آموزش برای تغییر مهارت های جدید برای کتابخانه الکترونیکی فناوری نوین, کتابداران نوین

این مقاله, درحقیقت, ترکیبی است از افکار,دیدگاه ها, سؤالات و تجربیاتی که من و همکارانم درایسلند داشته ایم, ولی این جا هم, مانند هرجای دیگر دنیا, بیش ازپیش درحال تجربه تغییرات عمده درمحیط کاری خود هستیم چنانچه منابع کتابداری را مطالعه کرده باشیم, درحکم یک حرفه, باید روی نقشهایمان بازاندیشی داشته باشیم تا بتوانیم آینده خودرا انتخاب کنیم با وجود این تفکر, من به شخصه تصور می کنم که آینده ما برای ما انتخاب شده است

تغییرات

برخی اظهار می دارند که انقلاب الکترونیکی مارا به قرون وسطی بازگردانده است. قوانین رایانه ای و انفجار اطلاعات،حرفه مارا به نحو گسترده ای تحت تاثیر قرار داده است.ترجیحا دراین قسمت مقاله ای را که خواندم ذکر می کنم:“ کتابداران باید ازاین فکر که کتابخانه ها فقط مربوط به منابع مرجع، فهرست نویسی، فراهم آوری، حفاظت،امانت بین کتابخانه ای و امانت مواد-یا حتی مربوط به مدیریت تسهیلات فیزیکی و مجموعه های چاپی هستند، دوری کنند.انتقال ساده فعالیت هاو وظایف جاری کتابخانه ها به صورت اطلاعات الکترونیکی یا دیجیتالی،نیازهای مراجعان به کتابخانه را برطرف نخواهد کرد و درآینده هم آن را تضمین نخواهد کرد.(۱)“اما ساده انگاشتن وظایف کتابخانه ها،ممکن نیست.آنها درحکم حقیقتی برای یک شعبه پیشرفته کتابخانه عمومی هستند، همچنانکه برای کتابخانه های کلیسایی دوران قرون وسطی یا مجموعه های عظیم تحقیقاتی دانشگاهها هستند.موجودیت کتابخانه ها برای فراهم آوری، حفاظت ازمحملهای دانش و اطلاعات درتمام قالبها و دسترسی به آنها و فراهم آوردن امکان آموزش و یاری رسانی دراستفاده ازمجموعه ها برای دسترسی کاربرانشان به آنها می باشد.(۲)

به این ترتیب آیا سردگم شدن ما عجیب است؟

موجودیت ما درخلاء نیست،تغییرات ظاهری و سازمانی ما را تحت تاثیر قرار می دهند. عوامل محیطی که دانشکده ها و دانشگاههای سراسر جهان را دردهه گذشته تحت تاثیر قرار داده اند، اساسا عبارتند از:

۶۱۶۹۲; افزایش شمار دانشجویان بدون وجود پیشرفت و ترقی متوازن منابع

۶۱۶۹۲; تغییر درروشهای تدریس و یادگیری

۶۱۶۹۲; افزایش تنوع درجمعیت دانشجویان

۶۱۶۹۲; تداوم تغییر سریع

۶۱۶۹۲; نیاز به مدیریت منابع براساس ارزش برای پول

۶۱۶۹۲; نیاز به خدمات با کیفیت عالی، جهت جلب و متمرکز کردن مشتری

۶۱۶۹۲; پیشرفتها و توسعه ها در امر فناوری اطلاعات(۳)

مدت هاست که ما تنها"محافظان" کتابها نیستیم.ما فراهم کنندگان اطلاعات درمحیطی هستیم که دایما درحال تغییر است و جایی که نیاز اطلاعاتی ،سریع و مؤثر ، استنباط وگردآوری می شود.امروزه،ماموریت ما پیشبرد و ترقی همیشگی خدمات ،همگام با افزایش مقدار اطلاعات است.خواه یا ناخواه،فناوری اطلاعاتی، شغلهای مارا تغییر داده است.ما دروب هستیم! ایجاد صفحات وب، و استفاده از موتورهای جستجو به جای دایره المعارفها و هرطریقی که به افزایش علایق مطالعاتی درزمینه کتابداری و اطلاع رسانی درایسلند ،منجر شده است،به گونه ای سریع و ناگهانی پایه ای برای یک کتابدار حرفه ای بودن شده است. تصویر شخصی برای بهتر بودن تغییر کرده است که البته این امر،خوب است ولی من احساس می کنم که ما به نوعی ، اندکی زیان دیده ایم.من صفحات وب را طراحی کرده ام و پیوندهایی را دروب جستجو کرده ام و به افراد برای تحقیقاتشان کمک کرده ام و به طور ناگهانی مردم مارا به عنوان کسانی که دردانشگاه همه چیز را می دانند،ازنظر می گذرانند.من مدرکی ندارم که بیان کند یک سیستم یونیکس چطور عمل می کند یا تصاویر سه بعدی چگونه ایجاد می شوند، ولی قابلیتهای وب و اینکه چگونه بایدازآن استفاده کرد، حتی اگر همیشه کار موفقیت آمیز نباشد، را درک می کنم. اما من قبل ازاینکه استفاده کردن از شبکه وب راهم آغاز کنم، می دانستم که چگونه باید اطلاعات را گردآوری کرد ، ولی درآن زمان کسی خیلی به این مساله فکر نمی کند.این امر به این دلیل است که کار آثار غیر الکترونیکی ،ازلحاظ قابل مشاهده بودن،قابلیت اندازه گیری و مسحورکنندگی کمتر است.رفتن به سراغ دایره المعارف بریتانیکا و جستجو به صورت پیوسته درآن ،خود به نحوی جذاب تر و معرکه تر از تورق کردن صفحات به تنهایی است.اززمانی که من به عنوان یک کتابدار حرفه ای فارغ التحصیل شدم، ۵سال می گذرد و دانسته های من قدیمی شده است، حتی تصور می کنم که وظایف من هنوز مشابه هستند، من متصدی امانت بین کتابخانه ای هستم(که دوسال پیش خودکارشد) ،بخش نشریات(که هنوز خودکار نشده) هستم و به کاربران جدید می آموزم که چگونه ازکتابخانه استفاده کنند. روی ماشین تحریر،گردو غبار جمع می شود،کاربران ما نمی توانند برای مدت طولانی کتابهارا با ثبت نامشان روی برگه امانت، به امانت بگیرند، ما دانشجویان ارشدی داریم که بی مقدمه برای انجام تحقیقاتشان به انتشاراتی نیاز دارند که ما هرگز درایسلند قبلا ازعهده تهیه شان برنیامده ایم، آموزش ازراه دانشجویان هم که درسراسر کشور برقرار است، همگی ازمسائلی هستند که ما با آنها روبروییم. ما اکنون به واسطه استفاده ازرایانه های جدید پنتیوم به اطلاعات بیشتری نسبت به نیازمان دسترسی داریم و دانشجویان سراسر کشور به کمک ما نیازمندند. ما توانایی آن را داریم که با خدماتمان، سیستمها و محیطی که تغییر کرده است و دراختیار ماست، همگان را راضی نگه داریم.ما باید مهارتهایمان را برای پیشرفت و موقعیت و وضعیت جدید، بازتعدیل کنیم. به دلیل اینکه، ازاینها گذشته، این ما هستیم که ماشینها را مدیریت کنیم و با آنها کارکنیم و ما کار سازماندهی را ترکیب می کنیم و عملکرد آن را موفقیت آمیز می سازیم.منابع انسانی درهر سازماندهی، کلید موفقیت یا شکست است.

پس به سراغ مدیریت کتابخانه برویم که باید عامل انسانی را مورد توجه قرار دهد.

تغییرات در مدیریت کتابخانه

دیدیم که نیروهای بیرونی همانند فناوری،وضعیت مالی و اقتصادی، کتابخانه ها را تحت تاثیر قرار داده اند. مدیران باید ساختارهای نوین را در مدیریت خود به کارببندند.“ برای موفق بودن… کتابخانه ها باید فرهنگ همکاری را تغییر شکل دهند… کتابخانه ها باید…خط مشی و ساختار خودرا برپایه کار،توانا بودن برتحول،پیشرفت و برآوردن سریع نیازهای متغیر مراجعه کننده بنا کند. آنها باید توانایی عبور از موانع غیر منتظره برسرکار و جهش ازروی آنان را داشته باشند… و باید آمادگی رهاسازی رویه های موفقیت آمیز قبلی را برای کار، فنون،سیستم های پردازش، خدمات… را داشته باشند.(۴)“ تغییر مدیریت نیازمند ارتباطات مناسب درتمام سطوح،مشارکت کارکنان و تربیت و آموزش آنان است.“لازم است کتابدارانی که می خواهند مدیریت آگاهانه ای را داشته باشند و تغییرات لازم را صورت دهند، به کارکنان خودشان کمک کنند تا جریان تغییر را درک کنند و بدانند که چگونه می توانند به گونه ای مثبت مشارکت داشته باشند.ایجاد یک چهارچوب کلی نشان می دهدکه تغییرات مورد نظر، تحولی طبیعی از عملکردهای جاری است، ارزیابی سازمان برای انجام و تکمیل تغییرات پیشنهادی ، نظریات فنی و نیز جو مخصوص به خودرا دارد… (۵)“

ساختارهای کتابخانه باید تغییر کند.

به جای سازماندهی افراد حول این محور که کتابداران چگونه باید کارهایشان را انجام دهند، کتابداران باید کار سازماندهی را درمورد مراجعان انجام دهند و اینکه آنها چگونه کارشان را انجام می دهند.آنها باید سلسله مراتب را تقلیل دهند، سطح بندی سازمانی را پائین تر بیاورند، و به منظور ایجاد علاقه مندی بیشتر برای تغییرات موردنیاز و فرصتها و توسعه های تازه، افزونگی را بزدایند.سازمانها باید انعطاف پذیرتر،خلاق تر و پربارتر باشند. کتابخانه ها هم باید با کیفیت بالاتری نسبت به قبل عمل کنند. کتابداران هم باید برای به وجود آوردن استحکام و پایداری، باید برنیازها و منافع خود ونیز اعمال نظارت ، فائق آیند.(۶)بنابراین نه فقط کارکنان،بلکه مدیران کتابخانه ها هم باید خودرا با تغییرات تطبیق دهند.البته کمی ((کوتاه آمدن)) و شنیدن نظریات و مشاوره های کارکنان، برای مدیران ثقیل است ولی درعوض، به وجود آمدن صداقت بین مدیران کتابخانه و کارکنان اهمیت دارد.نکته مهم دیگر،دلایل تغییر است،کارکنان درتغییراتی که بدون دلیل رخ بدهند یا بی هدف باشند،مشارکت و همکاری نخواهند کرد. هدف آشکارخودکارسازی کتابخانه ها،این است که خدمات کتابخانه ای بیشتر دردسترس باشند و مراحل روزمره و عادی فهرست نویسی و امانت دادن و بازگرداندن کتابها سریع تر صورت گیرد،ولی فناوری نوین چطور؟ چرا ما باید دنباله روی هرگرایش و تمایلی باشیم، صفحات وب را طراحی کنیم و بدانیم که چگونه می شود متن کامل اطلاعاتی را ازاسترالیا یا چین ازطریق انتقال پرونده های رایانه ای (File Transfer Protocol) به دست آورد؟آیا ما فقط برای منظور و دلیل تغییر درحال تغییر کردن هستیم؟متاسفانه ما هیچ روزی با مهارتهای روزآمدشده، بیدار نمی شویم.ما به آموزش جهت افزودن به دانش،فهم،مهارتها و گرایشهایمان نیازمندیم.برای هرنوع استفاده مؤثر ازمنابع انسانی، کتابخانه متحول و دگرگون شده،باید بر یادگیری مداوم و مستمر تاکید کند و برروی منابع به گونه ای برابر سرمایه گذاریهای لازم را صورت دهد.“کارمندان باید فرصتهای زیادی را برای پیشرفت و آموزش دراختیار داشته باشند…همچنانکه درپاسخ به نیاز مراجعه کننده،کار تغییرمی کند و به طورمداوم جریانها رو به پیشرفت می گذارند،کارمندان کتابخانه هم باید برای برعهده گرفتن وظایف جدید یا موقعیت های تازه که وجود نداشته، آمادگی کسب کنند.این آمادگی باید تغییرات را پیش بینی کند و درنظربگیرد، نه اینکه پس ازبه وجود آمدن تغییرات اعمال شود.(۷)“همه مازمانی که کاری را شروع می کنیم،به آموزش نیازداریم،ولی این را باید درنظر داشت که آموزش،مقوله است که هرگز نباید به پایان برسد، حتی اگر ما درشغلمان به سکون و رکود نرسیم و درموقعیتهایی که داریم،احساس امنیت کنیم.

آموزش چیست؟

درکتابخانه ها همچون سایر سازمانها،آموزش به دودسته اصلی تقسیم می شود:

۱. حفظ و تقویت آموزش که کتابخانه را قادر می سازدکه رویه ها و روشهای فعلی خودرا حفظ کند و شامل آموزش مقدماتی برای تازه واردان به سیستم کتابخانه یا بخشهای خاص می باشد.

۲. به هنگام سازی اساسی و بهبود آموزش در فضاهای تعریف شده. زمانی که آموزش به کارکنان آغاز می شود،باید به خاطر داشت که بین آنها،افراد بزرگسال هم هستند و ما باید انگیزه های یادگیری افراد را هم درنظر بگیریم.به این ترتیب،آموزش باید با همه افراد،جنبه ها و الگوهای رفتاری و مهارتها مرتبط باشد. دراینجا قصد ندارم که بیشتر ازاین به مقوله آموزش بپردازم،چون این امر برعهده سایر کسانی است که در کنفرانس حضور دارند.

---