کارکرد مثبت و منفی زبان

نعمت زبان دارای دو بعد مثبت و منفی است و نمی‌توان گفت چون زبان نعمت عظمای الهی است پس باید هر چه بیشتر آن را به کار انداخت و بدون حساب هر سخنی را بر زبان جاری ساخت بلکه باید در موارد ضروری و مفید از آن بهره برداری کرد.

نعمت زبان دارای دو بعد مثبت و منفی است و نمی‌توان گفت چون زبان نعمت عظمای الهی است پس باید هر چه بیشتر آن را به کار انداخت و بدون حساب هر سخنی را بر زبان جاری ساخت بلکه باید در موارد ضروری و مفید از آن بهره برداری کرد. امام علی(ع) در کتاب مصباح الشریعه، باب چهل وششم می‌فرماید: «... در میان عبادات و طاعاتی که از اعضا و جوارح انسان سر می‌زند، عبادتی کم زحمت‌تر و کم ‌مونه‌تر و در عین حال گرانبهاتر نزد خدا از سخن وجود ندارد. البته در صورتی که کلام برای رضای خدا و به قصد بیان رحمت و گسترش نعمتهای او باشد، زیرا بر همه مشهود است که خداوند میان خود و پیامبرانش جهت کشف اسرار و بیان حقایق و اظهار علوم پنهانی خود چیزی را جز کلام واسطه قرار نداده و وحی و تفهیم مطالب به وسیله کلام صورت گرفته است. چنانکه میان پیامبران و مردم نیز وسیله‌ای جز سخن برای ابلاغ رسالت وجود ندارد.

از اینجا روشن می‌شود که سخن بهترین وسیله و ظریف‌ترین عبادت است و همچنین هیچ گناهی نزد خداوند سنگین‌تر و به کیفر نزدیک‌تر و پیش مردم نکوهیده‌تر و ناراحت‌کننده‌تر از سخن نیست.» اصولا یکی از نشانه‌های انسان عاقل آن است که بیجا سخن نمی‌گوید، زیرا زبان بیان کننده میزان عقل آدمی است. چنان که امام علی(ع) می‌فرماید: «تکلموا، تعرفوا فان المرء مخبوء تحت لسانه». سخن بگویید تا شناخته شوید چرا که انسان در زیر زبان خود پنهان است.(نهج‌البلاغه، حکمت ۳۸۴) و در جای دیگر فرمود: آدمی در زیر زبان خود پنهان است. (همان، حکمت ۱۴۰) به هر حال انسان عاقل و دوراندیش اول فکر می‌کند آنگاه سخن می‌گوید. چنانکه امام علی(ع) فرمود: لسان العاقل وراء قلبه و قلب الاحمق و راء لسانه». زبان عاقل در پشت قلب او جای دارد و قلب احمق پشت زبان اوست.(نهج‌البلاغه، حکمت ۴۰).