غیاث‌الدین جمشید کاشانی

غیاث‌الدین جمشید کاشانی از دانشمندان بزرگ ایرانی در زمینه ریاضیات و اخترشناسی بود.
● زندگی‌نامه
تولد: کاشان، ایران، حدود ۷۹۰ه.ق. درگذشت: سمرقند، اکنون در ازبکستان، ۱۹ رمضان …

غیاث‌الدین جمشید کاشانی از دانشمندان بزرگ ایرانی در زمینه ریاضیات و اخترشناسی بود.

زندگی‌نامه

تولد: کاشان، ایران، حدود ۷۹۰ه.ق. درگذشت: سمرقند، اکنون در ازبکستان، ۱۹ رمضان ۸۳۲ ه.ق./۸۰۸ ه.ش./۱۴۲۹ م. اخترشناس، ریاضیدان جمشید بن مسعود بن محمود طبیب کاشانی ملقب به غیاث‌الدین که در غرب به الکاشی(al-kashi) مشهور است. هر چند فیزیکدان بود، ولی علاقهٔ اصلی‌اش متوجه ریاضیات و اخترشناسی بود؛ پس از دورهٔ طولانی بی‌نوایی و سرگردانی، سرانجام در سایهٔ حمایت سلطان الغ‌بیگ، که خود دانشمند بزرگی بود، موقعیت شغلی مطمئنی در سمرقند به‌دست آورد.

یک دانشگاه در آبیک قزوین به نام این دانشمند در سال ۱۳۸۵ تاسیس شده است .

مهم‌ترین دست آوردها

ابداع و ترویج کسرهای اعشاری به قیاس با کسرهای شصتگانی که در ستاره‌شناسی متداول بود.

محاسبهٔ عدد پی تا شانزده رقم اعشار به نحوی که تا صد و پنجاه سال بعد کسی نتوانست آن را گسترش دهد:

۲۹۶۰;=۶.۲۸۳۱۸۵۳۰۷۱۷۹۵۸۶۵

محاسبه سینوس (جیب) زاویهٔ یک درجه با روش ابتکاری حل یک معادلهٔ درجه سوم:

sin۱=.۰۱۷۴۵۲۴۰۶۴۳۷۲۸۳۵۱۰۳۷۱۲ هفده رقم اعشاری عدد به دست آمده با مقداری که امروزه محاسبه می‌شود هم خوانی دارد. در واقع کاشانی مقدار سینوس یک درجه را تا ده رقم صحیح شصتگانی حساب کرد.

اختراع ابزار اخترشناسی دقیق از جمله وسیله‌ای به نام "طبق المناطق" برای محاسب طول ستارگان که کتاب نزهت‌الحدائق در شرح آن است.

مهم‌ترین تالیفات

الف) در زمینهٔ ریاضیات

مفتاح الحساب

رسالهٔ محیطیه

رساله وتر و جیب

ب)در زمینهٔ اخترشناسی

زیگ خاقانی در تکمیل زیگ ایلخانی تالیف نصیرالدین طوسی (به فارسی)

زیج التهسیلات

نزهت الحدایق شرح دو ابزاری که خود اختراع کرده بود، طول‌یاب سیاره‌ای، و دستگاهی برای اجرای درونیابی خطی، می‌پردازد.

منابع

۱) کاشانی‌نامه - احوال و آثار غیاث‌الدین جمشید کاشانی؛ تالیف: ابولقاسم قربانی، مرکز نشر دانشگاهی

۲) خلاصه زندگینامه علمی دانشمندان؛ بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی؛ زیر نظر احمد بیرشک

۳) لغت‌نامه دهخدا

۴) گوشه‌هایی از ریاضیات دوره اسلامی؛ تالیف: جی. ال. برگرن، ترجمه‌ی: دکتر محمد قاسم وحیدی، دکتر علیرضا جمالی. انتشارات فاطمی