نگاهی به افکار سیاسی سید حیدر آملی

علامه سید حیدر آملی به سال۷۲۰ هجری قمری در آمل به دنیا آمد. وی از اکابر عرفای ایران و صاحب چهل رساله و کتاب عربی و فارسی است .وی شرع را دارای۳ سطح شریعت ،طریقت ،وحقیقت می داند و …

علامه سید حیدر آملی به سال۷۲۰ هجری قمری در آمل به دنیا آمد. وی از اکابر عرفای ایران و صاحب چهل رساله و کتاب عربی و فارسی است .وی شرع را دارای۳ سطح شریعت ،طریقت ،وحقیقت می داند و شریعت را گسترده ترین رکن آن عنوان می کند .

وی در بحث نبوت شریعت را به رسالت یعنی چهره مردمی و هدایت گرانه پیامبر و سپس امام معصوم اختصاص می دهد و در عصر غیبت شریعت را به حوزه وظایف فقیهان ،طریقت را به حوزه حکیمان وحقیقت را به حوزه عارفان اختصاص می دهد. لذا از نظر او شریعت تنها رکن شرع است که با حوزه سیاست پیوند وثیق برقرار می کند وی در همه جا بر ایده دین محوری و شریعت سالاری مشی میکند و برای سیاست دو کار ویژه قائل است یکی اینکه سیاست ابزار کار آمد و مهمی در دست شریعت است و دیگر اینکه سیاست گاهی آنچنان رنگ دینی می گیرد که دیگر قابل تفکیک از شریعت نیست و به عبارتی عین شریعت می شود.

سید در بیشتر آثار خود سیاست را به معنای تدبیر مصالح بندگان در دنیا و آخرت ،انتظام امور اشخاص وتقدیر امور جامعه بر حسب مصالح امت می داند و برای آن کار ویژه متعددی قائل است و به تناسب موضوع آن را به هشت نوع سیاست تقسیم میکند

۱) سیاست نفس

۲) سیاست الهی

۳) سیاست شرعی

۴) سیاست منزل

۵) سیاست مدنی

۶) سیاست عادله

۷) سیاست جور

۸) سیاست غلبه و در تقسیم بندی دیگر به پیروی از فلاسفه قدیم چون فارابی و ابن مسکویه بر اساس مبانی ارزشی سیاست را به نوع مطلوب و فاضله و غیر مطلوب و غیر فاضله تقسیم می کند و با نگاهی بد بینانه سیاست تمام ملوک و سلاطین را غیر فاضله و سیاست جائره معرفی می کند و اولوالامر را مختص امامان معصوم شیعه می داند .

وی اکثر سلاطین ظاهری را اهل فسق و جهالت می داند و سیاست آنها را همواره مبتنی بر ظلم و جور می داند. در نظام فکری سید مانند فارابی میان عالم مادون قمر و عالم ما فوق رابطه وجود دارد؛ وی معتقد است که عالم مافوق قمر به صورت سلسله مراتبی در دست فرشتگان قرار دارد و تاثیر آنها در عالم سفلی سبب شکل گیری دو نوع حکومت و سیاست می شود؛ حاکمانی که که مردم از طریق آنها به فیض الهی مرتبط شده و آنها حاکمان عدل هستند و سیاست آنها سیاست عادله است و حاکمانی که بی استعداد هستند و قابلیت ارتباط با فرشتگان ندارند، آنها حاکمان جور هستند و سیاستشان نیز جائرانه است

کامل ترین نوع سیاست فاضله از دیدگاه سید اختصاص به انبیا و امامان معصوم دارد .سید نبوت را به دو نوع از نبوت تعریف و نبوت تشریع تقسیم نموده و نبوت تشریع را مربوط به رسالت در حوزه شریعت می داند و چهار کارویژه برای آن برمی شمارد که عبارتند از تبلیغ احکام ، تادیب اخلاق ، تعلیم حکمت ، قیام به سیاست .

سیاست فاضله بعد از مرحله تاریخی سیاست انبیا و امامان معصوم و بر اساس قاعده لطف در اختیار فقیهان قرار می گیرد.

وی بر اساس روایات سه گروه از عالمان را وارثان انبیا می داند .

۱)فقیهان ،وارثان رسالت انبیا و مامور اجرای شریعت و سیاست شرعی هستد .

۲) حکیمان ،وارثان طریقت انبیا و مامور به سلوک در طریقت انبیا و مامور به سلوک در طریق سیاست الهی اند

۳) عارفان که وارث حقیقت انبیا می باشند و در معرفت الهی سیر می نمایند؛ نتیجه اینکه سید سیاست انبیا و علما را موجب نظام و انتظام دنیا و حیات اجتماعی بشر می داند.

منابع

بررسی آرای فلسفی سید حیدر آملی ، پایان نامه محمد اکبریان دانشگاه تربیت مدرس۱۳۷۶

مسافری غریب، اسماعیل لاریجانی. انتشارات امیر کبیر۱۳۸۱ .

الهام ربیعی زاده