد سرماخورده توصیه نمی‌کنیم تا عوارض بیماری آنها بیشتر نشود.

▪ آیا توصیه به مصرف غذاهای بدون طعم و کاملا بی‌مزه برای افراد سرماخورده، توصیه درستی است یا نوعی افراط محسوب می‌شود؟

یک توصیه کاملا افراطی است، زیرا به دلیل ابتلا به تب و کاهش اشتها، استفاده از طعم‌های ملایم برای تحریک اشتهای بیماران سرماخورده به اطرافیان آنها سفارش می‌شود. از سوی دیگر، فردی که سرما می‌خورد، حس بویایی و چشایی خود را هم تا حدی از دست می‌دهد و باید برای تحریک اشتهای او و قابل پذیرش‌تر کردن غذاها، از طعم‌دهنده‌های غذایی مفید و سالمی استفاده کرد.

▪ منظورتان از طعم‌دهنده‌های غذایی مفید و سالم چیست؟

مثلا می‌توان به غذا یا سوپ این افراد، کمی آبلیمو اضافه کرد تا هم دریافت ویتامین C بدنشان بالا برود و هم خوراک آنها طعم مطلوبی پیدا کند. استفاده از رب گوجه فرنگی رقیق هم می‌تواند طعم و رنگ غذای این بیماران را مناسب‌تر کند.

▪ برخی از افراد سرماخورده به دلیل ابتلا به تب و گرم بودن بدنشان، تمایل زیادی به مصرف آب و آبمیوه یخ (همراه با تکه‌های یخ) یا غذاهای سردی مانند سالادالویه و سالاد ماکارونی دارند. به نظر شما مصرف غذاهای یخ مشکلی برای این بیماران ایجاد نمی‌کند؟

ما نه در حالت عادی و نه در حالت بیماری مصرف غذاهای خیلی سرد یا خیلی داغ را به هیچ‌کس توصیه نمی‌کنیم زیرا شوک حرارتی این خوراکی‌ها می‌تواند برای بافت‌های دستگاه گوارش، مخاط و حلق ایجاد مشکل کند و التهاب‌ مخاط‌ها را در بیماران مبتلا به سرماخوردگی افزایش می‌دهد. از طرفی وقتی فردی تب دارد، باید از هر طریقی که شده، دمای بدن او را پایین آورد مثلا می‌توان بیمار را پاشویه کرد، حوله سرد روی پیشانی‌اش گذاشت یا دمای داخل بدنش را با دادن غذاهای کمی خنک کاهش داد. پس مصرف آب، آبمیوه و غذاهای خنک برای افراد مبتلا به سرماخوردگی، به‌خصوص آنهایی که تب دارند هیچ اشکالی ندارد اما خوردن غذاهای خیلی خیلی سرد توصیه نمی‌شود.

ندا احمدلو