مسئله نفت و کاهش ارزش دلار

رکود اقتصادی آمریکا اثرات اجتناب ناپذیری بر بازار سهام و بورس و بازار سرمایه گذاشته همان گونه که شاهد کاهش شاخص عمده بورس جهانی بوده ایم

یکی از عوامل مهم در جریان معادلات بین‌المللی اقتصاد که باعث رکود عمومی اقتصادی است کاهش ارزش دلار نسبت به سایر ارزهای بین‌المللی می‌باشد که این کاهش بسیار موردتوجه اقتصاددانان و همچنین کشورهای در حال توسعه برای تعدیل تراز پرداخت‌ها و رهایی از رکود حاکم بر اقتصاد جهانی است.

کاهش ارزش دلار را می‌توان یکی از عوامل مهم افزایش قیمت نفت به شمار آورد.

البته این عامل علاوه بر سایر عوامل تاثیرگذار بر نرخ جهانی نفت می‌باشد. شاید بتوان “سیاست جنگ‌طلبی” ایالات متحده در هفت سال گذشته و همچنین سایر عوامل اقتصادی را در این تغییرات لحاظ نمود.

رکود اقتصادی آمریکا اثرات اجتناب‌ناپذیری بر بازار سهام و بورس و بازار سرمایه گذاشته همان‌گونه که شاهد کاهش شاخص عمده بورس جهانی بوده‌ایم.

نگرانی‌های موجود در بازار سرمایه کشور آمریکا را وارد مرحله‌ای از رکود اقتصادی کرده است. طبق آمار صندوق بین‌المللی پول و همچنین سازمان ملل متحد این پیش‌بینی‌ها به چشم می‌خورد. راهکارهای ارائه شده از سوی سیاستگذاران اقتصادی آمریکا از جمله تزریق پول و کاهش نرخ بهره‌برداری جبران کاهش این شاخص‌ها در دستور کار ایالات متحده قرار گرفته است.

با توجه به اینکه این برنامه‌ها در دوره‌های اقتصادی تعریف شده و لحاظ گردیده است عبور از این دوره رکود و حرکت به سمت رونق اقتصادی نیاز به زمان دارد که در برهه کنونی جامعه جهانی از این آسیب‌ها مصون نخواهد ماند.

عواملی چون کسری بی‌سابقه بودجه آمریکا بالغ بر ۴۵۰ میلیارد دلار و همچنین افزایش بدهی‌های خارجی با ۱۲/۲۵۰ میلیارد و افزایش نرخ بیکاری و بحران مسکن همگی تشدیدکننده این ناهماهنگی در اقتصاد آمریکا می‌باشد. حال با توجه به این شرایط سرمایه‌گذاران خارجی تمایل بیشتر برای سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر نظیر کشورهای اروپایی و ژاپن و همچنین کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در ایالات متحده دارند.

خروج سرمایه از آمریکا و همچنین افزایش تقاضای سرمایه‌گذاری در سایر کشورها باعث تغییر نرخ ارز میان ایالات متحده و سایر کشورها گردیده به نحوی که ارزش دلار به پایین‌ترین سطح خود نسبت به سایر ارزها در چند سال اخیر شده است.

به‌طور نمونه می‌توان به نرخ ارز نسبت به یورو واحد پول اروپایی که به رقم ۱/۵ رسیده است اشاره کرد که در نوع خود در سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است. شرایط حاکم بر اقتصاد آمریکا باعث آشفتگی بازارهای پولی و مالی جهانی شده به نحوی که اثرات اجتناب‌ناپذیر آن بر اقتصاد جهانی غیرقابل چشم‌پوشی است.

اثر کاهش دلار ارتباط مستقیمی با افزایش قیمت نفت دارد. افزایش قیمت نفت باعث فشار بر خانواده‌ها می‌شود به نحوی که اطمینان مصرف‌کنندگان نیز به شدت کاهش یافته است. مدت زیادی طول نمی‌کشد که میزان مخارج مصرف‌کنندگان هم کاهش می‌یابد که به ترتیب به منافع شرکت‌ها و میزان سرمایه‌گذاری صدمه می‌زند. ضعیف بودن دلار باعث افزایش صادرات می‌شود، اما صادرات ۱۲درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد بنابراین توانایی جبران کاهش میزان مخارج مصرف‌کنندگان که ۷۰درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد ندارد.

این تغییر در نرخ ارزهای جهانی تنها اثر بر رشد اقتصادی ندارد بلکه قیمت‌های مرتبط، بویژه قیمت نفت و دلار را نیز تغییر می‌دهد و پیامدهای این امر چندان مطلوب کشورهای پیشرفته مخصوصا آمریکا نمی‌باشد. قیمت نفت عمدتا به دلیل تقاضای بسیار شدید قدرت‌های اقتصادی نوظهور که چهارپنجم از کل افزایش مصرف نفت در پنج سال گذشته را به خود اختصاص داده‌اند، بالا رفته است.

با اینکه در زمان رکودهای پیشین اقتصاد آمریکا معمولا قیمت نفت افت می‌کرد این بار اما به نظر می‌رسد نفت قیمت خود را حفظ کند. کشورهای آسیایی و خاورمیانه با داشتن ارزهای مرتبط با دلار، تورم فزاینده‌ای را تجربه می‌کنند. اما نرخ سود کاهنده آمریکا موجب ناتوانی آنها در سروسامان دادن به سیاست‌های پولی خود می‌شود. آنها ممکن است مجبور شوند به ارزهای خود در برابر دلار ضعیف شده، اجازه افزایش ارزش بدهند بدین معنی که نیاز به خرید دلار کمتری خواهند داشت.

از این مهمتر هنگامی که سرمایه‌گذاران بین‌‌‌المللی از تضعیف نسبی قدرت اقتصادی آمریکا باخبر شوند، مطمئنا از خود سوال می‌کنند که چرا باید بخش عمده ثروت خود را به دلار نگاه دارند. سقوط ارزش دلار بزرگترین سقوط در تاریخ است که ارزش سرمایه‌های افراد خارجی را بیش از هر بازار در حال قدرت گرفتن کاهش داده است.

پس جهت‌گیری اقتصاد ایران بر حفظ عمده ثروت خود و فروش کالاهای صادراتی با سایر ارزهای جهانی از جمله یورو قابل توجیه است زیرا برخی افراد بر این باورند که افزایش قیمت نفت به‌عنوان عامل افزایش توانمندی اقتصاد تولیدکنندگان نفت است. حال آنکه کشورهای صنعتی ثروتمند، معمولا از افزایش قیمت سود می‌برند، زیرا کالاهای صادراتی خود را با قیمت‌های بالا صادر می‌کنند.

پس باید با سیاست‌های اقتصادی پولی و مالی اثر این تغییرات ارز را به حداقل ممکن برسانیم.