بیماری آنفلوانزا در یک نگاه

معمولا شهریورماه که به نیمه می رسد بحث آنفلوانزا و واکسن آن به یک موضوع همه گیر تبدیل می شود اگر بخواهیم در رابطه با آنفلوانزا و روش های پیشگیری و درمان آن صحبت کنیم در ابتدای بحث باید اطلاعات مختصری در رابطه با عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی و ویژگی های آن داشته باشیم

معمولا شهریورماه که به نیمه می‌رسد بحث آنفلوانزا و واکسن آن به یک موضوع همه‌گیر تبدیل می‌شود. اگر بخواهیم در رابطه با آنفلوانزا و روش‌های پیشگیری و درمان آن صحبت کنیم در ابتدای بحث باید اطلاعات مختصری در رابطه با عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی و ویژگی‌های آن داشته باشیم.

ویروس‌هایی که در دستگاه تنفسی فوقانی، یعنی بینی، حلق، نای و نایژه‌ها موجب عفونت می‌شوند، بسیار متعدد و متنوع هستند. هر سال در فصل سرما حدود ۲۰۰ نوع ویروس در فضای کشور پراکنده می‌شوند که برخی از آنها مانند رینوویروس‌ها، آدنوویروس‌ها، کروناویروس‌ها و ویروس‌های پارآنفلوانزا علایمی ایجاد می‌کنند که به نام سندروم سرماخوردگی مشهور است. آنفلوانزا به وسیله ویروس آنفلوانزا ایجاد می‌شود که خود سه نوع A، B و C دارد. این ویروس در دستگاه تنفس می‌تواند گرفتاری‌های متعددی را از برونشیت آنفلوانزایی گرفته تا گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی به بار بیاورد. در واقع سرماخوردگی و بیماری آنفلوانزا عوامل ایجادکننده متفاوتی دارد و علایم بالینی آنها هم با یکدیگر فرق دارد. سندروم آنفلوانزا یک دوره نهفتگی یک تا سه روزه دارد که پس از این مدت فرد به تب بالا (گاهی تا ۴۱ درجه سانتی‌گراد)، لرز، سردردهای شدید به‌ویژه در ناحیه پیشانی و دردهای عضلانی مبتلا می‌شود. همچنین سوزش چشم، اشک‌ریزی و دردهای کره چشم از علایم دیگر آن است.

علایم دستگاه تنفس فوقانی با سرفه، گلودرد و گرفتگی بینی ظاهر می‌شود. بدن‌درد در این بیماری گاهی آنقدر شدید است که فرد را محدود کرده و مانع فعالیت‌های اجتماعی او می‌شود. دیده شده فردی که مبتلا به آنفلوانزاست، اگر زودتر از دوره نقاهت به کار خود برگردد تا ۵۰درصد افت عملکرد خواهد داشت. یکی از علایم دیگر بیماری که در حقیقت عارضه آنی بیماری است، گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی است که هم خود ویروس می‌تواند آن را ایجاد کند و هم می‌تواند زمینه‌ساز بروز عفونت ثانویه با عوامل میکروبی شود، اما سرماخوردگی هرگز این علایم شدید را ندارد. سرماخوردگی تب بالا ندارد و حداکثر درجه حرارت تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود. بدن‌درد، کوفتگی و لرز ندارد یا اینکه علایم دردآور کم است، اما گرفتگی بینی و آبریزش بینی دارد و فرد به جای سرفه، عطسه می‌کند.

پیشگیری: بدون تردید تقویت سیستم ایمنی علاوه بر مقابله با بیماری‌های عفونی نظیر آنفلوانزا، حتی می‌تواند شدت آلرژی‌های فصلی را نیز کاهش دهد و در این مسیر تغذیه مناسب و باکیفیت یکی از فاکتورهای اصلی است. از آنجا که تحقیقات حاکی از افزایش سطح پروتئین آلبومین در خون با استفاده مرتب از عصاره نوعی از جلبک‌های سبز به نام «کلرلا» است، استفاده از آن به منظور تقویت سیستم ایمنی به عنوان یک نقطه عطف، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. ضمن آنکه «کلرلا» حاوی مقدار زیادی بتاکاروتن است که نقش موثری در جلوگیری از واکنش‌های تخریبی ناشی از فعالیت‌های متابولیکی بدن و عوامل سمی ‌خارجی دارد. در چنین رویکردی، استفاده از عصاره «کلرلا»، نه‌تنها به منظور بهره‌مندی از مواد مغذی نظیر پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، املاح و بسیاری مواد سودمند دیگر، بلکه برای سود جستن از اثرات بیولوژیک بسیار جالب نظیر توانایی آنان در خارج کردن سموم از بدن، بهبود سوخت‌وساز بدن و تقویت سیستم ایمنی صورت می‌گیرد.

درمان: اما درخصوص درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا باید گفت به شکل معمول، درمان در هر دو این بیماری‌ها نگه‌دارنده و حمایتی است، چون هر دو محدودشونده هستند و فقط طول دوره سرماخوردگی کوتاه‌تر است. در هر دو بیماری، فرد باید مایعات مصرف کند و استراحت داشته باشد و حتما باید روش‌های بهداشت فردی برای جلوگیری از انتشار ویروس‌ها رعایت شود. نکته مهم این است که نه سرماخوردگی و نه آنفلوانزا در سیر درمانی نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیکی ندارند. برخلاف تصور عموم، آنتی‌بیوتیک‌ها نه در تخفیف علایم و نه در کوتاه کردن دوره این بیماری‌ها هیچ جایگاهی ندارند. فقط اگر آنفلوانزا موجب ایجاد عفونت میکروبی ثانویه شود، آنتی‌بیوتیک ضد همان میکروب‌ها تجویز می‌شود.

واکسیناسیون علیه آنفلوانزا: یکی از ویژگی‌های ویروس آنفلوانزا این است که هر سال نسبت به سال قبل تغییراتی می‌کند و اگر جامعه از ایمنی مناسبی برخوردار نباشد، ویروس جدید می‌تواند بیماری مشابه ایجاد کند. بنابراین واکسن آنفلوانزا مانند واکسن‌های دیگر نیست که سال‌های متمادی بتواند سطح ایمنی ایجاد کند، بلکه هر سال بر مبنای ویروس در گردش سال گذشته، واکسن جدید ساخته می‌شود. واکسن تاریخ‌دار است و بعد از گذشت تاریخ، دیگر قابل مصرف نیست. در رابطه با گروه‌های در معرض خطر باید گفت سردسته گروه هدف واکسیناسیون آنفلوانزا، سالمندان هستند که به لحاظ علمی به افراد بالاتر از ۵۰ سال گفته می‌شود. دسته دوم بیماران قلبی و ریوی هستند.

زنان بارداری که سه ماه دوم یا سوم بارداری آنها با فصل آنفلوانزا تلاقی می‌کند هم جزو کاندیداهای دریافت واکسن هستند، البته تزریق واکسن در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی‌شود. کودکان از شش ماه تا پنج سال امروزه به شکل مستقل یک گروه هدف تعریف می‌شوند، زیرا رفتار آنفلوانزا در آنها مانند سالمندان است و نیاز به بستری پیدا می‌کنند. گروه دیگری که امروزه تاکید زیادی درباره آنها می‌شود، کارکنان بخش‌های بهداشتی و درمانی هستند یعنی پزشکان، پرستاران، بهیاران و تکنسین‌هایی که در مراکز بهداشتی و درمانی به بیماران پرخطر دیگر خدمات ارایه می‌کنند.

دکتر افشین محمد علیزاده

استادیار دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی