دیوانه ای از قفس پرید

نگاهی به «جزیره شاتر» تازه ترین فیلم مارتین اسکورسیزی

«جزیره شاتر» تازه‌ترین فیلم مارتین اسکورسیزی فوریه ۲۰۱۰ در امریکا بر روی پرده خواهد رفت. این اثر سینمایی تازه‌ترین فیلم این استاد مسلم سینما پس از «مرحوم» است که با آن موفق به دریافت اسکار بهترین کارگردانی پس از سال‌ها انتظار برای گرفتن آن شد. فیلم «مرحوم» همچنین اسکار بهترین فیلم سال را در ۲۰۰۷ تصاحب کرد. از آنجایی که اسکورسیزی کارگردانی کمال‌طلب است فاصله ساخت بین فیلم‌هایش به طور متوسط سه سال می‌شود.

«جزیره شاتر» با اقتباس از رمانی نوشته دنیس درهان در سال ۲۰۰۳ ساخته شده که در آن یک مأمور پلیس فدرال امریکا به تحقیق درباره پرونده مفقود شدن یک بیمار روانی در یک جزیره دورافتاده - که تیمارستانی برای نگهداری از جنایتکاران روانی در آن وجود داشت – می‌پردازد. داستان این رمان در اوایل دهه ۵۰ میلادی اتفاق می‌افتد و فضای فیلم «جزیره شاتر» نیز به آن دوران بازمی‌گردد. کمپانی فیلمسازی پارامونت پیکچرز پروژه ساخت این فیلم را در ابتدا برای تیم بازیگر کارگردان براد پیت و دیوید فینچر در نظر گرفته بود و پس از انصراف این دو ساخت این فیلم به اسکورسیزی پیشنهاد شد. پیش تولید این فیلم یک سال به طول انجامید و شرکت فیلمسازی فونیکس پیکچرز نوشتن فیلمنامه‌ای با اقتباس از رمان «درهان» را به فیلمنامه‌نویسی به نام «لاتاکالوگریدیس» سپرد.

یکی دیگر از گزینه‌های کارگردانی این فیلم «ولفگانگ پترسون» بود اما بعد با تغییراتی که در فیلمنامه‌ داده شد تا فیلم حال و هوای اکشن بیشتری به خود بگیرد بهترین گزینه برای کارگردانی «مارتین اسکورسیزی» بود.

در میان بازیگران نیز لئوناردو دی‌کاپریو به دلیل سه تجربه سابق همکاری خود با اسکورسیزی بیش از سایر بازیگران مورد توجه این کارگردان بود. دی‌کاپریو حتی در انتخاب دیگر بازیگران این پروژه نقش بسیاری داشت و در ابتدا رابرت داونی جونیور و جانس برالین را برای ایفای نقش نگهبانان تیمارستان شاترآیلند (جزیره شاتر) پیشنهاد داده بود که البته دو بازیگر دیگر به نام‌های «تدلوین» و «جان کارول لینچ» جای آنها را گرفتند. تولید این فیلم رسماً از ششم مارس ۲۰۰۸ با فیلمبرداری صحنه‌های فلش‌بک جنگ جهانی دوم که شخصیت دی‌کاپریو را در آن روزها که سابقاً یک سرباز بوده نشان می‌دهد آغاز می‌شود. لوکیشن این صحنه‌ها توانتون و ماساچوست بودند و اسکورسیزی بیشتر آنها را در ساختمان‌های صنعتی که تداعی‌گر اردوگاه‌های کار بودند کلید زد. همچنین شمار دیگری از صحنه‌ها در بیمارستان قدیمی مدفیلد در ماساچوست جلوی دوربین رفت. کار فیلمبرداری این پروژه در نهایت پس از چهار ماه تمام شد و کار بر روی مراحل فنی تولید آن نیز تا ژوئیه ۲۰۰۹ به اتمام رسید.

اسکورسیزی در مصاحبه‌ای با مجله توتال فیلم گفته است که در ساخت فیلم «جزیره شاتر» از فیلم «محاکمه» اورسون ولز در سال ۱۹۶۲ که خود نیز اقتباسی از رمان معروف فرانتس کافکا بود بخصوص استفاده این کارگردان از راهروهای تنگ و تاریک، سقف‌ها و اتاق‌های خفه و توهم‌آور و دالان‌ها و تونل‌های پروحشت بسیار تأثیر پذیرفته و الهام گرفته است. او همچنین در این مصاحبه به اهمیت دکور صحنه و طراحی لباس به عنوان یکی از عناصر لازم برای شخصیت‌پردازی قهرمانان اشاره می‌کند.

و یادآور می‌شود که چینش و گزینش آنها و در کل طراحی صحنه گاه می‌تواند تأثیر نامحسوس اما بسزایی در ذهن تماشاگران بگذارد که حتی خود نیز از آن آگاه نباشد. در فیلم «جزیره شاتر» او دکتر کاولی را در حال کشیدن پیپ نشان می‌دهد و در برخی صحنه‌ها به نظر می‌آید که او در ابری از دود پنهان است درحالی که چیزی را مخفی می‌کند و حالت پررمز و راز و حتی خبیثانه‌ای به خود گرفته است.

این فیلم قرار بود دوم اکتبر ۲۰۰۹ بر روی پرده رود اما تاریخ اکران آن در نهایت به فوریه ۲۰۱۰ موکول شد. اخبار و شایعاتی مبنی بر به تعویق‌انداختن زمان اکران این فیلم منتشر شد که موثق‌ترین آن جیب‌های خالی کمپانی پارامونت و نداشتن ۶۰-۵۰ میلیون دلار لازم برای انجام تبلیغات گسترده برای فیلم مهمی از اسکورسیزی بود. در مورد فروش این فیلم تمام پیش‌بینی‌ها حکایت از رضایت احتمالی دوستداران آثار اسکورسیزی را دارد هرچند باید برای نتیجه‌گیری قطعی تا اکران آن به انتظار نشست. بازی لئوناردو دی‌کاپریو در این فیلم همچون سایر آثاری که سابقاً در آنها با اسکورسیزی همکاری کرده بود درخشان است و دیگر نقطه قوت فیلم، فیلمبرداری بدیع رابرت ریچاردسون است. ریچاردسون فیلمبرداری «کازینو»، «بیرون آوردن مرده» و «هوانورد» را برای این کارگردان انجام داده بود و این دو وقتی که در کنار هم قرار می‌گیرند به بازی با پالت‌های رنگ علاقه بسیاری نشان می‌دهند. فلش بک‌ها و صحنه‌های رؤیایی «جزیره شاتر» فراتر از آنچه که ممکن است تصور شود زنده و گویا هستند و بر غنای تصویری فضای داستان می‌افزایند.