تعارف با خبرنگاران

اما نشانه هایی وجود دارد كه ثابت می كند برای بسیاری از مسئولا ن و سیاستمداران, تحمل خبرنگار واقعی و وظیفه شناس, بسیار مشكل است

كسانی كه دسترسی به رسانه‌های فراگیر خارجی دارند، یك تفاوت عمده در نحوه فعالیت آن رسانه ها با رسانه‌های ایرانی مشاهده می‌كنند. این تفاوت، مربوط به روش مورد عمل در تنظیم مصاحبه‌ها و گزارش‌های خبری است. به طوری كه در كمتر مصاحبه‌ای از دولتمردان غربی و سایر كشورهای پیشرفته، تجلیل از خبرنگاران و تاكید بر اهمیت جایگاه آنها مشاهده می‌شود. در عین حال، خبرنگاران با آسودگی تمامفرد مصاحبه شونده را بدون توجه به جایگاه داخلی یا جهانی او به چالش می‌كشند و پس از انجام مصاحبه هم، هیچ كس اعتراض نمی‌كند كه <چرا جایگاه حقوقی یا حقیقی مصاحبه شونده، مورد خدشه قرار گرفت؟>اما در ایران، خبرنگاران با شرایط متفاوتی مواجه هستند.

در ابتدا و انتهای هر مصاحبه، شأن و شوكت خبرنگار مورد تمجید مقامات قرار می‌گیرد و برای جبران كاستی‌های احتمالی در تجلیل‌های هفتگی، ماهیانه و فصلی، یك روز در سال، به نام <خبرنگاران> نامگذاری شده و همه ساله در آستانه این روز، تعارفات فراوان تقدیم اصحاب قلم، خبر و رسانه می‌شود. البته سال‌جاری نسبتاً استثنا بود و درست در آستانه روز خبرنگار سخنانی در مورد رسانه‌ها گفته شده و اقداماتی صورت گرفت كه تناسبی با تجلیل از خبرنگاران نداشت.اگر از این استثنا بگذریم، در ایران همه ساله روز خـبـرنـگـار، روز تعریف و تمجیدهای استثنایی از خبرنگار است.

اما نشانه‌هایی وجود دارد كه ثابت می‌كند برای بسیاری از مسئولا‌ن و سیاستمداران، تحمل خبرنگار واقعی و وظیفه شناس، بسیار مشكل است. از سـوی دیـگر برخی فضاسازی‌ها علیه <بعضی پرسش‌ها> و و برخی از <پرسش‌گران> فضایی ایجاد نموده است كه گفت وگو و مصاحبه با مسئولا‌ن و مقامات، معمولا‌ً به فرصتی یكطرفه برای سخنرانی آنان تبدیل می‌شود و بدون آن كه مقامات محترم با چالشی از سوی خبرنگاران مواجه شوند، آنها بـه تكرار همان ادعاهایی می‌پردازند كه قبلا‌ً گفته‌اند و بسیاری از آن ادعاها، هیچ گاه نتوانسته است اقناع افكار عمومی، نخبگان و كارشناسان را به دنبال داشته باشد.

در این شرایط، از یكسو در عرصه خبررسانی، رسانه‌های داخلی سخن اول را نمی‌گویند و از سوی دیگر، سیاستمداران و مسئولا‌ن، دچار این توهم می‌شوند كه كردار و گفتار آنها هیچ مخالف و معارضی ندارد!آنچه اخیراً در ارتباط با یك برنامه زنده تلویزیونی پیش آمد و نیز روند حاكم بربعضی از مصاحبه‌های رئیس جمهور، نمونه‌هایی است كه این اشكال - گاه شكلی و گاه محتوایی - بر آن وارد است. مثلا‌ً اگر قرار بود مصاحبه با رئیس جمهور به صورت چالشی برگزار شود، وقتی كه احمدی نژاد بر اجرای ۷۰ درصد مصوبات استانی تأكید كرد و مشكلا‌ت ناشی از سهمیه‌بندی بنزین را تنها متوجه ۵ درصد جمعیت كشوردانست، خبرنگاران باید بلا‌فاصله نظر او را در خصوص اعتراضات مكرر نمایندگان اصلا‌ح‌طلب و اصولگرای مجلس و تأكید آنها بر عدم صحت آمارها در این موارد، جویا می‌شدند.

در یك مصاحبه چالشی، قاعدتاً خبرنگاران باید از رئیس جمهور در مورد برخی كمك‌های خارجی از جمله اهدای یك فروند هواپیما به عراق درست در شرایطی كه كمبود هواپیمای سالم و قابل اعتماد از دغدغه‌های اصلی مردم است نیز سوال كنند، اگر خبرنگاران می‌توانستند به راحتی با رئیس جمهور چالش كنند، روز ۱۵ فروردین ماه كه او در جمع خبرنگاران از آزادی ۱۵ سرباز متجاوز انگلیسی خبر داد، خبرنگاران باید از او سوال می‌كردند <چرا درست در همان روزی كه یك روزنامه‌ حامی دولت، اظهارات تهدید‌آمیز بلر در خصوص لزوم آزادی ملوانان طی ۴۸ ساعت را چاپ كرد، دستور آزادی این سربازان متجاوز صادر شده است؟> همچنین یك خبرنگار واقعی باید در هنگام عزیمت احمدی نژاد به الجزایر سوالی را از او می‌پرسید كه روز گذشته خبرنگاران خارجی در الجزیره در مورد حمایت رئیس جمهور الجزایر از ادعاهای امارات علیه ایران مطرح كردند و...نمونه دیگری كه نشانه عدم شناخت جایگاه خبرنگار بوده و تكرار آن می‌تواند شجاعت را از خبرنگاران بگیرد، اتفاقی است كه پس از یك برنامه زنده تلویزیونی افتاد و مجری برنامه مورد حملا‌ت شدید و گاه غیرمنصفانه واقع شد.

نگارنده به دنبال ارزش گذاری آن مصاحبه و تایید یا تكذیب پرسش و پاسخ‌های مطرح شده در آن نمی‌باشد. اما آنچه در آن عرصه اتفاق افتاد، یقیناً به همان مصاحبه محدود نخواهد شد و این توهم را برای بسیاری از خبرنگاران و مجریان ایجاد خواهد كرد كه گویی <پرسش‌ها هم باید در یك قالب مشخص و از پیش تعیین شده قرار گیرد. > البته سخن در این باب بسیار است اما شاید بهترین هدیه‌ برای خبرنگاران آن باشد كه با كنار گذاشتن تعارفات معمول، جایگاه و وظیفه ذاتی آنها به رسمیت شناخته شود و كسی به دنبال تبدیل مصاحبه‌ها به تایید پیش‌فرض‌های مورد نظر عده‌ای خاص و بخصوص قدرتمندان نباشد.