ضربان قلب مادر موزیک متن دوران جنینی

نقش موسیقی در رشد و تکامل کودک

موسیقی‌ از دیرباز به عنوان یک پدیده تاریخی در زندگی انسان‌ها حضور گوناگون و پررنگی‌ داشته است. بشر اولیه به کمک حنجره و ابزاروآلات ابتدایی از سنگ و چوب، موسیقی اولیه را تولید کرده است...

نقاشی روی دیوارها از دوران باستان موید این است که موسیقی پیشینه طولانی داشته و با آفرینش بشری همزمان بوده است. موسیقی در زندگی بشر همیشه جا داشته و متاثر از محیط پیرامون خود و بیان‌کننده اوضاع و احوال همان دوره است. در واقع مفاهیمی که کلام قادر به بیان آن نیست در قالب موسیقی گفته می‌شود و به یادگار می‌ماند، به همین خاطر موسیقی غم، شادی، ترس، دلهره و دیگر احوال آدمی را به گویاترین و قابل‌درک‌ترین زبان بیان می‌کند. موسیقی می‌تواند به عنوان آرام‌بخش و تسکین‌دهنده انسان مورد استفاده قرار گیرد. به همین جهت در قبایل بدوی برای بهبود حال بیماران از موزیک‌های پرجنب‌وجوش و پرتحرک و موسیقی تند بهره می‌بردند. در حال حاضر به نقش موسیقی در پرورش استعدادهای کودک و حتی رشد شخصیتی او پی برده‌اند. بنابراین برای آموزش نکات تربیتی از موسیقی استفاده می‌کنند. آیا می‌دانید که موسیقی چه اثری بر کودک شما و رشد و تکامل او دارد؟

اثر موسیقی بر جنینساده‌ترین ابزار موسیقی که دارای ریتم است قلب انسان است که حرکت منظم و آهنگینی تولید می‌کند و شنیدن صدای ضربان قلب جنین درون شکم مادرش مبین زندگی تازه و نشانه‌ای دال بر وجود یک انسان است. مطالعه‌ها نشان می‌دهد، زدن ‌سازی توسط مادر هنگام بارداری اثر مطلوبی در جنین به جا می‌گذارد و شنیدن صداهای دلنشین برای جنین خوشآیند است و به رشد بهتر او منجر می‌شود.

● نوزاد و موسیقی

نوزادان در روزهای اولیه زندگی خود نسبت به صداهای مختلف عکس‌العمل نشان می‌‌دهند. (رفلکس مورو) نوزاد صداها را می‌شنود و نسبت به صداهای مختلف واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد. اغلب به صداهای ریز با فرکانس بالا واکنش بیشتری نشان می‌دهد. شاید دلیل آن حجم صوتی ایجاد شده و ظرافت اندام شنوایی نوزاد باشد که صداهای زیر را سریع و بهتر درک می‌کند. او صداهایی با شدت بالا و اصوات ناگهانی را دوست ندارد و این صداها باعث ترس و دلهره‌اش می‌شود. اغلب نوزادان نوای خوش، آهنگ‌های ملایم پیانو و فلوت را می‌شنوند و احساس آرامش می‌کنند. ساده‌ترین و زیباترین موسیقی برای شیرخواران، لالایی مادر است. اکثر نوزادان و کودکان با شنیدن لالایی مادر به خواب می‌روند و این عمل به صورت واکنش شرطی در او به یادگار می‌ماند. نوع این موسیقی لالایی در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است اما همگی از احساس مادر به فرزند سرچشمه گرفته و سینه به سینه انتقال یافته است.

● لالایی نوای خواب نوزادان

لالایی در واقع آهنگ شاعرانه شفاهی سرزمین‌هاست چرا که هیچ مادری آنها را از روی نوشته نمی‌خواند. لالایی و زمزمه آن را تمام مادران می‌دانند و بدون اینکه از زمینه شعر و آهنگ خارج شوند آنها را به خوبی زمزمه می‌کنند. شاید بتوان گفت آنها طیف‌های رنگارنگ از آرزوها، گلایه‌ها و نیایش‌های معصومانه مادران هستند که سینه به سینه از نسل‌های پیشین تا امروز بیان شده است. رشته‌های نامریی از لب‌های مادر تا گوش کودک و تاثیر جادویی آن خواب ژرف و آرامی است که شیرخوار را فرا می‌گیرد. تنها زمزمه و لحن ‌گیرای مادر است که کودک را می‌خواباند. لحن او چون جویباری در گوش‌های کوچک کودک طراوت و آرامش برای خواب می‌ریزند.

لالالالا گلم باشی

همیشه در برم باشی

لالالالا گل زردم

نبینم داغ فرزندم

خداوندا تو ستاری

همه خوابند تو بیداری

به حق خواب و بیداری

عزیزم را نگهداری

صدای زنگ‌دار و اسباب‌بازی‌های ریتمیک، نوزاد را تا مدتی به خود مشغول می‌‌کند و زمانی که نوزاد رنگ‌ها را به صورتی مبهم و سایه‌وار می‌بیند گوش او به خوبی قادر است واکنش سریعی در برابر صداها نشان دهد. در مراحل مختلف رشد یک کودک موسیقی به نوعی در شکل‌دهی شخصیت او اثر می‌گذارد. نخستین صداها به صورت گریه و خنده ظاهر می‌شود. همزمان با بزرگ‌تر شدن کودک او می‌تواند صداهایی شبیه به غان و غون به کمک حنجره خود بسازد. کم‌کم با پی بردن به وجود دست‌های خود به اشیای دور و برش ضربه وارد می‌کند و از به صدا درآوردن آنها احساس نشاط و شادمانی می‌کند. بدون شک تمام این علایم غریزی است و جلوگیری از این تظاهرات در آنها ایجاد کمبود می‌کند. زیرا عشق به موسیقی با ما انسان‌ها متولد می‌شود.

● کودک و موسیقی

در سنین بالاتر، تقریبا همزمان با ۲ سالگی هنگامی که کودک قادر به تکلم و راه رفتن است، می‌آموزد چگونه آوازی را تقلید کند حتی اگر مفهوم آن را می‌فهمند به صورت تقلیدی می‌خواند. اگر شعری برایش بخوانید یا موسیقی را بشنود ادای آن را در می‌آورد. از آنجایی که موسیقی به عنوان پدیده اجتماعی و تربیتی در عصر حاضر شناخته شده از این‌رو، آشنایی و آموزش صحیح و به موقع می‌تواند نقش موثری در روحیه و شخصیت کودکان داشته باشد و کودکان همراه با فعالیت‌هایشان در زمینه نقاشی با زبان ورزش و به یادگیری موسیقی نیز آشنا شوند.

موسیقی می‌تواند قدرت تخیل و تمرکز کودکان را پرورش دهد. به آنها نظم و تربیت ‌آموزد و لذت اجرا و شنیدن یک موسیقی خوب را به آنها هدیه دهد. بهترین سال‌های آموزش موسیقی قبل از ۵ سالگی است. نکته مهم که باید در هر سنی روش مناسب و موردنیاز آن سن اتخاذ شود موسیقی دسته‌جمعی است که انگیزه و شوق یادگیری را در کودکان تقویت می‌کند چرا که حاصل شادی دسته‌‌جمعی است. هدف تمام روش‌های موسیقی تقویت درک، تخیل و شکوفایی استعدادهای نهفته در کودکان است. موسیقی را نباید فقط به عنوان کارهای فوق برنامه و غیرضروری تلقی کرد که هدفی جز سرگرمی ندارد. شما والدین و البته دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت باید با جدیت و برنامه‌ریزی آن را در کنار دروس مدارس قرار دهید تا ببینید چطور موسیقی قسمتی از وجود کودکان را به خود اختصاص داده و آنها را در بسیاری از مشکل‌های روحی و عاطفی یاری می‌کند.

دکتر اکبر کوشانفر

متخصص کودکان

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی