سلامت روانی جامعه را دست کم گرفته ایم

با اندکی توجه به خوبی می توان دریافت که مقولهِ بهداشت روانی و سلامت روان در جامعه ما سال های سال است که مغفول مانده و ازاین رو به ویژه در سال های اخیر زیربنای آن بسیار سست و متزلزل شده است

درحالی که برخی مسئولان و دست اندرکاران حوزهِ بهداشت بر این باورند که حدود ۲۱ درصد یا ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشور هر لحظه از یک کسالت روانپزشکی رنج می برند، برخی از کارشناسان پا فراتر گذاشته و معتقدند شیوع اختلالات روانپزشکی و روانپریشی در کشور ما به دلیل شرایط سخت و دشوار زیست محیطی، روانی، اقتصادی و اجتماعی طیف گسترده ای از آحاد جامعه را گریبانگیر خود ساخته است.

با وجود این همچنان به دلیل نادیده گرفتن سهم سرانه سلامت روان در بودجهِ جاری وزارت بهداشت و ضعف پوشش بیمه ای و حمایتی لازم و مناسب در این بخش شاهد افت کیفیت خدمات رسانی به این قبیل بیماران در کشورمان هستیم.

کارشناسان به تجربه دریافته اند این مسا له در طول چندسال اخیر به ویژه به دلیل ناکافی بودن بودجهِ تخصیصی لازم به این بخش، بیمارستان های تخصصی روانی را در خطر بسته شدن قرار داده است.

بر همین اساس سیاست وزارت بهداشت مبنی بر حذف بیمارستان های تخصصی روانپزشکی و تنها تخصیص ۱۰ درصد از تخت های بیمارستان های عمومی با ضریب اشغال تخت زیر ۷۵ درصد برای بستری کردن بیماران روانی است. این کاستی ها و خلا‡ پوشش حمایتی لازم از بیماران روانی وقتی بیشترمی شود که بدانیم نرخ حق ویزیت روانپزشکان و متخصصان اعصاب و روان در بخش های خصوصی هم به حدی بالاست که به تعبیر کارشناسان می توان گفت حمایت ها از این قبیل بیماران درحد صفر است.

شاید از این روست که کارشناسان در شرایط کنونی تنها راه حل اساسی برای کاهش بار بیماری های روانی و آسیب های اجتماعی ناشی از آن را تنها و تنها در پیشگیری از بیماری های روانی می دانند.

● فشارهای عصبی پیرامون ما

محققان معتقدند فردی که از یک بیماری روانپزشکی رنج می برد در حیطه رفتاری، روابط بین فردی و در انطباق با شرایط زندگی در مواجهه با استرس و ناگواری های زندگی ثانویه به بیماری های دیگر طبی و پزشکی واکنش هایی نشان می دهد که باعث عدم انطباق فرد شده و درنهایت منجر به افت عملکرد در زندگی شخصی وی می شود.

ثریا اعتمادی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در این باره می گوید: فشارهای عصبی و روانی که همه روزه ما به طور پراکنده شاهد آن هستیم، نگرانی های افراد نسبت به محیط کار، خانواده و اجتماع باعث می شوند که همهِ ما از هنگام بیداری صبحگاهی تا هنگام شامگاه به صورت پراکنده با هیجان ها، تنش ها، استرس ها و نگرانی هایی مواجه باشیم که گاهی شاید این فشارهای روانی با وضعیت بدنی، عصبی و روانی ما متناسب باشد که به آن استرس بی خطر می گوییم.

وی می افزاید: زمانی که ما استرس را تجربه می کنیم بدن انسان هورمون هایی به نام کورتیکول و هورمون های غده فوق کلیوی ترشح می کند که ضربان قلب یا فعالیت های بدنی انسان را تحت تا ثیر قرار می دهند که با پایان یافتن استرس وضعیت بدن به حالت طبیعی خود بازمی گردد اما وقتی میزان استرس های وارده زیاد باشد و فرد در معرض استرس های مداوم قرار گیرد نشانه های جسمی و ذهنی برای فرد به وجود می آید که این نشانه ها می تواند همچون اضطراب، افسردگی، تپش قلب، دردهای عضلانی، اختلالات جسمانی، سردرد، پرخاشگری، سوزش سرمعده و ناراحتی هایی از این قبیل باشد. واکنش های رفتاری شایع که بیشتر به صورت افسردگی در افراد جامعه ایران بروز می کند شامل کسالت، بی حالی، ناامیدی، احساس نارضایتی از زندگی شخصی، اجتماعی و خانوادگی است.

به طور کلی استرس ها در دو دستهِ بیرونی یا درونی جای می گیرند استرس های بیرونی همان استرس هایی است که از محیط کار و جامعه به فرد آسیب می رساند و استرس های درونی مشکلات و فشارهایی است که فرد از ناحیه خودش به روح و روان خود آسیب می رساند.

محققان معتقدند متا سفانه در ایران به رغم استرس های بیرونی بیشتر افراد در معرض آسیب ها و اختلالات ناشی از استرس های درونی خود قرار دارند و واکنش های افراطی، درگیری با مسائل جزئی، اضطراب، بدبینی، نارضایتی و... از این جمله اند.

بنا بر آمارهای موجود حدود ۲۱ درصد یعنی ۱۵ میلیون نفر در کشور ما هر لحظه از یک نوع کسالت روانپزشکی رنج می برند که ۱۴ درصد آن را جوانان تشکیل می دهند و ازاین تعداد به طور میانگین حدود ۶/۲۵ درصد آنان را زنان و ۹/۱۴ درصد را مردان تشکیل می دهند.

در این میان تنها ۶دهم درصد جمعیت دچار حالتی هستند که عوام به آن <جنون> می گویند.

اگرچه طبق تحقیقات انجام شده هیچ تفاوتی از نظر میزان ابتلا به بیماری های روانپزشکی در بین مردم شهر و روستا وجود ندارد اما همچنان رشد شهرنشینی، استرس خانوادگی، مشکلات اجتماعی، اقتصادی و خانواده از هم پاشیده از جمله عوامل زمینه ساز و نگهدارنده بیماری های روانپزشکی است که متخصصان این رشته به آن باور دارند.

دکتر سیده مریم وحدت شریعت پناهی، استادیار دانشگاه و متخصص بیماری های اعصاب و روان درمورد علت بیماری های روانی و شیوع گسترده آن در جامعه می گوید: به طور کلی علت شیوع بیماری های روانی و از جمله افسردگی ها در جامعه مختلف است بعضی از این بیماری ها ناشی از عوامل ژنتیکی در فرد است و ما نقش ژنتیک را به هیچ وجه نمی توانیم حذف کنیم ولی بعضی از این عوامل مانند استرسورهای اجتماعی یا واکنش های هیجانی که خانواده یا اطرافیان روی افراد می گذارند را می توان با کمی دستکاری محیط از میزان شیوع اختلالات روانپزشکی روی افراد کاهش داد.

وی تصریح می کند: هرچه جوامع رو به صنعتی شدن پیش می روند نقش استرسورهای اجتماعی روی میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در افراد جامعه بیشتر می شود به طور مثال توقعاتی که یک جامعه روستایی از یک جوان روستایی دارد با توقعاتی که جامعه شهری از یک جوان شهری دارد متفاوت است و بالطبع چون توقعات بیشتر است استرس هم در جامعه شهری بیشتر و میزان شیوع این بیماری ها نیز گسترده تر است.

---