گردشگری نامتوازن در ماسوله

در سال‌های اخیر، روستای ماسوله که از سال ۱۳۵۴ و به شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، با وضعیت دو گانه‌ای روبه‌رو شده است. از یک سو، مهاجرت اهالی - خصوصاً جوانان …

در سال‌های اخیر، روستای ماسوله که از سال ۱۳۵۴ و به شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، با وضعیت دو گانه‌ای روبه‌رو شده است. از یک سو، مهاجرت اهالی - خصوصاً جوانان - به نواحی دیگر، به متروک ماندن خانه‌های قدیمی و منسوخ شدن مشاغل سنتی انجامیده و از دیگر سو، با افزایش تعداد گردشگران، حضور غیربومیان و ساخت و سازهای جدید شدت یافته است.

طبق آمار سایت پایگاه پژوهشی ماسوله، وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، تعداد خانه‌های قدیمی ماسوله در صد سال گذشته از ۶۰۰ واحد به ۳۵۰ واحد کاهش پیدا کرده و جمعیتش از حدود ۳۵۰۰ نفر به ۹۰۰ نفر رسیده است. با این حال در سال‌های اخیر ۲۵۰ ساختمان جدید با معماری غیربومی درون و پیرامون ماسوله ساخته شده است.

فاصله گرفتن ماسوله از روزهای رونق و شکوفایی، در دگرگونی شرایط اقتصادی ریشه دارد. در گذشته، چرخ زندگی ماسوله‌ای‌ها عمدتاً با تجارت میان گیلان و آذربایجان می‌چرخید. برای نمونه، برنج گیلان را به مناطقی چون خلخال و اردبیل می بردند و روغن آن جا را به گیلان می‌آوردند. اما امروزه این تجارت در مقیاس بسیار وسیع از راه های دیگر انجام می گیرد و ماسوله موقعیت تجاری خود را از دست داده است. در این شرایط ، گردشگری گزینه مناسبی برای رونق اقتصادی ماسوله و تداوم حیات فرهنگی و اجتماعی آن به شمار می رود. آمارهای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نشان می دهد که تعداد گردشگران ماسوله رو به افزایش است، به گونه ای که در نوروز ۱۳۷۸ طی ۵ روز، نزدیک ۱۴۰ هزار گردشگر وارد ماسوله شدند. همچنین در تابستان و نیز در سوگواری تاسوعا و عاشورا که آئین خاصی در ماسوله برگزار می شود، هزاران نفر به این روستا

می آیند اما امکانات روستا تکاپوی این تعداد را نمی‌دهد.

یکی از نمودهای این وضع، افزایش ساخت و سازهای ناهمگون با معماری سنتی روستا به شکل ویلاهای خصوصی، مهمانسراهای دولتی، مسافرخانه ها و رستوران‌هاست. برخی ساختمان‌ها تا حریم رودخانه جلو آمده‌اند و از این راه نه فقط بکارت طبیعت را از میان برده اند، بلکه جان ساکنان خود را به خطر انداخته اند؛ ماسوله جایی سیل خیز است و سیل خیزتر نیز شده است. این سیل خیزی بی‌ربط به جاده کشی در بالادست ماسوله نیست. این جاده خطرناک که برای سهولت در رفت و آمد میان ماسوله و خلخال ساخته شده و نیمه کاره مانده است، با جنگل تراشی های گسترده همراه بوده و فرسایش خاک و جاری شدن سیل را به ارمغان آورده است. به اینها باید زباله پراکنی گردشگران در جنگل و رودخانه و کنار چشمه‌ها و آبشارها را بیفزاییم. همچنین برای دفع ۳۰۰ کیلوگرم زباله‌ای که هر روز در ماسوله تولید می‌شود، تدبیر درستی اندیشیده نشده است و زباله‌ها در جنگل های پیرامون، سوزانده می شوند. همچنین در روزهای تعطیل، صف خودروهایی که از راه فومن به ماسوله می آیند، تا کیلومترها آن سوتر دیده می شود و انبوه خودروهایی که وارد روستا می شوند، آرامش و سکوت آن را برهم می‌زنند.